Μια Ηπειρώτικη διάσταση του Αισχυλικού «ΠΡΟΜΗΘΕΑ ΔΕΣΜΩΤΗ»
Γράφει ο Γιάννης Δ. Καρνεσιώτης
Φωτογραφίες: Γιάννης Δ. Καρνεσιώτης
Δεν έχουν επηρεασθεί στο ελάχιστο από την πάροδο 2.500 χρόνων, διέπουν πάντα τα πολιτικοκοινωνικά πράγματα και αυτή τούτη την ανθρώπινη φύση. Μάλλον γι' αυτό, πολλοί θεατράνθρωποι νοιώθουν την άνεση να μεταφέρουν στα καθ' ημάς τον μύθο και την πλοκή, με το στοίχημα του πειραματισμού να κερδίζεται ή να χάνεται σε πολλά επίπεδα.
Ο «ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ ΔΕΣΜΩΤΗΣ» του Αισχύλου, όπως τον μετέφρασε, τον προσέγγισε και τον ανέβασε ο Γιάννης Φαλκώνης, υπηρετεί πρωτίστως την οργανική σύνδεση του αρχέγονου μύθου με μια σύγχρονη πραγματικότητα και την απόδειξή της επί σκηνής. Ο Φαλκώνης, πιστός στο γράμμα και στο πνεύμα του μέγιστου δραματουργού, απέφυγε τους ανοίκειους και αυθαίρετους σκηνικούς νεωτερισμούς, προβάλλοντας ανάγλυφα τους χαρακτήρες και τις αρχές ή τις αξίες, που αυτοί προσωποποιούν. Αναζήτησε, ωστόσο, εκείνους τους συνδετικούς κρίκους και τα πατήματα, που θα μπορούσαν να αφομοιώσουν το δράμα του Προμηθέα στο Ελληνικό βίωμα, όπως αυτό εξελίχθηκε ιστορικά και μας στοιχειώνει και σήμερα. Και διακρίνοντας μια κοινότητα στοιχείων με το Ηπειρώτικο μοιρολόι, επέλεξε εμπνευσμένα να την αναδείξει.
Το Ηπειρώτικο μοιρολόι είναι το πιο χαρακτηριστικό στοιχείο της μουσικοχορευτικής παράδοσης της Ηπείρου και αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας των Ηπειρωτών, της ταυτότητάς τους, του διαχρονικού τρόπου αντιμετώπισης των προκλήσεων της ζωής σε μια δύσκολη γη, δυσπρόσιτη, άγονη, συχνά αγριωπή - και για όλους αυτούς τους λόγους μαγευτική! Δεν είναι τυχαίο ότι οι εκδηλώσεις στην Ήπειρο, χαρούμενες ή όχι, ξεκινούν και τελειώνουν με μοιρολόι, που θρηνεί, αφηγούμενο μιαν ιστορία με
υπέρτερο νόημα. Ιστορία, που αποτελεί «μίμηση πράξεως σπουδαίας και τελείας», ιδιότυπο δρώμενο όχι σε θεατρική σκηνή, αλλά σε ξέφωτο, πλάτωμα, στην πλατεία του χωριού.
Στο μοιρολόι, με τραγούδι και χορό, με στίχους και φιγούρες, προκαλούνται τα στοιχεία της φύσης και η συνολική ανθρώπινη εμπειρία, η ζωή κι ο θάνατος, η ξενιτιά, η αγάπη κι ο χωρισμός, όλα όσα αξεδιάλυτα κι από κοινού συνθέτουν την ανθρώπινη μοίρα και πορεία. Σε αντιστοιχία με αυτόν, στον οποίο αναφέρεται το μοιρολόι, με αυτόν, που μνημονεύεται κι υμνολογείται, ο Τιτάνας Προμηθέας του μύθου, έχει με τόλμη υπερβεί όρια εγκόσμια και ουράνια, έχει αψηφήσει καταγωγή κι απαγορεύσεις, προκαλώντας τον Δία και τους Θεούς, παραδίδοντας τα δώρα της γνώσης στους θνητούς, ανακαθορίζοντας με τεράστιο κόστος προσωπικό την μοίρα τους στον χρόνο τον άπαντα!
Ο Πέτρος Τσαπαλιάρης διεκπεραιώνει έναν άθλο υποκριτικής, δέσμιος επί δίωρο στον Καύκασο της σκηνής. Ακινητοποιημένος, Σωτήρας Εσταυρωμένος, αλλά με φωνή δικαίου, που ακούγεται στα πέρατα του κόσμου και του χρόνου, συνομιλεί με την Κορυφαία του Χορού, μοιράζεται το σκεπτικό, τα ευγενή κίνητρα και τις αρχές του. Και τα χορικά, ο Χορός με συγκλονιστική Κορυφαία την Ηπειρώτισσα Γεωργία Ζώη, κινούν το δράμα ως την κορύφωση, πατώντας στους δρόμους και του τρόπους του Ηπειρώτικου μοιρολογιού, υποδεικνύοντας ότι οι δύο καλλιτεχνικές εκφράσεις, παρά την απόσταση χιλιετιών μεταξύ τους, συναιρούνται στο επίπεδο του βαθύτερου υπαρξιακού νοήματος της ανθρώπινης φύσης.
Στην μέθεξη αυτή έρχεται φυσικώ τω τρόπω να συμπράξει το κατ' εξοχήν όργανο της Ηπειρώτικης μουσικής παράδοσης, το κλαρίνο. Με την πνοή του δρώντος θρύλου και Πρωτομάστορα, Πετρολούκα Χαλκιά, και του εγγονού του, Πέτρου Χαλκιά, το κλαρίνο με την καίρια έμφασή του, άλλοτε προλογίζει
κι άλλοτε βάζει μια τελεία στον διάλογο. Αναλαμβάνει ρόλο, γίνεται γέφυρα ανάμεσα στα αρχαιοελληνικά παραδομένα και την ζώσα παράδοσή μας, ανάμεσα στην Κορυφαία και τον ήρωα, που βασανίζεται αλλά επιμένει, γέφυρα, που τείνει ως τον θεατή, για να τον φέρει και να τον τοποθετήσει μέσα στο δράμα, καθώς – ας μην το ξεχνάμε – αυτός ήταν πάντα ο δέκτης των δώρων του Προμηθέα.
Η αρχαία ελληνική λύρα, ο κανών (το κανονάκι), η κιθάρα, τα κρουστά, οι αυλοί κι όλα τα όργανα της ορχήστρας μαζί με το σύνολο των φωνών του χορού συνεπικουρούν συνθετικά με εξαιρετικό αποτέλεσμα. Η πολυπλάνητη Ιώ ενσαρκώνεται συναρπαστικά και πολυδιάστατα, συγκινώντας με τα πάθη της. Με ρωμαλέα εμφάνιση και υποκριτική αποδίδονται με ιδιαίτερη σκληρότητα το Κράτος και η Βία, ενώ ο δυναμικός Ήφαιστος αποδίδει την εσωτερική σύγκρουση του ρόλου με ευαισθησία. Ο Ωκεανός επιβλητικός και αρχοντικός στην αναμέτρησή του με τον Δεσμώτη ευεργέτη των ανθρώπων. Ο Ερμής αποφασιστικός και καταλυτικός στην σύγκρουσή του με τον Προμηθέα και τον χορό των Ωκεανίδων που είναι χάρμα ιδέσθαι και επιτελεί πολύπλευρο ρόλο. Όλοι οι ρόλοι, δίνοντας έμφαση στον ορθό λόγο, συνδράμουν πειστικά στην εξέλιξη του έργου.
Με λίγα λόγια, αν ο μελετητής Φαλκώνης διακρίνει κοινότητα στοιχείων στο δράμα του Προμηθέα και στο Ηπειρώτικο μοιρολόι, ο σκηνοθέτης Φαλκώνης συνθέτει μια διάδραση μεταξύ τους επί σκηνής και την παραδίδει στον θεατή ατόφια, χωρίς φτιασίδια, τόσο λιτή, όσο και οι στίχοι των μοιρολογιών, τόσο
ουσιαστική όσο κι ο οικουμενικός λόγος του ποιητή. Ως πρόλογος κι επίλογος των Ηπειρώτικων εκδηλώσεων, το μοιρολόι ενεργοποιεί την ανθρώπινη μνήμη, ωθεί σε αναστοχασμό κι αξιολόγηση προσώπων, γεγονότων, καταστάσεων, προτεραιοτήτων. Περίπου, δηλαδή, ή κι ακριβώς ό,τι επιχειρεί
και επιτυγχάνει ο Αισχύλος!
Σκηνοθεσία - μετάφραση: ΓΙΑΝΝΗΣ ΦΑΛΚΩΝΗΣ
ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ: Πέτρος Τσαπαλιάρης
ΚΟΡΥΦΑΙΑ ΩΚΕΑΝΙΔΑ: Γεωργία Ζώη
ΙΩ: Αλεξάνδρα Καρακατσάνη
ΚΡΑΤΟΣ- ΒΙΑ: Χάρις Συμεωνίδου - Χρήστος Μπαλτάς
ΉΦΑΙΣΤΟΣ: Κλεάνθης Βαρσαμούλης
ΩΚΕΑΝΟΣ: Γιώργος Ζώης
ΕΡΜΗΣ: Σωτήρης Κάτσενος
ΩΚΕΑΝΙΔΕΣ - ΧΟΡΟΣ:
Σοφία Λαμπηδώνη
Ελένη Μαρμάρου
Σοφία Παγώνη
Βέρα Κανελλοπούλου
Μπέττυ Λυρίτη
ΧΟΡΕΥΤΡΙΕΣ:
Ελεάννα Καλαβίτη
Μαρία Δεμερτζή
Ελεάνα Μοστιτσόγλου Σωλομονίδη
ΧΟΡΟΓΡΑΦΙΑ: Γιάννης Φαλκώνης
ΣΟΛΟ ΧΟΡΟΓΡΑΦΙΕΣ - ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΧΟΡΟΓΡΑΦΙΩΝ: Ελεάννα Καλαβίτη
ΜΟΥΣΙΚΟΙ ΕΠΙ ΣΚΗΝΗΣ:
ΚΛΑΡΙΝΟ: Πετρολούκας Χαλκιάς
ΚΛΑΡΙΝΟ: Πέτρος Χαλκιάς
ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΧΟΡΙΚΩΝ ΩΣ ΜΟΙΡΟΛΟΓΙΑ: Γεωργία Ζώη
ΤΡΑΓΟΥΔΙ: Σοφία Λαμπηδώνη
ΤΡΑΓΟΥΔΙ: Ελένη Μαρμάρου
ΚΙΘΑΡΑ - ΚΡΟΥΣΤΑ: Αρετή Κοκκίνου
ΚΑΝΟΝΑΚΙ: Αθηνά Κουκή
ΑΡΧΑΙΑ ΛΥΡΑ, ΑΥΛΟΙ, ΚΡΟΥΣΤΑ, ΦΩΝΗΤΙΚΑ: Παν Καπερνέκα
ΧΟΡΩΔΙΑ ΠΑΝΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗΣ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑΣ
ΜΑΕΣΤΡΟΣ, ΦΩΝΗΤΙΚΑ: Βαγγέλης Κώτσου
ΦΩΝΕΣ: Ειρήνη Μόσχου
Φωτεινή Κρανιώτη
Ρούλα Ρίφουνα
Βίκυ Τσιάντα
ΣΚΗΝΙΚΟ - ΚΟΣΤΟΥΜΙΑ: Γιάννης Βλάχος
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΣΚΗΝΙΚΟΥ: Νίκος Διαμαντής
ΕΝΔΥΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Μπέττυ Λυρίτη
ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΡΟΥΧΩΝ: Βάνια Αλεξάντροβα
ΒΟΗΘΟΣ ΣΚΗΝΟΘΕΤΗ: Ελένη Καταλιακού
Η παράσταση τελεί υπό την αιγίδα της ΠΑΝΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗΣ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ.
ΠΑΡΑΓΩΓΗ: "ΔΙΩΝΗΣ ΑΙΝΙΓΜΑ"
ΜΕ ΤΗΝ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΑΤΤΙΚΗΣ.
ΟΛΕΣ ΟΙ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
Σχολιάστε