O Μάρτιος εν χορδαίς και οργάνοις
Γράφει ο Κώστας Προβατάς
Αν υπάρχει ένας μήνας που χρησιμοποιείται κατά κόρον σε φράσεις και παροιμίες, αυτός είναι ο Μάρτιος, ο Μάρτης, ο «γδάρτης», ο «παλουκοκαύτης» αλλά και γνωστός σαν ο «Φυτευτής» και πολλά άλλα.
Μουσικά, «Ο Μάρτης, Μάρτης μίλησε και είπε πως θα αργήσει…» μας είπαν ο Παντελής Θαλασσινός και ο Ηλίας Κατσούλης, μέσα από το διαχρονικό πια «Καλαντάρι». Σε θέματα ζωής μας ταξίδεψε με το «Σταυρό του Νότου» ο Νίκος Καββαδίας, όταν έλεγε «γύρισες και μου 'πες πως το Μάρτη σ' άλλους παραλλήλους θα 'χεις μπει». Για το Μάρτη πολλά τραγούδια κρατούν μέσα τους στίχους, για να τιμήσουν κάθε του πλευρά, ίσως βγαλμένη πραγματικά από ιστορίες ζωής.
Κι από τοπία να συμπληρώσω, όταν στην «Πρώτη του Δεκέμβρη», ο Μάνος Ελευθερίου σε ένα φανταρίστικο γράμμα αναπολεί τον «Μάρτη στον Περαία». Και από εκεί θα ξεκινήσουμε τα όσα έχουν συμβεί Μάρτη μήνα στην ελληνική μουσική ιστορία, σταχυολογημένα από τα καλά και τα κακά του, από περίεργα και συμπτώσεις.
Ίσως από τα πιο περίεργα γεγονότα συνολικά στη μουσική μας εγκυκλοπαίδεια, είναι αυτό που συνδέει τον Σταύρο Κουγιουμτζή με τον Μάνο Ελευθερίου. Συγκεκριμένα η ημερομηνία 12 Μαρτίου, όταν το 1938 γεννήθηκε ο ποιητής και στιχουργός, ενώ το 2005 έφευγε από τη ζωή ο σπουδαίος συνθέτης. Κι όμως, οι δυο τους συνδέθηκαν και ανάποδα με την 22 Ιουλίου, όταν συνέβαιναν ανάποδα τα πράγματα! Τότε δηλαδή που συμπίπτουν ημερολογιακά ο θάνατος του πρώτου και η γέννηση του δεύτερου. Μια πολύ δύσκολη και περίεργη σύμπτωση.
Αυτοί οι δύο σπουδαίοι άνθρωποι όμως συνδέθηκαν σε πολλά τραγούδια μαζί, πόσο μοιραίο ή ωραίο. Ένα μάλιστα είναι και… μαρτιάτικο, «Από τον περασμένο Μάρτη», που ερμήνευσε η Χαρούλα Αλεξίου. Όμως μας άφησαν τραγούδια διαμάντια, «Χρόνια σαν βροχή», «Του Κάτω Κόσμου τα πουλιά» και φυσικά το τραγούδι σύνθημα «Οι ελεύθεροι κι ωραίοι».
Η 12η Μαρτίου υπήρξε μια πλέον πολιτική και ιδιαίτερη ημερομηνία, αφού το 1947 παρουσιάστηκε το «Δόγμα Τρούμαν», το 1933 παρουσιάστηκε πρώτη φορά η σβάστικα ως σύμβολο της «νέας» Γερμανίας, το 1921 ο Λένιν επέτρεψε τις ιδιωτικές επιχειρήσεις αλλά και το 2005 ορκίστηκε ΠτΔ ο Κάρολος Παπούλιας. Κι αν αναζητήσουμε κάτι πικάντικο, θα βρούμε την πρώτη γυάλινη εμφιάλωση της Coca Cola πίσω στον 19ο αιώνα.
Και δεν τελειώνουν εδώ τα περίεργα του Μάρτη, αφού πατέρας και γιος Ζαμπέτας, Γιώργος και Μιχάλης, έφυγαν την ίδια ημερομηνία από τη ζωή, την 10η Μαρτίου δηλαδή, το 1992 ο μεγάλος συνθέτης και το 2008 ο γιος του. Τρομερή και δυστυχής κατάσταση, όμως εδώ είναι ο Μάρτης να δείχνει το πρόσωπο του «γδάρτη», εντελώς μεταφορικά.
Στο πλαίσιο συνεργασιών μεταξύ τους, δισκογραφικά αυτές καταγράφονται μετά το θάνατο του πατέρα. Αφορούν στην «Ανώτατη Ζαμπετική» του 2002, που ο Παντελής Αμπαζής έγραψε τους στίχους σε ανέκδοτες συνθέσεις του συνθέτη και ο γιος Ζαμπέτας ερμήνευσε το μοναδικό μη ανέκδοτο ως bonus track, τον «Τζακ Ο' Χάρα» του Άθα, ένα εμβληματικό τραγούδι. Το 2004 ο Μιχάλης Ζαμπέτας κυκλοφορεί το άλμπουμ «Τα γαϊδουράκια», όπου υπάρχουν δυο τραγούδια σχετικά με τον τίτλο, που είχε υπογράψει ο πατέρας του, ενώ και πάλι υπάρχει ο «Τζακ Ο' Χάρα» αλλά και το μοναδικό «Ο μπάρμπας μου ο Παναής» της Παπαγιαννοπούλου και του Γιώργου Στεφανάκη.
Κι αν θέλουμε μια μεγαλύτερη ίντριγκα που σκαρώνουν οι καιροί και οι ημερομηνίες, να πούμε ότι ο Γιώργος Ζαμπέτας υποστήριζε τον Παναθηναϊκό. Στα απρόσμενα, ότι γεννήθηκε το 1925, όταν ιδρύθηκε ο Ολυμπιακός. Ο Ολυμπιακός Σύνδεσμος Φιλάθλων Πειραιά ιδρύθηκε την 10η Μαρτίου, ημερομηνία που έφυγε από τη ζωή ο Γιώργος Ζαμπέτας. Προφανώς δεν… περιγράφουμε άλλο.
Κι ο Μάρτιος συνεχίζει με έναν άλλο σπουδαίο της μουσικής μας ιστορίας. Ο Μανώλης Χιώτης γεννιέται το 1921 (σε κάποιες καταγραφές το 1920) και φεύγει από τη ζωή το 1970 αλλά την ίδια ημερομηνία, την 21η Μαρτίου, μόλις στα 50 του χρόνια, δίνοντας στην εαρινή ισημερία ένα περίεργο χρώμα και άρωμα.
Η καθιέρωσή του ως συνθέτη έγινε το 1940 με το τραγούδι «Το χρήμα δεν το λογαριάζω» που τραγούδησε ο Στράτος Παγιουμτζής και ηχογραφήθηκε λίγες μέρες πριν από την κήρυξη του πολέμου. Αυτή ήταν και η τελευταία φωνοληψία μέχρι το 1946, που η ελληνική δισκογραφία με το άνοιγμα της Columbia επαναδραστηριοποιήθηκε.
Ο Μπετόβεν του μπουζουκιού, δημιούργησε το «τετράχορδο μπουζούκι», δημιούργησε επίσης το πρώτο κοσμικό κέντρο της Αθήνας, το "Πιγκάλ", μετά τον πόλεμο, έπαιξε στα γενέθλια του Λίντον Τζόνσον στον Λευκό Οίκο, βασανίστηκε από τη χούντα, γιατί υποστήριξε τον Μίκη Θεοδωράκη έξω από τις φυλακές του Ωρωπού που ήταν φυλακισμένος, μαζί με άλλους τρεις καλλιτέχνες. Οι βασανισμοί αυτοί του στοίχισαν και τη ζωή του τελικά, από καρδιακή ανεπάρκεια.
Με αυτά τα περίεργα του Μαρτίου λοιπόν, να πούμε ότι την 21η Μαρτίου 2004, ανοιχτή ψηφοφορία του διαδικτύου πρόκρινε τον Ozzy Osbourne να είναι αυτός από το ανθρώπινο είδος που θα καλωσορίσει τους εξωγήινους, όταν έρθουν στη Γη. Επομένως πραγματικά, 21η Μαρτίου μπορούν να συμβούν πολλά ακόμα…
Στην ελληνική μουσική και πάλι, ακόμα μία αναφορά, που μπλέκει την 18η Μαρτίου. Είναι η ημερομηνία που γεννήθηκε το 1939 ο Γιάννης Μαρκόπουλος, αλλά και αυτή που έφυγε από κοντά μας ο Οδυσσέας Ελύτης το 1996. Δυο εξαιρετικές φυσιογνωμίες, άνθρωποι που έχουν δημιουργήσει για όλους τους επόμενους σχεδόν σχολές, είτε συνθετικά ή ποιητικά και στιχουργικά. Και ευτυχώς συνεργάστηκαν το 1969 στο άλμπουμ «Ήλιος ο Πρώτος». Η ποίηση του Ελύτη (που πρωτοεκδόθηκε το 1943) μελοποιημένη από τον Γιάννη Μαρκόπουλο, ερμηνεύτηκε από τους Μαρία Δημητριάδη, Σταύρο Πασπαράκη και τη χορωδία Αινιάν. Αφηγητής ήταν ο Γιάννης Φέρτης.
Και δε θα θεωρηθεί εντελώς τυχαίο ότι το 1920, την ίδια ημερομηνία 18 Μαρτίου, ιδρύθηκε η Ακαδημία Αθηνών. Και ο μεγάλος Ελύτης αρνήθηκε την αναγόρευσή του ως Ακαδημαϊκού το 1977, και μετά από 19 χρόνια, την 77η μέρα του 1996 (18 Μαρτίου δηλαδή) έφυγε από τη ζωή. Περίεργα πράγματα θα πει κανείς…
Και είναι σημαντικό που το 1969 γύρισε ο Μαρκόπουλος από την Αγγλία που βρισκόταν, για να βοηθήσει στην αποκατάσταση της Δημοκρατίας με τα έργα του, ενώ μόλις είχε τελειώσει τη μουσική για την «Τρικυμία» του Σαίξπηρ, που ανεβαίνει από το Εθνικό Θέατρο της Αγγλίας.
Γι' αυτούς τους σπουδαίους Έλληνες, δε χωράει σχεδόν τίποτα να τους αγκαλιάσει με λίγα λόγια και θα ήταν άδικο κάτι παραπάνω. Τους συνδέει μια σπουδαία συνεργασία και μια ημερομηνία, που ιστορικά ανέδειξε αυτοκράτορα τον Καλιγούλα (37), υπάρχει η δολοφονία του βασιλιά Γεώργιου Α' (1913), όπως και ο θάνατος στην πυρά το 1314 του Ζακ Ντε Μολέ, του τελευταίου μεγάλου μάγιστρου των Ιπποτών του Ναού.
Θα κλείσουμε το «μαρτιάτικο αφιέρωμα» με δυο υποσημειώσεις, αλλά πολύ σπουδαίες στιγμές για την ελληνική μουσική σκηνή στο πέρασμα των χρόνων. Αφορούν και οι δύο τον Γιώργο Ζαμπέτα αλλά και κάποιους που μνημονεύουμε με τα γεγονότα του Μαρτίου.
• Το 1975 στο δίσκο «Λεωφόρος Ζαμπέτα», το πέμπτο τραγούδι της πρώτης πλευράς του δίσκου ήταν «Το βοτάνι της αγάπης», με μια λαϊκή χορωδία, μαζί με την οποία τραγούδησε και ο Γιώργος Ζαμπέτας. Στο οπισθόφυλλο, δίπλα στον τίτλο του τραγουδιού, υπήρχε το όνομα του Μάνου Ελευθερίου, αλλά στην ετικέτα του δίσκου, το «Βοτάνι» χρεώθηκε στον συγγραφέα και στιχουργό Ναπολέοντα Ελευθερίου, ο οποίος υπέγραφε κι άλλα δυο τραγούδια. Αυτό ήταν το πρώτο και τελευταίο τραγούδι που έγραψαν ο Γιώργος Ζαμπέτας με τον Μάνο Ελευθερίου, όσο ο λαϊκός συνθέτης ήταν στη ζωή.
Το 1995, τρία χρόνια μετά τη «φυγή» του Γιώργου Ζαμπέτα, κυκλοφόρησε από τη Minos – Emi ο δίσκος της Δήμητρας Παπίου, «Αχ κυρία αμαρτία», με δεκατρία τραγούδια διαφόρων δημιουργών, ανάμεσα στα οποία και τέσσερα σε μουσική του Γιώργου Ζαμπέτα. Τα «Κάπου θα μ' έβλεπες» και «Μου' δωσες τον ουρανό» ήταν με λόγια του Μάνου Ελευθερίου.
• Ο Γιώργος Μπάτης (Τσώρος) έφυγε από τη ζωή την ίδια μέρα με τον Γιώργο Ζαμπέτα και το γιο του, τον Μιχάλη, την 10 Μαρτίου δηλαδή του 1967. Ένα δικό του τραγούδι είναι το περίφημο ρεμπέτικο «Ζούλα σε μια βάρκα μπήκα» του 1936, που ο Ζαμπέτας διασκεύασε τη δεκαετία του '60. Και, ω του θαύματος, στη διασκευή αυτή έπαιξε μπουζούκι εκτός του Ζαμπέτα και ο Χιώτης.
Μετά τα παραπάνω, ακολουθεί ένα trivial γεννήσεων και θανάτων από την ελληνική μουσική σκηνή του μήνα Μαρτίου.
1-Μαρ Έφυγε από τη ζωή ο Ιορδάνης Τσομίδης (2006)
2-Μαρ Γεννήθηκε ο Στέλιος Βαμβακάρης (1947) Έφυγε από τη ζωή ο Κώστας Καπλάνης (1997)
3-Μαρ Γεννήθηκαν ο Νίκος Μαμαγκάκης (1929), Αντύπας (Μασλουμίδης) (1954)
4-Μαρ Γεννήθηκε ο Γιώργος Κοινούσης (1940)
5-Μαρ Έφυγαν από τη ζωή ο Δημήτρης Χριστοδούλου (1991), Μανώλης Ρασούλης (2011)
6-Μαρ Έφυγαν από τη ζωή ο Στέλιος Κερομύτης (1979), Μελίνα Μερκούρη (1994)
7-Μαρ Γεννήθηκε ο Γιώργος Κατσαρός (1934)
8-Μαρ Γεννήθηκαν ο Γιάννης Πάριος (Βαρθακούρης) (1946), Πόπη Αστεριάδη (1948)
9-Μαρ Γεννήθηκε ο Κώστας Καλδάρας (1958) Έφυγε από τη ζωή ο Κώστας Κινδύνης (1998)
10-Μαρ Γεννήθηκε ο Πάνος Βλάχος (1985) Έφυγαν από τη ζωή ο Γιώργος Ζαμπέτας (1992), ο
Μιχάλης Ζαμπέτας (2008), ο Γιώργος Μπάτης (Τσορός) (1967)
11-Μαρ Έφυγαν από τη ζωή ο Κώστας Ρούκουνας (1984), Σοφία Βέμπο (1978)
12-Μαρ Γεννήθηκε ο Μάνος Ελευθερίου (1938) Έφυγε από τη ζωή ο Σταύρος Κουγιουμτζής (2005)
14-Μαρ Γεννήθηκαν ο Σταύρος Ξαρχάκος (1939), Νίκος Ξανθόπουλος (1934), Μαρίζα Κωχ (1944)
15-Μαρ Γεννήθηκαν ο Γιώργος Αλτής (1969), Ανέστος Αθανασίου (1912) Έφυγε από τη ζωή ο Σπύρος Περιστέρης
16-Μαρ
17-Μαρ Γεννήθηκε ο Νίκος Ξυδάκης (1952) Έφυγε από τη ζωή ο Νικόλας Άσιμος (1988)
18-Μαρ Γεννήθηκε ο Γιάννης Μαρκόπουλος (1939) Έφυγε από τη ζωή ο Οδυσσέας Ελύτης (Αλεπουδέλης) (1996)
19-Μαρ Γεννήθηκε ο Γιώργος Κόρος (1923)
20-Μαρ Γεννήθηκε ο Νίκος Παπάζογλου (1948)
21-Μαρ Γεννήθηκε ο Μανώλης Χιώτης (1921) Έφυγε ο Μανώλης Χιώτης (1970)
22-Μαρ Γεννήθηκε ο Μιχάλης Κουινέλης (Stavento) (1979)
23-Μαρ Γεννήθηκε ο Σταμάτης Κόκοτας (1937)
24-Μαρ Γεννήθηκε ο Παναγιώτης Μιχαλόπουλος (1924) Έφυγε από τη ζωή ο Βαγγέλης Σούκας (2007)
25-Μαρ Γεννήθηκε ο Γιώργος Μαργαρίτης (1946)
26-Μαρ Έφυγαν από τη ζωή ο Στράτος Ατταλίδης (1998), Μπάμπης Μπακάλης (2007), Λάκης Παππάς (2014)
27-Μαρ Έφυγε από τη ζωή ο Βασίλης Καραπατάκης (1974)
29-Μαρ Γεννήθηκαν ο Κώστας Βίρβος (1926), Βαγγέλης Παπαθανασίου (1943), η Λυδία Σέρβου (1977) Έφυγαν από τη ζωή ο Ιάκωβος Καμπανέλλης (2011), Σπύρος Καλφόπουλος (2006)
30-Μαρ Γεννήθηκε η Μαριώ (Κωνσταντινίδου) (1945) Έφυγε από τη ζωή ο Χρύσανθος (Θεοδωρίδης) (2005)
31-Μαρ Έφυγε από τη ζωή ο Γεράσιμος Κλουβάτος (1979)
Σχολιάστε