Συναυλίες ΚΕΝΤΡΙΚΟΝ 20 ΚΑΙ 22 ΜΑΡΤΙΟΥ 1961
Γράφει ο Κώστας Προβατάς
Τις συναυλίες στο Κεντρικόν στις 20 και 22 Μαρτίου 1961 οργάνωσε ουσιαστικά ο τότε διευθυντής της Ελληνικής Ραδιοφωνίας – ΕΙΡ, Πύρρος Σπυρομίλιος, με διευθυντή ορχήστρας τον Μίκη Θεοδωράκη, ενώ συμμετείχε φιλικά σε δύο κομμάτια ο Μάνος Χατζιδάκις, παίζοντας πιάνο. Ένας Μάνος Χατζιδάκις που ήταν πια και «οσκαρικός» με τα «Παιδιά του Πειραιά». Παράλληλα, είχε προηγηθεί 6 μήνες νωρίτερα, η διαμάχη για τις εκτελέσεις του «Επιτάφιου», η οποία δεν είχε κοπάσει ακόμα. Ήταν η πρώτη φορά λοιπόν που το αθηναϊκό κοινό θα έβλεπε τους δυο συνθέτες μαζί στην σκηνή και το ενδιαφέρον ήταν προφανώς πολυαναμενόμενο, σε μια εποχή που το πολιτικό σκηνικό ήταν και φορτισμένο, φτάνοντας τον Οκτώβριο του ίδιου έτους στις εκλογές της «βίας και της νοθείας», όπως ονομάστηκαν.
Τη βραδιά παρουσίασε η απαστράπτουσα Μάρω Κοντού, ενώ σολίστ στο μπουζούκι ήταν ο Μανώλης Χιώτης και τραγουδιστές ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης, ο Στέλιος Καζαντζίδης με τη Μαρινέλλα και η Μαίρη Λίντα.
Έχει τη σημασία του φυσικά πως η Ορχήστρα του ΕΙΡ απαίτησε να περάσει… οντισιόν ο Καζαντζίδης και ο Χιώτης να παίξει κιθάρα και όχι βέβαια μπουζούκι. Η μαρτυρία του Τάκη Λαμπρόπουλου σε συνέντευξή του στο Δεύτερο Πρόγραμμα.
Ήταν η πρώτη φορά που το ελληνικό κοινό θα έβλεπε τον Μίκη Θεοδωράκη και τον Μάνο Χατζιδάκι μαζί στη σκηνή, και η πρώτη φορά που αυτοί οι λαϊκοί τραγουδιστές θα αντιμετώπιζαν ένα διαφορετικό κοινό σ' ένα τέτοιο χώρο!
Πολλές πρωτιές λοιπόν σε ένα –τελικά- ιστορικό μουσικό γεγονός της Αθήνας και της Ελλάδας, στα μέσα του 20ού αιώνα.
Στη συναυλία αυτή ο Καζαντζίδης, μαζί με τη Μαρινέλλα, ερμήνευσαν τραγούδια από κύκλους τραγουδιών του Μίκη, σε στίχους Τάσου Λειβαδίτη και Δημήτρη Χριστοδούλου, με το Μάνο Χατζιδάκι πάντα στο πιάνο. Να σημειώσουμε πως και ο Δημήτρης Χριστοδούλου ουσιαστικά συστήθηκε στο κοινό με τα τραγούδια του εκείνη την εποχή.
Επίσης, εμφανίζεται πρώτη φορά ο Τέρης Χρυσός. Και πρώτη σε τόσο μεγάλο κοινό και ο Γιάννης Μαρκόπουλος που υπέγραψε μουσικά τη «Βάγια», το τραγούδι του Νίκου Γκάτσου που ερμήνευσε ο Χρυσός. Ένα τραγούδι πάντως που είχε δημιουργηθεί ένα χρόνο πριν και το είχε ερμηνεύσει ο Γιάννης Βασιλούνης.
Ένας ιστορικός δίσκος δημιουργήθηκε από τις δύο συναυλίες που έγιναν στις 20 και 22 Μαρτίου 1961 στο –μη υπάρχον σήμερα πια- Θέατρο ΚΕΝΤΡΙΚΟΝ, με την ορχήστρα του ΕΙΡ. Ο δίσκος φιλοξένησε αποσπάσματα από την πρώτη συναυλία. Τα ντοκουμέντα αυτά διασώθηκαν χάρη στο ενδιαφέρον φίλων που ηχογράφησαν τις συναυλίες αυτές με δικά τους ερασιτεχνικά μέσα, γιατί κατά τη διάρκεια της Δικτατορίας ό, τι ταινίες υπήρχαν στο αρχείο της ραδιοφωνίας (από τέτοιες συναυλίες) καταστράφηκαν.
1 Εισαγωγή / Παρουσίαση από την ηθοποιό Μάρω Κοντού
2 Η ΜΥΡΤΙΑ - Μαίρη Λίντα
3 ΑΝ ΘΥΜΗΘΕΙΣ Τ' ΟΝΕΙΡΟ ΜΟΥ - Μουσικό θέμα από την ταινία HONEYMOON
4 Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ - Μαίρη Λίντα
5 Η ΒΑΓΙΑ (Γιάννη Μαρκόπουλου) - Τέρης Χρυσός
6 ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΥΡΟ ΚΑΙ ΤΖΙΑ - Μαίρη Λίντα
7 ΣΕ ΠΟΤΙΣΑ ΡΟΔΟΣΤΑΜΟ - Γρ. Μπιθικώτσης (Ημιτελές λόγω...τρακ του ερμηνευτεή!)
8 ΤΟ ΠΑΛΙΚΑΡΙ - Μίκης Θεοδωράκης
9 ΒΡΑΧΟ ΒΡΑΧΟ ΤΟΝ ΚΑΗΜΟ ΜΟΥ - Στ. Καζαντζίδης & Μαρινέλλα
10 ΕΙΝΑΙ ΜΕΓΑΛΟΣ Ο ΚΑΗΜΟΣ - Στ. Καζαντζίδης & Μαρινέλλα
11 ΤΟ ΣΑΒΒΑΤΟΒΡΑΔΟ - Στ. Καζαντζίδης & Μαρινέλλα
12 Ο ΜΕΤΑΝΑΣΤΗΣ - Στ. Καζαντζίδης & Μαρινέλλα
13 ΤΙ ΘΕΛΕΙΣ ΑΠ' ΤΑ ΝΙΑΤΑ ΜΟΥ - Στ. Καζαντζίδης & Μαρινέλλα
14 ΕΙΧΑ ΦΥΤΕΨΕΙ ΜΙΑ ΚΑΡΔΙΑ - Στ. Καζαντζίδης & Μαρινέλλα
Οι πληροφορίες προέρχονται από το Γιώργο Παπαστεφάνου.
«Δεν ήμουν προφήτης για να προβλέψω τί θα γινόταν μετά από έξι χρόνια, όμως σαν φανατικός θαυμαστής τού Μάνου και του Μίκη, ζήτησα από τον Σπύρο Δανάλη, εξαιρετικό ηχολήπτη τού τότε Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας που δίπλα του έμαθα πολλά, πάρα πολλά, του ζήτησα λοιπόν να μού κάνει μία χάρη. Να αντιγράψει σε δική μου μαγνητοταινία για το δικό μου αρχείο, όχι ολόκληρη τη συναυλία τού θεάτρου «Κεντρικόν» τού 1961, αλλά μόνο τέσσερα κομμάτια. Το ένα ήταν το «Είμαι αετός χωρίς φτερά» του Χατζιδάκι σε στίχους της Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου, που ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης τραγούδησε όχι την πρώτη, αλλά τη δεύτερη βραδιά 22 Μαρτίου, με τον συνθέτη να τον συνοδεύει στο πιάνο, τον Μίκη Θεοδωράκη να διευθύνει την Ελαφρά Ορχήστρα του ΕΙΡ και τον Μανώλη Χιώτη επίσης στη σκηνή με το μπουζούκι του. Και οι δύο συναυλίες είχαν ηχογραφηθεί και θα υπήρχαν στην ταινιοθήκη της Κρατικής Ραδιοφωνίας, αν δεν ερχόταν η 21η Απριλίου του 1967.
Τότε, με άνωθεν εντολή, απαγορεύτηκε σύμπας ο Θεοδωράκης, εξαφανίστηκαν από τη δισκοθήκη οι δίσκοι του και σβήστηκαν και οι συναυλίες του «Κεντρικόν». Ευτυχώς βρέθηκαν κάποιοι προνοητικοί ιδιώτες που, όπως εγώ, είχαν φυλάξει ως κόρην οφθαλμού το πολύτιμο υλικό και στη μεταπολίτευση πια, ορισμένα αποσπάσματα κυκλοφόρησαν σ' ένα μεγάλο δίσκο της Polygram, μαζί με τη συναυλία του «Ορφέα» για το Όσκαρ του Χατζιδάκι της ίδιας χρονιάς. Το «Είμαι αετός χωρίς φτερά» ωστόσο, ποτέ δεν βγήκε σε δίσκο, μόνο στο ραδιόφωνο ακούστηκε κάποιες φορές από το δικό μου αρχείο. Παρατίθεται λοιπόν εδώ, όπως ακούστηκε στις εκπομπές μου».
Ήταν τόσο μεγάλο το τρακ του Γρηγόρη Μπιθικώτση εκείνο το βράδυ, που αναγκάστηκε, διακόπτοντας το τραγούδι, να εγκαταλείψει τη σκηνή και για να συνεχιστεί η συναυλία, ο Μίκης Θεοδωράκης αναγκάστηκε να πάρει το μικρόφωνο και να τραγουδήσει εκείνος... όλο το «ενσταντανέ» καταγεγραμμένο παρακάτω…
Το 1984, λίγους μήνες μετά τη «φυγή» του Βασίλη Τσιτσάνη, ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης (στενός φίλος, κουμπάρος και συνεργάτης του λαϊκού συνθέτη), ανακοίνωσε τη διεξαγωγή μιας μεγάλης αποχαιρετιστήριας συναυλίας στο Ολυμπιακό Στάδιο της Αθήνας, η οποία θα ήταν η τελευταία της μεγάλης διαδρομής του στο ελληνικό τραγούδι. Όπως είχε δηλώσει τότε ο Μπιθικώτσης, στην κηδεία του Τσιτσάνη, είδε, κατά κάποιο τρόπο και τη δική του κηδεία κι έτσι οδηγήθηκε σε αυτή την απόφαση. Άσχετα αν τελικά στα επόμενα χρόνια ξανατραγούδησε τελικά και έφυγε από τη ζωή το 2005, υπάρχει αυτό το στιγμιότυπο από τη συναυλία του 1984, που ο Μίκης Θεοδωράκης διηγείται τι έγινε με το περίφημο «τρακ» του Μπιθικώτση και το ψίχουλο… placebo.
Φυσικά, δεν άφησε ασχολίαστο το γεγονός ο ΜΠΟΣΤ και σατίρισε με το γνωστό του στιλ την αποχώρηση του Γρηγόρη Μπιθικώτση.
Να σημειώσουμε επίσης πως πρόκειται για την πρώτη φορά που συναντώνται επί σκηνής Καζαντζίδης και Μπιθικώτσης, εξαιτίας κυρίως της παρουσίας των δυο συνθετών. Ωστόσο και ένα χρόνο μετά θα βρισκόντουσαν –και ήταν η τελευταία- στην «Όμορφη Πόλη», την κοινή θεατρική παράσταση που έδωσαν Θεοδωράκης και Χατζιδάκις. Και εκεί ο ένας κάνει σιγόντο στον άλλον (εδώ σε μια ερασιτεχνική ηχογράφηση που πήραμε από το κανάλι του Μάνου Ορφανουδάκη)
Διαβάζουμε μερικά πολύ όμορφα –για την εποχή- σχόλια από τις «ΕΙΚΟΝΕΣ» της εποχής, τι έγραφε για τη συναυλία στο Κεντρικόν ο Φρέντυ Γερμανός:
- Ποιος είναι ο Μπιθικώτσης ή Μπιθί, όπως τον βάφτισαν στη Μεγάλη Βρετανία που έδωσε συναυλία; Λέγεται ότι το μπουζούκι του είναι δώρο της ίδιας της Βασίλισσας! Το όνομά του γίνεται σιγά σιγά θρύλος. Μέχρι του σημείου που μια κυρία ρωτούσε… «Ποιος είναι αυτός ο Ρίτσος», παίρνοντας την απάντηση από τη διπλανή της, «είναι αυτός που βάζει τα λόγια στα τραγούδια του Μπιθικώτση».
- Ο ίδιος παρομοίαζε τον εαυτό του με τον «Χάρι Μπελαφόντε» της Ελλάδας… «Κι οι δυο τραγούδια του τόπου μας λέμε, λαϊκά δηλαδή».
- Έλεγε ο Χατζιδάκις παραδίπλα: «Ξέρω τον Θεοδωράκη από την Κατοχή. Θα δώσει πολλά στο ελληνικό τραγούδι». Και κάποιος τον ρώτησε: «Ποιο ελληνικό τραγούδι, το ελαφρό, το σοβαρό, το λαϊκό;». Και ο Χατζιδάκις απαντούσε: «Τι σημασία έχει, η μουσική είναι μια έκταση που αρχίζει από το τραγούδι και καταλήγει σε συμφωνία. Σημασία έχει ότι το ελληνικό τραγούδι δεν εξελίσσεται πια συμπτωματικά. Μέχρι χτες ένα καλό τραγούδι θα γραφόταν κατά τύχη. Σήμερα η τύχη δε μας χρειάζεται».
- Οι ντιζέζ-χανούμ των λαϊκών κέντρων φεύγουν και κάνουν την εμφάνισή του κυρίες σαν τη Μαρινέλλα και τη Λίντα να τραγουδήσουν. Σε αντίθεση με τις παλιές, οι κυρίες αυτές σήμερα προσέχουν τον εαυτό τους και ντύνονται επιμελώς στο Παρίσι.
- ΚΑΤΙ ΝΕΟ ΓΕΝΝΙΕΤΑΙ λοιπόν. Γιατί συνεχίζουμε να μιλάμε περί μπουζουκιού; Στη συναυλία του Θεοδωράκη το λόγο είχαν τα βιολιά και τιμής ένεκεν υπήρχε μόνο ο Μανώλης Χιώτης. Ίσως να υπήρχε και κάποιο άλλο, κάπου παραμερισμένο. Που είναι λοιπόν το μπουζούκι; ΚΑΤΙ ΑΛΛΟ ΓΕΝΝΙΕΤΑΙ από τη δυάδα Θεοδωράκη και Χατζιδάκι, κάτι περισσότερο ελληνικό και λιγότερο ανατολίτικο, κάτι που θα ανακουφίσει ίσως όλους όσοι ανησυχούν για την εξέλιξη της ελληνικής ελαφράς μουσικής.
Μερικές εβδομάδες αργότερα, στις 3 Μαΐου του 1961, στο θέατρο Ορφέας δόθηκε η συναυλία του Μάνου Χατζιδάκι όπου παρουσιάστηκαν μερικά από τα γνωστότερα τραγούδια του. Ερμηνευτές τους ήταν η Νάνα Μούσχουρη και ο Γιώργος Μούτσιος. Ανάμεσα στα τραγούδια του Χατζιδάκι ακούστηκαν και τραγούδια του Μίκη από τον “Επιτάφιο”, ερμηνευμένα από τον Μούτσιο, ως φυσικά τη μέση λύση στο αρχικό πρόβλημα που πήγε να δημιουργηθεί στις σχέσεις τους.
Σχολιάστε