Ο Φεβρουάριος εν χορδαίς και οργάνοις
Γράφει ο Κώστας Προβατάς
Ο Φεβρουάριος είναι ένας μήνας που κρύβει μέσα του ιστορία. Αν και ο μικρότερος, ο Βενιαμίν ενός ημερολογιακού έτους, ο «συν μία μέρα» ανά τετραετία, ο «Κουτσός». Μουσικά πάντως ονομάστηκε και Άγιος και θα παραμείνει έτσι, εκτιμώντας πρωτίστως τα κείμενα – στίχους του σπουδαίου και ταπεινού Μάνου Ελευθερίου.
Κι αφού η λέξη «μουσική» και τα παράγωγά της έχουν την καταγωγή τους από τις Μούσες, ας μνημονεύσουμε την περιττή ίσως πληροφορία για τις πρώιμες, πλην των εννέα (9) γνωστών. Οι αρχαιότερες λοιπόν, κατά Παυσανία, είναι οι κόρες του Ουρανού και της Γαίας, η Μελέτη, η Αοιδή και η Μνήμη. Το σύνολο κάνει έναν καλό μουσικό, τραγουδιστή κ.λ.π, αν δεν υπάρχει σοβαρή αντίρρηση επί της αναφοράς. Η τελευταία, η Μνήμη, μάλλον καλεί επαγγελματίες και μη να μην ξεχνούν. Να μην ξεχνούν ότι απέφερε η Μελέτη και η Αοιδή σαν αποτέλεσμα.
Πιο κοντά στη σημερινή εποχή, την 1η Φεβρουαρίου του 2007 κυκλοφόρησε το πρώτο τεύχος του μουσικού περιοδικού ΔΙΑΠΑΣΩΝ, με εξώφυλλο τη Χαρούλα Αλεξίου.
Η 8η Φεβρουαρίου είναι μια «κακή» ημερομηνία, που μας στέρησε δυο πολύ σπουδαίους της ελληνικής μουσικής. Το 1972 τον Μάρκο Βαμβακάρη ημέρα Τρίτη και το 1980 τον Νίκο Ξυλούρη ημέρα Παρασκευή. Περίπου στα μέσα αυτής της περιόδου, συγκεκριμένα το 1977, ο Νίκος Ξυλούρης μπήκε στο στούντιο να ηχογραφήσει τον νέο του δίσκο «Τα ερωτικά». Από το άλμπουμ ο κόσμος αγάπησε πολύ τον «Αργαλειό» και το «Φιλεντέμ», ενώ συμμετείχε συνθετικά στα μισά τραγούδια ο Στέλιος Βαμβακάρης. Όμως είναι γεγονός ότι δύο από αυτά τα τραγούδια ήταν του Μάρκου και όχι του Στέλιου, συγκεκριμένα η «Γαϊτανοφρυδούσα», ερμηνευμένο από τον ίδιο τον Μάρκο το 1961 και το «Σ' αγάπησα να 'χω ζωή», ερμηνευμένο από τον Μάρκο και τη Γιώτα Λύδια το 1960. Κι έτσι υπάρχει μια συνεργασία απίθανη στην ελληνική μουσική. Αλλά γενικά υπήρξε «κακή» μέρα, αν την ανάγει κανείς περαιτέρω.
Θα βρει το 1981 και την τραγωδία της Θύρας 7 στο Στάδιο Καραϊσκάκη, ενώ 8 Φεβρουαρίου έχουν πέσει δυο πτήσεις μέσα στα χρόνια, έχει ιδρυθεί η Στάζι και λειτούργησε πρώτη φορά ο θάλαμος αερίων. Τι να πούμε άλλο, ίσως ότι 8 Φεβρουαρίου 1828 γεννήθηκε και ο Ιούλιος Βερν, περισσότερο για να δώσουμε Sci-Fi διάσταση στην ημερομηνία αυτή.
Παρόμοιο, αλλά «λευκό» και πανέμορφο περιστατικό με το παραπάνω, αφορά τους Μανώλη Λιδάκη και Δημήτρη Γκόγκο (Μπαγιαντέρα), που γεννήθηκαν 28 Φεβρουαρίου και οι δύο, ο πρώτος το 1960 και ο Μπαγιαντέρας το 1903. Ο τραγουδιστής το 1990, με το άλμπουμ του «Ούτε που ρώτησα», ουσιαστικά εμφανίστηκε δυναμικά στην ελληνική μουσική σκηνή. Με τραγούδια από παλιούς δημιουργούς που νεότεροι συνθέτες μελοποίησαν. Εν προκειμένω τα «Μαϊστράλια» του Χρήστου Νικολόπουλου αφορούσαν σε ανέκδοτους στίχους του Μπαγιαντέρα. Κι αφού όλα πήγαν καλά τότε, ο τραγουδιστής με την ίδια συνταγή παρουσιάζει το άλμπουμ «Καράβι απόψε το φιλί» το 1992, όπου τρία πλέον τραγούδια του Μπαγιαντέρα υπήρχαν εκεί. Πρώτο και καλύτερο το «Και καρτερώ» που έγινε μεγάλη επιτυχία. Ωστόσο δεν ήταν ανέκδοτο, είχε ερμηνευτεί πρώτη φορά το 1982 από την Ελένη Γεράνη, την τελευταία σύντροφο του Τσιτσάνη, στη ζωή και στη δισκογραφία. Τα υπόλοιπα του άλμπουμ ήταν το «Αγαπάτε Αλλήλους» (1971) και «Αφιερωμένο στον Αττίκ» (1977), που ήταν ανέκδοτα. Ο Λιδάκης και σε επόμενες δουλειές του πήρε τραγούδια του Μπαγιαντέρα, πάντοτε με θετικό πρόσημο από τον κόσμο.
Μια τέτοια μέρα του 1991, στις 28 Φεβρουαρίου, ήταν που τερματίστηκε ο Πόλεμος του Κόλπου και λίγα χρόνια νωρίτερα, το 1987 συγκεκριμένα, ο Γκορμπατσόφ συμφωνεί για υπογραφή με τις Η.Π.Α. όσον αφορά στη μείωση των πυρηνικών όπλων.
Στις 7 Φεβρουαρίου του 1992, συναντάμε την υπογραφή της Συνθήκης του Μάαστριχτ, που οδήγησε στη δημιουργία της σημερινής Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μετά από 25 χρόνια το 2017, την ίδια μέρα, έφυγε από τη ζωή ο Λουκιανός Κηλαηδόνης που μας είχε μάθει με τον καλύτερο τρόπο τα «Απλά Μαθήματα Πολιτικής Οικονομίας» από το 1975 με τον Γιάννη Νεγρεπόντη, αλλά οι περισσότεροι πολιτικοί μας μάλλον την είχαν κάνει… κοπάνα τότε. Σπουδαία τραγούδια που μοιραία κοιτούν την «Απλή Αριθμητική», τη «Μετανάστευση» και κυρίως τις «Συμβάσεις».
Στις 9 Φεβρουαρίου 1959, ο Μάνος Χατζιδάκις παρουσιάζει τα τραγούδια που έγραψε για την παράσταση του Θεάτρου Τέχνης, "Ο κύκλος με την κιμωλία" του Μπέρτολτ Μπρεχτ, σε απόδοση Οδυσσέα Ελύτη. Ερμηνεύει ο Γιώργος Μούτσιος και παίζει πιάνο ο συνθέτης. Αργότερα την ίδια χρονιά κυκλοφορεί δίσκος 45 στροφών με 4 από αυτά.
Στις 10 Φεβρουαρίου 1948 ηχογραφείται το ρεμπέτικο τραγούδι "Πριν το χάραμα", σύνθεση του Γιάννη Παπαϊωάννου και στίχοι του Χαράλαμπου Βασιλειάδη (Τσάντα), με τους Οδυσσέα Μοσχονά και Στελλάκη Περπινιάδη (Columbia DG 6692). Μπουζούκι έπαιζαν ο συνθέτης και ο Στέλιος Χρυσίνης, ενώ κιθάρα έπαιζε ο Κώστας Καρίπης. Πρόκειται για ένα από τα πλέον αγαπημένα ρεμπέτικα τραγούδια, πρωταγωνιστής σε κέντρα και μουσικές λίστες. Το 2015 στο Θέατρο Βέμπο, οι Ρέππας και Παπαθανασίου ανέβασαν θεατρικό έργο με τον τίτλο αυτόν, αφιερωμένο στην εποχή 1940-70 και στους πρωταγωνιστές της εποχής.
Συγκυρία ή όχι, όταν γεννήθηκε ο Μανώλης Μητσιάς στις 26 Φεβρουαρίου 1949 ο Ηλεκτρικός Σιδηρόδρομος ήταν κομμάτι της ζωής της Αθήνας. Και μάλιστα τραγούδησε γι' αυτόν λίγα χρόνια μετά, το 1973, όντας μόλις 24 ετών. Ήταν η σύνθεση του Γιώργου Χατζηνάσιου, σε στίχους Γιάννη Λογοθέτη (Λογό), το περίφημο «Πάρε τον Ηλεκτρικό», που ζητούσε στην αγαπημένη του να πάει στη Νέα Ιωνία, κάτι που ήταν εφικτό το 1973.
Ο Ηλεκτρικός Σιδηρόδρομος εγκαινιάστηκε στις 27 Φεβρουαρίου του 1869, όμως με μία μέρα καθυστέρηση λόγω «απροόπτων συμβάντων», επομένως αυτό θα γινόταν στις 26 του μήνα, ακριβώς 80 χρόνια πριν από τη γέννηση του Μανώλη Μητσιά. Η διαδρομή το 1869 αφορούσε στην απόσταση Πειραιά – Θησείο, οπότε ούτε λόγος για τη Νέα Ιωνία. Μ' αυτά και μ' αυτά όμως, είναι μάλλον μια συγκυρία όμορφη της 26ης Φεβρουαρίου, που ομολογώ ότι τυχαία το ανακάλυψα, την ίδια μέρα γεννήθηκαν το 1954 και το 1959 οι Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και Αχμέτ Νταβούτογλου και πρόκειται φυσικά για τους σημερινούς Πρόεδρο και Πρωθυπουργό της Τουρκίας.
Στα περίεργα του μήνα η Τζένη Βάνου, γεννήθηκε και έφυγε από τη ζωή μήνα Φεβρουάριο. Πιο συγκεκριμένα 5 Φεβρουαρίου 2014 έφυγε από τη ζωή, όντας γεννημένη στις 10 Φεβρουαρίου του 1939, πολύ κοντά στα 75ης γενέθλια.
Αφιέρωμα στη σπουδαία αυτή φωνή δε θα κάνουμε, όμως αξίζει να σημειώσουμε μερικές πτυχές από την καριέρα της, όπως η ίδια τα έχει εκμυστηρευθεί σε παλαιότερες συνεντεύξεις της.
Σημαντική η άρνησή της να τραγουδήσει Χατζιδάκι, ο οποίος είχε κόντρα με τον Πλέσσα και η Βάνου δεν ήθελε να απογοητεύσει τον συνθέτη που της είχε δώσει τόσες επιτυχίες. Σημαντική όμως, όσο και μοναδική, γιατί δεν επαναλήφθηκε και η συνεργασία της αντίστοιχα με τον Μίκη Θεοδωράκη στα 22 της χρόνια (1961). Ήταν η περίοδος που ο Μίκης Θεοδωράκης παρουσίαζε τραγούδια του εκτός των γνωστών κύκλων, τα λεγόμενα αδέσποτα, σε δίσκους 45 στροφών. Έτσι, της έδωσε 2 τραγούδια, το «Μη με ρωτάς», μια υπέροχη μπαλάντα, ιδανική για να ξεδιπλώσει η Βάνου τη νεανική φωνή της. Οι στίχοι ήταν του Γιώργου Παπακυριάκη. Το άλλο κομμάτι λεγόταν «Αν μ' αγαπάς αγάπη μου», έφερνε στην προσωπική σφραγίδα του Θεοδωράκη από τα ήδη γνωστά τραγούδια του, π.χ. «Αν θυμηθείς τ' όνειρο μου». Κι εδώ οι στίχοι ήταν του Νίκου Γκάτσου. Η επόμενη χρονιά έφερε το σπουδαίο «Αν σ' αρνηθώ αγάπη μου», ενώ δεν θυμόταν καν τους στίχους του «Σ' αγαπώ», που ερμήνευσε για την ταινία «Λεωφόρο του Μίσους», όταν την ενημέρωσαν ότι γίνεται πάταγος με το τραγούδι αυτό.
Η Τζένη Βάνου, ονομάστηκε έτσι καλλιτεχνικά από τον Γεράσιμο Λαβράνο, το πραγματικό της όνομα ήταν Ευγενία Βραχνού και φυσικά πρόκειται για πολύ μεγάλη «απιθανότητα», το πώς αυτή η φωνή μπορεί να ονομαζόταν Βραχνού. Στην καριέρα της ηχογράφησε και 5 ξενόγλωσσα κομμάτια, ενώ μάλλον υπήρξε από πολλούς η σύγκρισή της με τη Νάνα Μούσχουρη της εποχής εκείνης, κυρίως σαν «αντίπαλο δέος». Αλλά είναι εντελώς διαφορετικά τα χαρίσματά τους και είναι ευτυχές το γεγονός πως τις έχουμε απολαύσει και τις δύο.
H Μαντουμπάλα, έφυγε από τη ζωή στις 23/2/1969, ήταν κορυφαία Ινδή ηθοποιός της εποχής, εφάμιλλη της θρυλικής Ναργκίς (Γη ποτισμένη με ιδρώτα) και φυσικά έγινε η μεγαλύτερη ίσως επιτυχία του Στέλιου Καζαντζίδη το τραγούδι που γράφτηκε για εκείνη το 1959-60, με ρεκόρ πωλήσεων που ξεπέρασε τις 100.000 δίσκους. Εμπνευσμένο από την ταινία «Ο αλήτης της Βομβάης» του 1951 που είχε κάνει παγκόσμια επιτυχία, περιέχει πολύ πόνο. Και αυτός ο πόνος έρχεται από τους στίχους της Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου, η οποία πρόσφατα είχε χάσει την κόρη της. «Από τότε που σ' έχασα λιώνω, τ' όνομά σου φωνάζω με πόνο» είναι ο στίχος που λέγεται ότι σε αυτόν η Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου αποτύπωνε την τραγικότητα του πένθους της. Κατά άλλες ομολογίες ωστόσο, στο τραγικό αυτό γεγονός είχε αφιερωθεί το «Δυο πόρτες έχει η ζωή».
Η περίπτωση του Louisiana Red που έφυγε από τη ζωή στις 25/2/2012, είναι διαφορετική. Ο Στέλιος Βαμβακάρης στην καριέρα του, χρησιμοποιώντας διαφορετικά κουρδίσματα του τρίχορδου μπουζουκιού, τα λεγόμενα ντουζένια (καραντουζένι, ντουζένι της ψυχής, ντουζένι του σολ κ.ά.) συνέθεσε τραγούδια με αυστηρά προσωπικό στυλ που μοιάζει με ένα ιδιαίτερο κράμα πειραιώτικου ρεμπέτικου και blues. Έτσι τον Σεπτέμβρη του 1988 ηχογράφησε με τον Louisiana Red το άλμπουμ «Το μπλουζ συναντά το Ρεμπέτικο» που περιέχει 8 blues κομμάτια με μπουζούκι και μπαγλαμά.
Παραθέτουμε το trivial γεννήσεων και απωλειών για το μήνα Φεβρουάριο, επισημαίνοντας ότι, από την προηγούμενη χρονιά, έχουμε την απώλεια του Αντώνη Καλογιάννη, στις 11 Φεβρουαρίου 2021.
| 1-Φεβ | Ελεονώρα Ζουγανέλη (1983) |
|
| 2-Φεβ | Σπύρος Γραμμένος, Βασίλης Σαλταγιάννης | Αλέκος Κιτσάκης (2015) |
| 3-Φεβ | Γιάννης Ζουγανέλης (1955), Θάνος Ανεστόπουλος (1967) |
|
| 5-Φεβ | Διονύσης Μακρής (Συντριβάνης) (1982), Αλέξια (Βασιλείου) (1964) | Τζένη Βάνου (Ευγενία Βραχνού) (2014) |
| 6-Φεβ | Κώστας Καράλης (1947) | Γιάννης Πολυκανδριώτης (2019) (αδελφός του Θανάση, δεξιοτέχνης μπουζουξής) |
| 7-Φεβ |
| Λουκιανός Κηλαηδόνης (2017) |
| 8-Φεβ | Δανάη Στρατηγοπούλου (1913), Δούκισσα (Φωταρά) (1941), Λίνος Κόκκοτος (1945) | Μάρκος Βαμβακάρης (1972), Νίκος Ξυλούρης (1980) |
| 9-Φεβ | Κατερίνα Στανίση (1957), Αλίκη Ζωγράφου (1991) |
|
| 10-Φεβ | Σοφία Βέμπο (Μπέμπου) (1910), Τζένη Βάνου (Ευγενία Βραχνού) (1939), Κώστας Μουντάκης (1926), Νάντια (Κωνσταντίνα) Κωνσταντοπούλου (1933), Κόνι Μεταξά (Κωνσταντίνα Παγκοζίδη) (1991), Θεόδωρος Αντωνίου (1935) | Νίκος Καββαδίας (1975) |
| 11-Φεβ | Στέλιος Ρόκκος (1965), Γιώργος Χατζηαντωνίου (1941) | Αντώνης Καλογιάννης (2021) |
| 12-Φεβ | Τζίμης Πανούσης (1954), Λιλάντα Λυκιαρδοπούλου (1941) | Θόδωρος Πολυκανδριώτης (2004) |
| 13-Φεβ | Δήμος Αναστασιάδης (1985) | Φίλων Αρίας (1994) |
| 14-Φεβ | Αργύρης Κουνάδης (1924), Χριστίνα Μαραγκόζη (1958), Κώστας Βάρναλης (1884) |
|
| 15-Φεβ | Μπάμπης Τσετίνης (1941), Γιάννης Φλωρινιώτης (1947), Μαυρίκιος Μαυρικίου (1991), Σοφία Μάνου (1982) | Λεωνίδας Αλαχαδάμης (ιδρυτικό μέλος των Εξαδάκτυλος) (2018), Γιάννης Καραμπεσίνης (2011), Μπάμπης Μαρκάκης (Μάρκος Μπαλτόπουλος) (2003) |
| 16-Φεβ | Μάκης Χριστοδουλόπουλος (1948) |
|
| 17-Φεβ | Shaya (Μαριάννα Χάνσεν) (1983) |
|
| 18-Φεβ | Αντώνης Τουρκογιώργης (1951), Πάνος Καλλίδης (Παναγιώτης Καλτσίδης) (1978) | Παντελής Παντελίδης (2016) |
| 19-Φεβ | Γιώργος Κακοσαίος (2000) | Στέλιος Ζαφειρίου (2015), Λυκούργος Μαρκέας (1979) |
| 20-Φεβ | Φώτης Πολυμέρης (1920), Ορφέας Περίδης (1957), Κώστας Μακεδόνας (Πάκας) (1967), Ρένα (Ειρήνη) Βλαχοπούλου (1917), Σώτης Βολάνης (Σωτήριος Σταυρίδης) (1971), Σταύρος Ζώρας (1941) | Γιώργος Κάβουρας (1943) |
| 21-Φεβ | Άγγελος Διονυσίου (1957), Νίκος Τατασόπουλος | Σάκης Μπουλάς (2014) |
| 22-Φεβ | Νικος Παναγιωτίδης (Αντίκ) (1978) |
|
| 23-Φεβ |
| Μαρίκα Νίνου (1957), Μαντουμπάλα (1969) |
| 24-Φεβ | Γιώτα Λύδια (1934), Πασχάλης Τερζής (1949) |
|
| 25-Φεβ | Ευρυδίκη (Θεοκλέους) (1968) | Άκος Δασκαλόπουλος (1998). Louisiana Red (Iverson Minter) (2012) |
| 26-Φεβ | Μανώλης Μητσιάς (1946), Νίκος Καρανικόλας (1929), Χριστιάνα (Λαβίδα) (1953) | Κώστας Βουτσάς (2020) |
| 27-Φεβ | Τάσος Μπουγάς (Πλανητάρχης) (1943) | Στέλλα Χασκίλ (1954) |
| 28-Φεβ | Μανώλης Λιδάκης (1960), Δημήτρης Γκόγκος (Μπαγιαντέρας) (1903) | Γεωργία Μηττάκη (1977) |
| 29-Φεβ | Μάγια Μελάγια (Μελπομένη Τσιριγώτη) (1928) |
|
Σχολιάστε