Σε άσπρο-μαύρο

Οι παλιές αγάπες δεν ξεχνιούνται

Ο Σεπτέμβριος εν χορδαίς και οργάνοις

Γράφει ο Κώστας Προβατάς

Κι αν σκόρπισαν τα φύλλα με τ' αγέρι,
τον δρόμο κι αν τον σκέπασ' η βροχή,
για μας είν' ο Σεπτέμβρης καλοκαίρι…

Αυτά τα λόγια εμπνεύστηκε ο Γιώργος Παπαστεφάνου τη θεατρική περίοδο 1967-68, για το έργο «Θυμήσου το Σεπτέμβρη», μια μεταφορά του αγγλικού "Private Lives", που παίχτηκε από τον θίασο της Έλλης Λαμπέτη στο Θέατρο Διονύσια. Η εξαίρετη ηθοποιός μας, μαζί με τον Κώστα Καρρά, τον Κώστα Καζάκο, τη Δέσποινα Νικολαϊδου αλλά και τη νεαρή Νένα Μεντή. Η Λαμπέτη ήθελε ένα τραγούδι που θα συνόδευε τον κόσμο στην έξοδο, μετά το τέλος της παράστασης. Το παράγγειλε στον Σπανό και τον Παπαστεφάνου. Κι έτσι γράφτηκε, με τον ίδιο τίτλο και αρχικά με τη φωνή του Κώστα Καρρά, η ιστορία του ωραιότερου ίσως ελληνικού τραγουδιού για το Φθινόπωρο.

Γιατί -ίσως θεωρητικά πλέον- ο Σεπτέμβρης είναι ο μήνας που μπαίνει το Φθινόπωρο αλλά ποιος να το πιστέψει πια, τυπικά όλα αυτά, γιατί αρχίζουν τα σχολεία και το… πρωτάθλημα. Αλλιώς οι παραλίες ακόμα ασφυκτιούν, ίσως δε και με υψηλότερες θερμοκρασίες από τους καλοκαιρινούς μήνες. Οι παλιότερες γραφές για τον Σεπτέμβριο, όριζαν την έναρξη της… ζακέτας, για να αντιμετωπιστούν οι πρώτες ψύχρες. Όπως κι οι παροιμίες μας, που ωστόσο δίνουν την πραγματική διάσταση σε ένα μήνα «Τρυγητή» και «Σταυρίτη» ή «Σταυριάτη», εννοώντας φυσικά τον τρύγο των αμπελιών και την παραγωγή αρχικά του μούστου, αλλά και τη γιορτή του Τίμιου Σταυρού στις 14 του μήνα, που κοσμεί φυσικά την Ορθοδοξία. Όσο και η Γέννηση της Θεοτόκου την 8η μέρα. Κι από τα αρχαία χρόνια, τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία αλλά και την ιουδαϊκή παράδοση, κρατιέται η παράδοση της «Αρχής της Ινδίκτου», όπου για τους Βυζαντινούς η 1η Σεπτεμβρίου ήταν η αρχή του νέου έτους. Κατά τ' άλλα, ο Σεπτέμβρης, μέσω των διαφόρων «ντοπιολαλιών» ονομάζεται Σποριάς, Πετμεζάς, Χινόπωρο, Τρυγομηνάς.

Ο Σεπτέμβρης έχει να παρουσιάσει ιστορικά σπουδαία στοιχεία. Στοιχεία που περιέχουν και πολιτική διάσταση ή την έναρξη μιας νέας πολιτικής εποχής, όπως η 18η Σεπτεμβρίου του 2013, όταν και δολοφονείται ο ράπερ Παύλος Φύσσας (Killah P.) από μέλη της Χρυσής Αυγής, ωστόσο καθοδηγούμενης από την ηγεσία της. Ο Παύλος Φύσσας γίνεται το «Γελαστό Παιδί» της νέας εποχής από κάθε άποψη, σύμβολο για επόμενες γενιές και μνήμη αποφόρτισης από εξτρεμιστικές καταστάσεις.

Η ομοιότητα της ιρλανδικής ιστορίας του Ιρλανδού Michael Collins, για τον οποίον γράφτηκε αρχικά το τραγούδι, έγκειται στην πολιτική διάσταση που πήρε το θέμα στην Ελλάδα, όταν οι ελληνικοί στίχοι χρησιμοποιήθηκαν κατά το δοκούν. Σε κάθε εποχή υπήρξε αλλαγή στίχων, οι «δικοί μας», οι «εχθροί μας», αλλά και οι «φασίστες» που «σκοτώσαν το γελαστό παιδί» και έτσι θα μείνει για μια ακόμα φορά ο στίχος. Όλη η σχετική αρθρογραφία έκτοτε στα ΜΜΕ, τιτλοφορείται σχεδόν μόνιμα με αναφορά στο «γελαστό παιδί» και όχι άδικα.

Στις 19 Σεπτεμβρίου 1970, τα ξημερώματα, στην πλατεία Ματεότι της Γένοβας, μπροστά από το δικαστικό μέγαρο των Δόγηδων, ο Κερκυραίος Κώστας Γεωργάκης περιέλουσε τον εαυτό του με βενζίνη και αυτοπυρπολήθηκε, φωνάζοντας:

«Το έκανα για χάρη της Ελλάδας, ζήτω η δημοκρατία, όλοι οι Ιταλοί ας αναφωνήσουν: Ζήτω η ελεύθερη Ελλάδα».

Η ομάδα οδοκαθαριστών που καθάριζε την πλατεία Ματεότι βρέθηκε μπροστά σε μια εικόνα που αποτέλεσε την πρώτη «ανθρωποθυσία» απέναντι στο καθεστώς της χούντας στην Ελλάδα.... Στη συνέχεια μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο, όπου και πέθανε μετά από λίγες ώρες. Στη γενέτειρά του Κέρκυρα υπάρχει πλατεία με το όνομά του και με τον ανδριάντα του, στον κεντρικό εμπορικό δρόμο του Σαρόκου. Ο Νικηφόρος Βρεττάκος αναφέρεται στη θυσία μέσα από το ποίημά του «Η Θέα του Κόσμου». Έχει ειπωθεί και γραφτεί σε άρθρα, εσφαλμένα, ότι η «Ωδή στον Γ. Καραϊσκάκη» του Σαββόπουλου αφορά στη θυσία του Κώστα Γεωργάκη, αλλά το τραγούδι έχει γραφτεί πριν από το γεγονός αυτό (1968) και μάλιστα έχει πει ο «Νιόνιος» σε συνέντευξή του ότι αφορά τον Τσε Γκεβάρα.

Ήταν 22 Σεπτέμβρη του 1971, όταν διενεργήθηκε η μεγαλύτερη πορεία διαμαρτυρίας κατά της χούντας, με αφορμή την κηδεία του Γιώργου Σεφέρη (Σεφεριάδη) που είχε φύγει από τη ζωή δυο μέρες νωρίτερα. Ομοιότητα εκπληκτική κι εδώ, με τη μεγάλη αντικατοχική πορεία που έγινε με αφορμή την κηδεία του Κωστή Παλαμά στις 28 Φεβρουαρίου 1943. Ο Άγγελος Σικελιανός είχε πει τότε ότι «Σ' αυτό το φέρετρο ακουμπά η Ελλάδα», ο Γιάννης Ρίτσος, 28 χρόνια, μετά επέτεινε τη φράση του Σικελιανού λέγοντας ότι «Ακόμα μια φορά σε αυτό το φέρετρο ακουμπά η Ελλάδα». Στιγμές ψυχικής ανάτασης μιας «μικρής χώρας στην οποία ανήκει», όπως είπε ο Σεφέρης, παραλαμβάνοντας το Νόμπελ Λογοτεχνίας τον Δεκέμβριο του 1963.

Στα μουσικά του Σεπτεμβρίου θα βρούμε πίσω, στα 1935, την πρώτη έκδοση του μουσικού περιοδικού «ΤΟ ΝΕΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ», ενώ στις 12 Σεπτεμβρίου 1962 γίνεται για πρώτη φορά το Φεστιβάλ Ελληνικού Τραγουδιού στη Θεσσαλονίκη, μεταφερόμενο από την Αθήνα που είχε ξεκινήσει το 1959.

Στις 16 Σεπτεμβρίου 2010 από τα ΕΛ.ΤΑ. εκδίδεται σειρά γραμματοσήμων με θέμα το ΛΑΪΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ και απεικονίζονται σε συλλεκτικά κομμάτια οι ΤΣΙΤΣΑΝΗΣ, ΖΑΜΠΕΤΑΣ, ΚΑΖΑΝΤΖΙΔΗΣ, ΜΠΕΛΛΟΥ, ΜΠΙΘΙΚΩΤΣΗΣ, ΜΟΣΧΟΛΙΟΥ.

Τη Δευτέρα 30 Σεπτεμβρίου 2002 παρουσιάζεται για πρώτη φορά στο ελληνικό κοινό το τηλεοπτικό σόου ταλέντων «FAME STORY», από το οποίο τα επόμενα χρόνια ξεπηδούν τα νεότερα αστέρια του ελληνικού τραγουδιού, με σπουδαιότερο, σύμφωνα με τα έως τώρα δεδομένα, αυτό του Κωνσταντίνου Αργυρού. Ωστόσο από εκεί ξεκίνησε και η Ραλλία Χρηστίδου, σημερινή (2021) βουλευτής, αλλά και ο Γιώργος Λιανός, ο Θάνος Πετρέλης και η Καλομοίρα, με 3η θέση για την Ελλάδα στη Eurovision 2008.

Στα πιο ιδιαίτερα στοιχεία του μηνός Σεπτεμβρίου μπορούμε να διακρίνουμε σημαντικές απώλειες για τις οποίες θα κάνουμε ξεχωριστά αφιερώματα στο www.mousikogramma.gr. Πρόκειται για τους Αντώνη Βαρδή (2.9.2014), Λαυρέντη Μαχαιρίτσα (9.9.2019), Στέλιο Καζαντζίδη (14.9.2001) και Μάνο Λοίζο (17.9.1982). Σημαντική απώλεια θα πρέπει να θεωρείται ο σπουδαίος Μίνωας Μάτσας, φεύγοντας από τη ζωή στις 25.9.1970, όντας ένας πυλώνας της ελληνικής δισκογραφίας, αλλά και σαν δημιουργός, αφού έγραψε πάμπολλα τραγούδια που αγαπήθηκαν από τον κόσμο, είναι συγκινητικό να αναφέρουμε εδώ ότι πρόκειται για τον στιχουργό του αγαπημένου διαχρονικού τραγουδιού «Το μινόρε της Αυγής», σε μουσική του Σπύρου Περιστέρη.

Στις 17 Σεπτεμβρίου 1998, στη συναυλία του Γιώργου Νταλάρα στο θέατρο Δάσους της Θεσσαλονίκης, με την Ελένη Τσαλιγοπούλου, τον Μάριο Φραγκούλη και τη Αντιγόνη Ψυχράμη, ο Νταλάρας τραγούδησε, για πρώτη φορά ζωντανά, μια από τις μεγαλύτερες επιτυχίες του Σωκράτη Μάλαμα, το «Τσιγάρο ατέλειωτο», σε στίχους Γιώργου Αθανασόπουλου, κομμάτι που συμπεριλήφθηκε στο δίσκο του τραγουδοποιού «Κύκλος», κυκλοφορίας του 1993. Έκτοτε ο Νταλάρας συμπεριελάμβανε σε όλες τις ζωντανές εμφανίσεις του (όπου ταίριαζε το ύφος του), το τραγούδι αυτό. Νταλάρας (1949) και Μάλαμας (1957) έχουν μαζί γενέθλια, κάθε 29 Σεπτεμβρίου.

Μιλώντας παραπάνω για τις «μεγάλες απώλειες», για χάρη του αφιερώματος στον Σεπτέμβρη, να θυμηθούμε συνεργασίες που είχαν αυτοί οι σπουδαίοι άνθρωποι του ελληνικού τραγουδιού. Ο Αντώνης Βαρδής θα ήταν δύσκολο να μην βρίσκεται κυριολεκτικά… παντού. Με τον Μάνο Λοϊζο συνεργάστηκε σε πολλές ηχογραφήσεις του παίζοντας κιθάρα, όντας ακόμα νεαρός στο χώρο. Με τον Λαυρέντη Μαχαιρίτσα ήταν και για τους δυο τους καταλυτική η στιγμή που τραγούδησαν το «Σχήμα Λόγου» με τα αδέλφια Κατσιμίχα. Και είναι μεγάλη σύμπτωση τα ίδια αδέλφια να συμμετέχουν στην άλλη μεγάλη στιγμή, όπου ο Αντώνης Βαρδής συναντάει τον Στέλιο Καζαντζίδη στην «Ελλάς του 2000». Μια στιγμή που ο Βαρδής ονειρευόταν μια ζωή, μια ολόκληρη μουσική ζωή.

Ο Μάνος Λοΐζος από την πλευρά του είχε κυκλοφορήσει το 1981 μια κασέτα, με την ονομασία «Κάτω από ένα κουνουπίδι», σε στίχους Γιάννη Νεγρεπόντη (ο οποίος επίσης έφυγε από τη ζωή Σεπτέμβριο, συγκεκριμένα στις 22 Σεπτεμβρίου 1991). Η κασέτα περιείχε τις πρόχειρες ηχογραφήσεις που είχε κάνει ο Μάνος Λοΐζος, αλλά 14 χρόνια μετά η… τεχνολογία μίλησε. Με ερμηνευτές τους Λουκιανό Κηλαηδόνη, Αφροδίτη Μάνου, Βασίλη Παπακωνσταντίνου, Τάνια Τσανακλίδου, Λαυρέντη Μαχαιρίτσα, Κώστα Θωμαΐδη και την Ελένη Τσαλιγοπούλου τα τραγούδια απογειώθηκαν. Ο Λαυρέντης Μαχαιρίτσας λοιπόν, έστω σε μια «δεύτερη ευκαιρία», βρέθηκε να τραγουδά Μάνο Λοΐζο, ερμηνεύοντας από το άλμπουμ αυτό το «Χρυσό πουλί μου» ή αλλιώς «Ο ήλιος πάει να δύσει».

Η περίπτωση συνεργασίας του Μάνου Λοΐζου με τον Στέλιο Καζαντζίδη βέβαια, ανέρχεται σε επίπεδο πολύ σημαντικό για το ελληνικό τραγούδι το 1970, στο δίσκο του τραγουδιστή «Η στενοχώρια μου», αλλά και σε 45άρι που περιείχε δυο πολύ σπουδαία τραγούδια. Από τη συνεργασία αυτή λοιπόν προέκυψε μια από τις κορωνίδες του τραγουδιού μας, το «Δε θα ξαναγαπήσω» (Το μερτικό μου απ' τη χαρά), αλλά και το «Όταν βλέπετε να κλαίω», δυο τραγούδια - ύμνοι σε στίχους του Λευτέρη Παπαδόπουλου. Στο άλμπουμ του Καζαντζίδη ωστόσο, υπήρχε πάντως και ένα άλλο σπουδαίο τραγούδι που αγαπήθηκε πολύ, το «Αγριολούλουδο» των Νικολόπουλου και Πυθαγόρα.

Να πούμε ακόμα ότι η Ευαγγελία Μαργαρώνη που έφυγε από τη ζωή στις 5 Σεπτεμβρίου 2018 και αναφέρεται στο trivial γεννήσεων και θανάτων, υπήρξε η πιανίστρια του Τσιτσάνη, σχεδόν σε όλες τις ηχογραφήσεις του από το 1949 και μετά. Η πολύ αγαπημένη τραγουδίστρια Πόλυ Πάνου (πραγμ. όνομα Πολυτίμη Κολιοπάνου) που έφυγε από τη ζωή στις 27 Σεπτεμβρίου 2013, υπήρξε συνιδρυτής της δισκογραφικής εταιρείας ΒΕΝΤΕΤΤΑ, μαζί με τον αείμνηστο Πάνο Γαβαλά. Ο γεννημένος στις 17 Σεπτεμβρίου 1941 Σταύρος Δαμιανίδης, είναι βιρτουόζος του μπουζουκιού που όμως σταδιοδρόμησε και έκανε καριέρα στην Αυστραλία, γνωρίζοντας το λαϊκό αυτό όργανο σε όλη την ήπειρο της Ωκεανίας. Παραθέτουμε για τον μήνα Σεπτέμβριο το καθιερωμένο μας trivial γεννήσεων και θανάτων από την ελληνική μουσική σκηνή.

1-Σεπ

Μαρίκα Παπαγκίκα (1890), Βαγγέλης Περπινιάδης (1927), Γιώργος Ρους (1976)

Άννα Χρυσάφη (2013)

2-Σεπ

Μάνος Πυροβολάκης (1970), Ηλίας Βρεττός (1983)

Αντώνης Βαρδής (2014)

Μίκης Θεοδωράκης (2021)

Mad Clip (Πίτερ Αναστασόπουλος) (2021)

3-Σεπ

Κώστας Καραφώτης (1978)

Θάνος Ανεστόπουλος (2016)

4-Σεπ

Δήμητρα Σταθοπούλου

Στελλάκης Περπινιάδης (1977)

5-Σεπ

Ψαραντώνης (Αντώνης Ξυλούρης) (1942)

Ευαγγελία Μαργαρώνη (2018)

6-Σεπ

Μίνως Μάτσας (1968), Μαρλέν Αγγελίδου (1978)

7-Σεπ

Πέτρος Βαγιόπουλος (1949), Γιώργος Γερολυμάτος (1952), Μάριος Φράστας (1983), Θεόφραστος Σακελλαρίδης (1883), Θεοδοσία Τσάτσου (1969)

Μπέμπα Μπλανς (Αγγελική Κωνσταντοπούλου) (2017), Άννα Σαρρή-Καραμπεσίνη (2018)

8-Σεπ

Σεβάς Χανούμ (Σεβαστή Παπαδοπούλου) (1931), Νίκος Καρβέλας (1951)

9-Σεπ

Λαυρέντης Μαχαιρίτσας (2019)

10-Σεπ

Γιάννης Μπέζος (1956)

11-Σεπ

Γιώργος Ροβερτάκης (1978)

12-Σεπ

Στέφανος Κορκολής (1960), Πέτρος Ιακωβίδης (1988)

Δημήτρης Ατραίδης (1970)

13-Σεπ

Ελένη Βιτάλη (1954)

14-Σεπ

Γιάννης Μωραίτης (1944), Γιώργος Παπασιδέρης (1902), Αλέξανδρος Τζουγανάκης (1994)

Στέλιος Καζαντζίδης (2001)

15-Σεπ

16-Σεπ

Κώστας Τριπολίτης (1953), Σταμάτης Γονίδης (1957), Αγγελική Ηλιάδη (1977)

Μαρία Κάλλας (Μαρία Άννα Σοφία Καικιλία Καλογεροπούλου) (1977)

17-Σεπ

Κώστας Γεωργουσόπουλος (1937), Σταύρος Δαμιανίδης (1941), Ξανθίππη Καραθανάση (1944), Στέλλα Κονιτοπούλου (1965)

Μάνος Λοίζος (1982)

18-Σεπ

Μιχάλης Τερζής (1954), Ματθαίος Τσαχουρίδης (1978)

Παύλος Φύσσας (2013)

19-Σεπ

Αλκίνοος Ιωαννίδης (1969), Νικήτας Βοστάνης (1958), Γιώργος Χριστιανάκης (1961), Ελένη Βιτάλη (Λαβίδα) (1954)

Νίκος Σκαλκώτας (1949)

20-Σεπ

Στάθης Καζαντζίδης (1944)

Γιώργος Σεφέρης (Σεφεριάδης) (1971)

21-Σεπ

Φίλιππας Νικολάου (1942), Μάρω Μπιζάνη (1944), Λέοναρντ Κοέν (1934), Σταύρος Λογαρίδης (1953)

22-Σεπ

Γιώργος Σαρρής (1948), Γιάννης Γιοκαρίνης (1955)

Γιάννης Νεγρεπόντης (Ιωάννης Ξυνοτρούλιας) (1991)

23-Σεπ

Κώστας Τουρνάς (1949)

24-Σεπ

25-Σεπ

Γιώργης Ξυλούρης (1965), Οδυσσέας Μοσχονάς (1912)

Μίνως Μάτσας (1970)

26-Σεπ

Χρήστος Δάντης (Βλαχάκης) (1966), Γιώργος Νικηφόρου Ζερβάκης

Βασίλης Αρχιτεκτονίδης (2018)

27-Σεπ

Θάνος Πετρέλης (1975)

Πόλυ Πάνου (Πολυτίμη Κολιοπάνου) (2013)

28-Σεπ

Μανώλης Ρασούλης (1945), Θέμης Αδαμαντίδης (1957)

29-Σεπ

Γιώργος Νταλάρας (1949), Σωκράτης Μάλαμας (1957), Βάσω Αλαγιάννη, Φοίβος Δεληβοριάς (1973), Πέτρος Ταμπούρης (1964), Σαμπρίνα (Αλεξάνδρα Τσερκάνου) (1972), Κυριάκος Σφέτσας (1945)

Μπάμπης Τσετίνης (2007), Έλλη Αλεξίου (1988), Σπεράντζα Βρανά (Ελπίδα Χωματιανού) (2009)

30-Σεπ

Γιώργος Σαλαμπάσης (1952), Κλειώ Δανάη-Οθωναίου (1979), Απόστολος Νικολαϊδης (1938)

Δούκισσα (Φωταρά) (2010)

    Μοιραστείτε το άρθρο:

    Σχολιάστε

    ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ

    Το δικό μου αντίο, μ' ένα Κυκλάμινο

    Γράφει ο Μάρκος Δαμασιώτης Ήταν το πρώτο δικό σου τραγούδι που άκουσα, αυτό που με σημάδεψε.

    Συνέχεια

    Άσε με να φύγω, σε παρακαλώ, όλο και πιο λίγο κάθε μέρα ζω…

    Γράφει ο Πέτρος Δραγουμάνος Οι στίχοι του Νίκου Ελληναίου και η μουσική του Γιώργου...

    Συνέχεια

    Ο Αύγουστος εν χορδαίς και οργάνοις

    Γράφει ο Κώστας Προβατάς Στο αττικό ημερολόγιο ο Αύγουστος ήταν ο δεύτερος μήνας του έτους και...

    Συνέχεια

    O Ioύλιος εν χορδαίς και οργάνοις

    Γράφει ο Κώστας Προβατάς Ο Ιούλιος, ο Αλωνάρης ή Αλωνιστής...

    Συνέχεια

    After Kαραντίνα..

    Γράφει ο Κώστας Προβατάς Στα τέλη του 2019 είχα ολοκληρώσει ένα άρθρο που θα φιλοξενούσε το πρώτο τεύχος του...

    Συνέχεια

    O Ioύνιος εν χορδαίς και οργάνοις

    Γράφει ο Κώστας Προβατάς Ο Ιούνιος, ο μήνας Θεριστής για τους περισσότερους, είναι...

    Συνέχεια

    Η Νατάσα Θεοδωρίδου στα ΝΕΑ

    Γράφει ο Πέτρος Δραγουμάνος Το Σάββατο 8 Μαϊου 2021 μαζί με την εφημερίδα τα ΝΕΑ, δόθηκε το CD...

    Συνέχεια

    O Mάιος εν χορδαίς και οργάνοις

    Γράφει ο Κώστας Προβατάς Ο Μάιος, ο μήνας με τα αρώματα, ο μήνας που πάντα είναι συνδεδεμένος...

    Συνέχεια

    O Aπρίλιος εν χορδαίς και οργάνοις

    Γράφει ο Κώστας Προβατάς Ο Απρίλης είναι συνυφασμένος με δυο βασικά θέματα, το ένα είναι ότι συνήθως είναι ο...

    Συνέχεια