Ο Ιανουάριος εν χορδαίς και οργάνοις
Γράφει ο Κώστας Προβατάς
Η ιστορία του Ιανουάριου, που είναι σήμερα ο πρώτος μήνας του έτους και έχει διάρκεια 31 μέρες, αρχίζει γύρω στο 700 π.Χ, όταν ο δεύτερος -μετά τον Ρωμύλο- βασιλιάς της Ρώμης, ο μυθικός Νούμας Πομπίλιος (715-672 π.Χ.) τον πρόσθεσε σαν ενδέκατο μήνα στο ως τότε δεκάμηνο έτος των Ρωμαίων, οργανώνοντας το ημερολόγιο με βάση τον ήλιο. Τότε πρώτος μήνας ήταν ο Μάρτιος, ο μήνας της εαρινής ισημερίας.
Στον Ιανουάριο ο λαός μας έχει δώσει διάφορες ονομασίες, όπως το Γενάρης επειδή τότε γεννούν τα γιδοπρόβατα, και Μεσοχείμωνας επειδή είναι ο μεσαίος από τους μήνες του χειμώνα, όπως δηλώνει και η παροιμία:
«ως τα' Αϊ-Γιαννιού, τρυγόνα, είναι η φούρια του χειμώνα».
Είναι επίσης και ο μήνας με το λαμπρότερο φεγγάρι:
«Του Γενάρη το φεγγάρι παρά ώρα μέρα μοιάζει».
Ονομάζεται και Γατόμηνας επειδή στη διάρκειά του ζευγαρώνουν οι γάτες, και Μεγάλος μήνας ή Τρανός μήνας ή Μεγαλομηνάς, γιατί είναι ο πρώτος μήνας του έτους και σε αντιδιαστολή με τον Φεβρουάριο, που είναι «κουτσός» (Κουτσοφλέβαρος). Οι Αλκυονίδες ημέρες τού έχουν δώσει και την ονομασία «γελαστός», αλλά είναι επίσης γνωστός και ως «κλαδευτής»:
«Γενάρη μήνα κλάδευε, φεγγάρι μη γυρεύεις»
Σπουδαίες γιορτές επίσης κάθε Γενάρη μάς περιμένουν, καθώς και πολλοί εορταζόμενοι! Βασίληδες και Βασιλικές, Φάνηδες και Φώτηδες ή και Φωτούλες, Γιάννηδες και Γιαννούλες, Αντώνηδες και Αντωνίες, Θανάσηδες και Αθανασίες, ενώ στο τέλος του οι Τρεις Ιεράρχες επίσης τον κοσμούν. Δε θα πρέπει να παραλειφθεί φυσικά ότι ο Ιανουάριος φέρνει το νέο έτος, έτσι «κουβαλάει», με την είσοδο του κάθε χρόνο την Πρωτοχρονιά.
Μια τέτοια μέρα του 1983, την Πρωτοχρονιά δηλαδή, το ARPANET, το πρώτο στον κόσμο δίκτυο μεταφοράς πακέτου δεδομένων, αλλάζει επίσημα τη χρήση του Internet Protocol, δημιουργώντας το σημερινό Διαδίκτυο στην αρχική φυσικά μορφή του, μια διαδικασία που ολοκληρώθηκε στις 11 Ιανουαρίου του ίδιου έτους. Και φυσικά πρόκειται για μια ιστορική στιγμή της Ανθρωπότητας, αν σκεφτεί κανείς τι έχει γίνει από εκείνη την ημέρα με την εξέλιξη του Διαδικτύου. Αν μη τι άλλο, απέκτησε και μια δεύτερη σημασία στα λεξικά το λήμμα «σερφάρω»…
Την Πρωτοχρονιά του 2002 συναντηθήκαμε με το Ευρώ (€), εμείς και άλλοι 11 τότε, ακριβώς ένα χρόνο μετά που η Ελλάδα μας έγινε μέλος της Ευρωζώνης.
Ήταν 4 Ιανουαρίου του 1959 όταν το Λουνά 1 έγινε το πρώτο διαστημόπλοιο που έφτασε κοντά στη Σελήνη, μετά από δύο ημερών ταξίδι, αφού έφυγε από τη Γη στις 2 Ιανουαρίου του ίδιου έτους.
Ενώ ήταν 5 Ιανουαρίου του 1900, όταν ηλεκτροφωτίστηκε ο Πειραιάς, καθώς μπήκε σε λειτουργία το εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος κοντά στο σιδηροδρομικό σταθμό Πελοποννήσου. Στις 10 Ιανουαρίου 1863, ανοίγει το Μετρό του Λονδίνου, ο παλαιότερος υπόγειος σιδηρόδρομος του κόσμου, ο πρόγονος των σημερινών μέσων μεταφοράς στις πολύβουες πόλεις. Όπως π.χ. της Αθήνας, που εγκαινιάστηκε 137 χρόνια αργότερα, στις 28 Ιανουαρίου 2000 στην Πλατεία Συντάγματος.
Στις 27 Ιανουαρίου 1979 καθιερώνεται ως Εθνική Σημαία της Ελλάδας αυτή που φέρει 9 λευκές και μπλε λωρίδες εναλλασσόμενες, με το Σταυρό της Ορθοδοξίας στο άνω αριστερό άκρο.
Ήταν 26 Ιανουαρίου του 1996, όταν ο δήμαρχος της Καλύμνου, Δημήτρης Διακομιχάλης, ύψωσε την Ελληνική σημαία στις βραχονησίδες Ίμια, συνοδευόμενος από τον αστυνομικό διευθυντή Καλύμνου, τον ιερέα και δύο κατοίκους του νησιού. Πέντε ημέρες αργότερα, στις 31 του Γενάρη, θα έχαναν τη ζωή τους οι ήρωες του Πολεμικού Ναυτικού, οι Υποπλοίαρχοι Χριστόδουλος Καραθανάσης και Παναγιώτης Βλαχάκος, καθώς και ο Αρχικελευστής Έκτορας Γιαλοψός, όντας πλήρωμα ελικοπτέρου που θα έλεγχε αν είχαν ανέβει Τούρκοι στρατιώτες στα Ίμια.
Στις 13/1/2015 ο Γέροντας Παΐσιος αγιοποιείται από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, ενώ στις 15 Ιανουαρίου 1822 η Αϊτή έγινε η πρώτη χώρα στον κόσμο που αναγνώρισε επίσημα την Ελλάδα.
Την ίδια ημερομηνία του 2001 ο Τζίμι Γουέιλς δημιουργεί την Wikipedia. Στις 17 Ιανουαρίου του 1929, ο Ποπάι κάνει την πρώτη του εμφάνιση σε κόμικ, ενώ την ίδια ημερομηνία του 1967, σε θρίαμβο της Μελίνας Μερκούρη εξελίσσεται η πρεμιέρα του, βασισμένου στο «Ποτέ την Κυριακή», μιούζικαλ «Ίλια Ντάρλινγκ» του Ζιλ Ντασέν στη Φιλαδέλφεια των Η.Π.Α.
Στα παγκόσμια μουσικά χρονικά, μπορούμε να σταθούμε στα παρακάτω γεγονότα: Στις 11 Ιανουαρίου 1984, ανακοινώνεται ότι ο Μάικλ Τζάκσον, είναι υποψήφιος για 12 βραβεία Γκράμι για το άλμπουμ του «Thriller» και τελικά κερδίζει τα 8. Την ίδια μέρα του 1992, ο Πολ Σάιμον γίνεται ο πρώτος δυτικός καλλιτέχνης που κάνει τουρνέ στη Δυτική Αφρική, μετά τη λήξη του πολιτιστικού μποϊκοτάζ.
Στις 12 Ιανουαρίου 1998, ο Κάρλος Σαντάνα είναι ο πρώτος Ισπανός που μπαίνει στο Rock n' Roll Hall of Fame, το οποίο, δώδεκα χρόνια πριν, στις 23 Ιανουαρίου 1986 εισήγαγε τα πρώτα του μέλη: Λιτλ Ρίτσαρντ, Τσακ Μπέρι, Τζέιμς Μπράουν, Ρέι Τσαρλς, Φατς Ντόμινο, Everly Brothers, Μπάντι Χόλι, Τζέρι Λι Λιούις και Έλβις Πρίσλεϊ.
Στα ελληνικά μουσικά χρονικά στεκόμαστε αρχικά στην… Κακούργα πεθερά! Στις 5 Ιανουαρίου 1931 ο Δημήτρης Αθανασόπουλος δολοφονείται και τεμαχίζεται από τη γυναίκα του και την πεθερά του, ένα έγκλημα που τάραξε την εποχή. Το έγκλημα στου Χαροκόπου ήταν τόσο ειδεχθές και απεχθές, που ειπώθηκαν και γράφτηκαν πολλά. Έγινε ακόμη και τραγούδι, σε στίχους του Γιακουμή Μοντανάρη και μουσική του Μάρκου Βαμβακάρη. Ο Κώστας Φέρρης αφηγείται χαρακτηριστικά:
«Το “Τραγούδι του Αθανασόπουλου” του Γιακουμή Μοντανάρη, έχει το μεγαλύτερο ρεκόρ πωλήσεων για πάντα, “κατ' αναλογίαν”. Πούλησε δηλαδή περισσότερους δίσκους, απ' όσα γραμμόφωνα υπήρχαν τότε στην Ελλάδα, για να το παίξουν. Λέγεται πως όλοι οι γαμπροί που είχαν κακές πεθερές, έστηναν γλέντι, και στο τέλος «σπάγανε το δίσκο» στα πόδια της πεθεράς! Λένε επίσης πως απ' αυτό προέρχεται και η φράση «θα σπάσω πλάκα». Τα γεγονότα αυτά έγιναν από το ρεμπέτη Μοντανάρη τραγούδι με τίτλο «Κακούργα Πεθερά», από το οποίο έμεινε ιστορική η περίφημη φράση
«Καημένε Αθανασόπουλε, τι σου 'μελλε να πάθεις,
από κακούργα πεθερά τα νιάτα σου να χάσεις».
Ξεκινάει η μετάδοση του The Voice of Greece στον ANT1, στις 10 Ιανουαρίου του 2014, διαγωνισμός ανάδειξης μουσικών ταλέντων, με τη διαδικασία να προβλέπει την επιλογή των καλύτερων να γίνεται, αφού οι κριτές ακούν την ερμηνεία, χωρίς να βλέπουν τον (την) διαγωνιζόμενο (-η). Το πρώτο σόου είχε κριτική επιτροπή τον Αντώνη Ρέμο, τη Δέσποινα Βανδή, τη Μελίνα Ασλανίδου και τον Μιχάλη Κουινέλη (Stavento), ενώ νικήτρια αναδείχθηκε η Μαρία Έλενα Κυριακού, μητέρα 3 παιδιών και η οποία την επόμενη χρονιά εκπροσώπησε την Ελλάδα στη Eurovision με το τραγούδι "One last breath" που κατετάγη 19ο.
Στις 15 Ιανουαρίου 1932 η εφημερίδα "ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ" στη στήλη της "ΣΤΙΧΟΙ ΝΕΟΕΛΛΗΝΩΝ", φιλοξενεί το ποίημα "Λενιώ" της Ευτυχίας Νικολαϊδου, της μετέπειτα σπουδαίας στιχουργού του ελληνικού τραγουδιού, Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου, η οποία έφυγε από τη ζωή στις 7 Ιανουαρίου του 1972, αφήνοντας πίσω της παρακαταθήκη στο ελληνικό τραγούδι μια σπουδαία κληρονομιά. Από την ίδια κρατάμε και μια σημαντική γραπτή της δήλωση που έγινε στην εφημερίδα «ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ» στις 29 Ιανουαρίου 1960:
«Εγώ γράφω τραγούδια και τα πουλώ. Από 'κει και πέρα δεν ανακατεύομαι αν θα πιάσουν ή όχι, αν θα βγουν ή δεν θα βγουν σε δίσκους. Μόλις τα παραδώσω υπογράφω μια δήλωση παραιτήσεως από διάφορα δικαιώματα – ας πούμε απαρνούμαι τα πνευματικά μου τέκνα».
Περισσότερα θα έχουμε στο αφιέρωμα για την αείμνηστη στιχουργό του ελληνικού τραγουδιού στο www.mousikogramma.gr.
Τα «Λιανοτράγουδα» του Μίκη Θεοδωράκη ακούγονται αρχικά στις 17 Ιανουαρίου του 1973 στο Albert Hall του Λονδίνου, από τους Μαρία Φαραντούρη, Πέτρο Πανδή, Αφροδίτη Μάνου και Αχιλλέα Κωστούλη, για να δισκογραφηθούν από τους ίδιους λίγο καιρό αργότερα στο Παρίσι – πρόκειται για το LP “Theodorakis Concert 1/ Lianotragouda/ Chansons de la Patrie Amère/ 18 Couplets de Yannis Ritsos” [FR. EMI/ Columbia 2C 066 - 94.668, 1973]
Η 18η Ιανουαρίου είναι σημαδιακή μέρα για τον αείμνηστο Βασίλη Τσιτσάνη, όντας και η γενέθλια αλλά και η μέρα που έφυγε από τη ζωή (1915-84). Πρόκειται για έναν από τους πληρέστερους Έλληνες καλλιτέχνες του 20ού αιώνα, όντας ο ίδιος και συνθέτης και στιχουργός αλλά και ερμηνευτής. Τα τραγούδια του ακούγονται μέχρι και σήμερα, διασκευασμένα ή στη φυσική τους πρώτη εκτέλεση, έχοντας δημιουργήσει μάλιστα μια «δεύτερη ζωή» στις επόμενες γενιές που τα ακούν. Ήταν μία από τις σημαντικότερες φυσιογνωμίες του ρεμπέτικου και του λαϊκού τραγουδιού, για τον οποίο θα έχουμε ξεχωριστό αφιέρωμα στο www.mousikogramma.gr.
Στις 31 Ιανουαρίου του 1949 ο συνθέτης Μάνος Χατζιδάκις στα 24 του χρόνια, δίνει την περίφημη διάλεξή του για το Ρεμπέτικο στο «Θέατρο Τέχνης» του Κάρολου Κουν. Με τη διάλεξή του ο Μάνος Χατζιδάκις επαναπροσδιορίζει τη θέση του ρεμπέτικου, αναδεικνύοντάς το σε θεμέλιο λίθο της σύγχρονης ελληνικής λαϊκής μουσικής. Στο τέλος αυτής της διάλεξης, καλεί τον Μάρκο Βαμβακάρη και τη Σωτηρία Μπέλλου να παίξουν σχετικά, ώστε να συνδεθεί πλήρως λόγος και μουσική.
«Eπιτρέψατέ μου τώρα να σάς παρουσιάσω δυο από τους πιο γνήσιους και πιο δημοφιλείς εκπροσώπους της σύγχρονης ελληνικής λαϊκής μουσικής, τον Μάρκο Bαμβακάρη και τη Σωτηρία Μπέλλου με το συγκρότημά της. Οι λαμπροί αυτοί μουσικοί στο είδος τους προσφέρθηκαν ευγενώς να παίξουν απόψε πέντε χαρακτηριστικά ρεμπέτικα τραγούδια, για να μπορέσουμε έτσι να πάρουμε μια συγκεκριμένη ιδέα όλων αυτών που είπαμε πιο πάνω. Θ' αρχίσουν μ' ένα τραγούδι που έχει συνθέσει ο Μάρκος Bαμβακάρης πάνω στο ρυθμό του χασάπικου και με τον τίτλο «Φραγκοσυριανή κυρά μου».
Για την ιστορία και τη στοιχειοθέτηση του αφιερώματος αυτού, να συμπληρώσουμε πως τα υπόλοιπα 4 τραγούδια που τραγούδησαν Βαμβακάρης και Μπέλλου εκείνη τη βραδιά ήταν τα παρακάτω:
«Εγώ είμαι το θύμα σου» του Μάρκου Βαμβακάρη
«Σταμάτησε μανούλα μου να δέρνεσαι για μένα» της Σωτηρίας Μπέλλου
«Πάμε τσάρκα στο Μπαξέ τσιφλίκι» του Βασίλη Τσιτσάνη
«Άνοιξε – άνοιξε» του Γιάννη Παπαιωάννου (στίχοι Χαράλαμπου Βασιλειάδη [Τσάντα]), ένα τραγούδι το οποίο ο Μάνος Χατζιδάκις ύμνησε σε αυτή του τη διάλεξη, θεωρώντας το ένα από τα τρία πιο τραγικά-ερωτικά τραγούδια ολόκληρης της ελληνικής μουσικής ιστορίας μέχρι τότε φυσικά (θεωρώντας τα άλλα δύο πως είναι η «Αρχόντισσα» του Τσιτσάνη και το «Νύχτωσε χωρίς φεγγάρι», στη δεύτερη φυσικά έκδοσή του).
Σχολιάστε