Αλέξανδρος Kαψοκαβάδης: «Μου αρέσει να δημιουργώ και να γράφω μουσική διαρκώς»
Γράφει η Ιλένια Χρίστου
«…Όλα τα κινητήρια πρότυπά μου ήταν καλλιτέχνες που χρησιμοποίησαν τις "λαϊκές" και "έντεχνες" μουσικές του έξω-δυτικού κόσμου ως έμπνευση και αφετηρία για πρωτότυπη δημιουργία. Με όποιον δάσκαλο καθίσεις, τέτοια γράμματα θα μάθεις…», επισημαίνει ο Αλέξανδρος Καψοκαβάδης, δίνοντάς μας και ένα πρώτο στίγμα της μουσικής προσωπικότητάς του, που χαρακτηρίζεται από βαθειά γνώση και υψηλή αισθητική!
Διδάκτωρ Εθνομουσικολογίας του ΕΚΠΑ και ταυτόχρονα δάσκαλος μουσικής στα σχολεία της Πρωτοβάθμιας Δημόσιας Εκπαίδευσης, ο Αλέξανδρος Καψοκαβάδης, τον οποίο γνωρίσαμε μέσα από τα συγκροτήματα «Ματ σε 2 Υφέσεις» και «Polis Ensemble», έχει διανύσει μια αξιόλογη καλλιτεχνική πορεία με πάρα πολλές σημαντικές συνεργασίες, τόσο δισκογραφικά όσο και επί σκηνής.
Το 2017 εξέδωσε το πρώτο του βιβλίο, με τίτλο - Η μουσική ως «πράξη φυσιολογική» - ενώ, έναν χρόνο αργότερα το πρώτο του προσωπικό βιβλίο – cd, με τίτλο «Το πικρό», και τα δύο από τις Εκδόσεις Γαβριηλίδη.
Τώρα μας παρουσιάζει το «Φθινοπωρινό», το καινούργιο δισκογραφικό του εγχείρημα, με 24 πρωτότυπα έργα μουσικής δωματίου, φωτίζοντας αυτή τη φορά μια διαφορετική όψη της πολύπλευρης μουσικής οντότητάς του!
Αλέξανδρε, οι πρώτες μουσικές σου επιρροές ήταν μέσα από την οικογένειά σου;
Σχετικά άρθρα:
Παρότι κατάγομαι από οικογένεια –δεν θα το έλεγα «μουσικών», αλλά– με μουσική παράδοση, μέχρι το Γυμνάσιο ουδέποτε μου πέρασε ιδέα να ασχοληθώ με τη μουσική. Εννοώ ότι κανένας τους δεν με είχε επηρεάσει σε τέτοιο βαθμό, ώστε να εκδηλώσω κάποιο μουσικό ενδιαφέρον. Μου άρεσαν τα ομαδικά σπορ, όπως στα περισσότερα παιδιά. Κυρίως το ποδόσφαιρο.
Όταν ο πατέρας μου έφερε στο σπίτι, «με το έτσι θέλω», δάσκαλο κιθάρας, δεν αντέδρασα με ενθουσιασμό. Κάθε άλλο. Στο τέλος της ΣΤ' δημοτικού, άκουσε η μητέρα μου, τυχαία, για το Μουσικό Σχολείο της Παλλήνης. Ούτε εκεί «ψηνόμουν» να πάω. Πρώτον, διότι, έπρεπε να υποστώ τη δοκιμασία εισαγωγικών εξετάσεων και, δεύτερον, γιατί δεν ήθελα να χάσω τους φίλους μου που θα συνέχιζαν στο Γυμνάσιο της γειτονιάς. Η αλήθεια είναι ότι, μόλις έμαθα πως στο σχολείο που θα συνέχιζα δεν θα συναντούσα παρά έναν ή δύο συμμαθητές μου, άρχισα να βλέπω με θετικό μάτι το ενδεχόμενο να φοιτήσω στο μουσικό. Έδωσα εξετάσεις, πέρασα «στους επιλαχόντες», και μια σειρά από συμπτώσεις με έφεραν στο νεοσύστατο, τότε Μουσικό Γυμνάσιο Χαϊδαρίου. Εκεί με «πήρε η μπάλα»... Από την Α' τάξη ήξερα ότι θα γίνω μουσικός, όταν μεγαλώσω.
Έχεις πει σε παλιότερη συνέντευξη, ότι η παράδοση αποτελεί πάγιο εργαλείο έμπνευσης για 'σένα. Με ποιο τρόπο προσεγγίζεις την παράδοση;
Όχι μόνο εγώ, αλλά και οι γονείς μου, είμαστε «παιδιά της πόλης». Δεν φέρουμε κανένα απολύτως βίωμα από μουσικές της υπαίθρου. Την «παράδοση» τη γνώρισα στο μουσικό σχολείο, με πρώτους δασκάλους τον Χρίστο Τσιαμούλη, τον Βαγγέλη Καρίπη, τον τραγουδιστή, Δημήτρη Μάρκο...
Τι «παράδοση», δηλαδή... Κάποια ξεχωριστά μουσικά όργανα είδα και ένα διαφορετικό ρεπερτόριο άκουσα για πρώτη φορά από αυτούς τους ανθρώπους. Μαγεύτηκα! Αφιέρωσα και ακόμα αφιερώνω ατελείωτες ώρες στα όργανα και τις μουσικές της Ανατολής, ανώνυμες η λόγιες. Στο Λύκειο γνώρισα τον Νίκο Γράψα, έπειτα έκατσα δύο χρόνια δίπλα στον Ross Daly… Αυτά τα ονόματα τα αναφέρω και, επειδή η γνωριμία μας και μόνο μου περιποιεί μεγάλη τιμή, και διότι θέλω να «προσανατολίσω» εσάς και τους αναγνώστες σας. Όλα τα κινητήρια πρότυπά μου ήταν (μηδενός εξαιρουμένου) καλλιτέχνες που χρησιμοποίησαν τις «λαϊκές» και «έντεχνες» μουσικές του εξω-δυτικού κόσμου ως έμπνευση και αφετηρία για πρωτότυπη δημιουργία. «Με όποιον δάσκαλο καθίσεις, τέτοια γράμματα θα μάθεις»...
Για αρκετά χρόνια συνεργάστηκες και με τον Νίκο Μαμαγκάκη. Πόσο σε επηρέασε στις συνθετικές σου αναζητήσεις;
Τον Νίκο Μαμαγκάκη τον γνώρισα τον Αύγουστο του 2008. Τον ήξερα από την "Εκδρομή" (ένα διάσημο κιθαριστικό έργο, μέρος του οποίου είχα παίξει στο ωδείο) και, τότε, είχα βάλει τον στενό μου φίλο, Δημήτρη Βαρελόπουλο, που συνεργαζόταν μαζί του, να του πει μια-δυο καλές κουβέντες. Όντως, μου τηλεφώνησε κάποια στιγμή και, τελικά, έμεινα δίπλα του μέχρι το θάνατό του. Εκείνη την περίοδο θεωρούσα τον εαυτό μου έναν πολυ-οργανίστα με ειδίκευση στο πολιτικό λαούτο που έγραφε και κανένα τραγούδι για χάρη, κυρίως, των "Ματ σε 2 Υφέσεις". Δεν μπορώ να μπω σε λεπτομέρειες, διότι θα καταχραστώ του χρόνου σας. Θα αρκεστώ, μόνο, να πω ότι υπήρξα «απόφοιτος της Μαμαγκακίου Μουσικής Ακαδημίας» και, μάλιστα, όντας έμμισθος!
Άλλαξε τη ζωή μου ο Μαμαγκάκης. Άλλαξε τον τρόπο που έβλεπα, όχι μόνο τη σύνθεση, αλλά και τη μουσική συνολικά. Πρόσφατα παρακολούθησα το ντοκιμαντέρ-αφιέρωμα του Τάκη Σακελλαρίου και, μόλις βγήκα από την αίθουσα βρισκόμουν σε δόνηση για ώρα...
Το 2018 κυκλοφόρησες το πρώτο προσωπικό σου βιβλίο - cd «Το Πικρό», με δικούς σου στίχους. Πώς πήρες την απόφαση να μπεις και στο στιχουργικό πεδίο;
Το 2016 ο εκδότης Σάμης Γαβριηλίδης, που δυστυχώς "έφυγε" πριν από λίγους μήνες, με παρακίνησε να κυκλοφορήσω το διδακτορικό μου στην εθνομουσικολογία. Συμφωνήσαμε ότι, μετά το βιβλίο, θα «έβγαζα» από τον εκδοτικό και ένα βιβλίο-CD. Παρένθεση: Είχαμε πολύ καλή σχέση με τον εκλιπόντα, υπήρξε από τους ανθρώπους που με πιστέψαν και με στήριξαν ουσιαστικά και η απουσία του με έχει επηρεάσει ιδιαιτέρως. Το «Πικρό» θα ήταν η πρώτη ολοδική μου δισκογραφική δουλειά και, έτσι, πήρα το ρίσκο να υπογράψω και μουσική και στίχο. Η αλήθεια είναι ότι δυσκολεύτηκα και, δε γνωρίζω αν θα το ξαναεπιχειρήσω, πέραν μεμονωμένων περιπτώσεων.
Ευχάριστη έκπληξη στη μουσική αυτή εργασία ήταν η συμμετοχή της θείας σου, Κλειώς Δενάρδου, με μια σπουδαία ερμηνεία! Ποια ήταν τα συναισθήματά σου, αλλά και η εμπειρία σου από την επαγγελματική πια συνεργασία με αυτή τη μεγάλη Κυρία του ελληνικού τραγουδιού;
Η Κλειώ Δενάρδου ανήκει στους εξ αγχιστείας συγγενείς μου, μιας και έχει παντρευτεί τον θείο μου, Αλέκο Καψοκαβάδη, αλλά δεν είναι απλώς μια θεία μου. Είχαμε πάντοτε, και διατηρούμε, ακόμη, στενότατη σχέση. Με τον γιο της, Νικόλα, έχουμε μεγαλώσει σαν αδέρφια, ενώ έχω βαφτίσει και τον εγγονό της, τον Αλέξανδρο. Γνώριζα την ιστορία της και είχα την ευκαιρία να διαπιστώσω την αξία της δια ζώσης. Πολλές φορές, δε, την είχα παρακολουθήσει επί σκηνής, είτε σε συναυλίες στην Κέρκυρα, είτε σε πρεμιέρες σε κοσμικά κέντρα της Αθήνας.
Ποτέ, όμως, στο στούντιο. Η στιγμή της ηχογράφησης ήταν ένα σοκ! Η γυναίκα αυτή εκπροσωπεί μια ερμηνευτική σχολή που δυστυχώς δεν υπάρχει πια... Και δεν αναφέρομαι μόνο στην τεχνική κατάρτιση και τη μουσική καλλιέργεια. Μιλώ για ένα άλλου τύπου ήθος! Έγραψε μία φορά! Μού ζήτησε να το πει άλλη μία, χωρίς να υπάρχει λόγος, και κρατήσαμε αυτούσια τη δεύτερη. Χωρίς κούρδισμα ή editing, γι' αυτούς που γνωρίζουν...
Στην καλλιτεχνική σου πορεία έχεις συμμετάσχει και έχεις υπάρξει ιδρυτικό μέλος σε αρκετά σχήματα. Ένα από αυτά το group «Polis Ensemble», το οποίο έχει λάβει εξαιρετικές κριτικές, όπου κι αν έχει εμφανιστεί. Ποιο είναι το μουσικό στίγμα του συγκροτήματος και η πορεία του μέχρι σήμερα;
Το «Polis Ensemble» δεν είναι μόνο η καλλιτεχνική μου στέγη, αλλά και η παρέα μου, η διασκέδασή μου, το κίνητρό μου. Με τα παιδιά είμαστε πολύ αγαπημένοι και συμπλέουμε αισθητικά και ιδεολογικά, σε σχέση με την τέχνη. Ξεκίνησε, με διαφορετική σύνθεση, πριν από 7-8 χρόνια, ως ορχήστρα κλασσικής ανατολικής μουσικής (μελετούσαμε κομμάτια της οθωμανικής κλασσικής παράδοσης ή προσαρμόζαμε στα όργανά μας φωνητικές συνθέσεις βυζαντινής μουσικής) και εξελίχθηκε σε ένα γκρουπ που παίζει «δική του» ορχηστρική μουσική, επηρεασμένη κυρίως από τη μουσική πρακτική της Ανατολικής Μεσογείου, μα όχι μόνο. Εσχάτως διασκευάσαμε Μπαχ, Σκαλκώτα, Γιάννης Κωνσταντινίδη... Κατά καιρούς, συνεργαζόμαστε με τραγουδιστές και συνθέτες, όχι όμως ως μουσικοί εκτελεστές, αλλά –θέλω να πιστεύω– ως συντελεστές της μουσικής δημιουργίας.
Πριν από λίγο καιρό παρουσίασες το "Φθινοπωρινό (Autumnal)"… Το καινούργιο δισκογραφικό σου εγχείρημα με 24 πρωτότυπα έργα μουσικής δωματίου. Μίλησέ μας γι' αυτό.
Ήδη, πριν γνωρίσω τον Μαμαγκάκη, είχα ξεκινήσει μαθήματα Σύνθεσης. Είχα ένα εκπληκτικό δάσκαλο, του οποίου τα ίχνη έχω χάσει χρόνια. Πρόκειται για έναν συναρπαστικό άνθρωπο, πολύγλωσσο, πολυτάλαντο και απίστευτα καταρτισμένο στο αντικείμενό του. Βασίλης Φόστερ είναι το όνομά του. Βρισκόμασταν στο σπίτι του, στα βόρεια προάστια, δυόμισυ και τρεις ώρες κάθε φορά. Η άσκησή μου περιελάμβανε ανάλυση παρτιτούρας και γραφή σε διάφορα μουσικά στυλ. Την πρώτη χρονιά συνεργασίας με τον Μαμαγκάκη δεν του είχα πει ότι σπούδαζα Σύνθεση, όμως, το ότι ο ίδιος συνήθιζε να με γεμίζει με παρτιτούρες υπήρξε ευλογία για τη μελέτη μου.
Το σχολικό έτος 2009-2010, έπειτα από εξετάσεις στον ΑΣΕΠ, διορίστηκα ως μόνιμος εκπαιδευτικός μουσικής στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση κι έζησα ένα χρόνο στη Θήβα. Παρότι φρεσκοπαντρεμένος, ζούσα πέντε μέρες μακριά από το σπίτι. Εκείνο το δεκάμηνο είχα σταματήσει τα μαθήματα, αφιερώθηκα, ωστόσο, στη μελέτη... Ζούσα σε ένα μικρό επιπλωμένο διαμέρισμα στο Νέο Συνοικισμό, χωρίς ίντερνετ και σταθερό τηλέφωνο. Με το που γύριζα από το σχολείο, έτρωγα και έγραφα μουσική στον υπολογιστή μέχρι τα μεσάνυχτα. Μουσική δωματίου και ορχηστρικά έργα. Έγραψα και ένα ή δύο «λαϊκά» τραγούδια. Ξέρετε, το κακό του να σπουδάζεις στα τριάντα και τα σαράντα είναι η έλλειψη χρόνου σε σχέση με τα δεκαοχτώ. Εκείνη τη χρονιά βρήκα τον χρόνο που μου έλειπε. Στη συνέχεια, τη διέκοψα τη Σύνθεση. Έπρεπε να τελειώσω με το διδακτορικό μου και «δυο καρπούζια στην ίδια μασχάλη δε χωράνε». Μου έμεινε, όμως, αρκετό υλικό. Πέρυσι, δέκα χρόνια μετά, αποφάσισα να ηχογραφήσω ένα μέρος αυτού του υλικού. Δεν θα γινόταν ποτέ, χωρίς την τεχνική υποστήριξη του ηχολήπτη, Άρη Ντεληθέου.
Εντούτοις, δεν σταματάς να μας εκπλήσσεις… Την κυκλοφορία του ξεχωριστού αυτού album σου ακολούθησε το τραγούδι που έγραψες για τον Κύπριο λαϊκό ερμηνευτή, τον Πέτρο Κουλουμή, μαζί με έναν από τους πιο στενούς συνεργάτες σου τα τελευταία 15 χρόνια, τον Νίκο Καρβελά, ο οποίος υπογράφει τους στίχους. Πώς προέκυψε το κομμάτι αυτό;
Το ζήτημα σε σχέση με τη σύνθεση, την τραγουδοποιΐα, αλλά και άλλους τομείς της τέχνης και της ανθρώπινης δράσης, γενικότερα, είναι να έχεις μέθοδο, αλλά, κυρίως, να αποκτήσεις αυτοπεποίθηση. Από ένα σημείο και έπειτα, γράφω μουσική διαρκώς, χωρίς ενοχές και με αρκετή ποικιλία. Δεν το κάνω για επαγγελματικούς λόγους, ούτε, βέβαια, πιστεύω ότι είμαι «ο καλύτερος του χωριού»... Μου αρέσει να δημιουργώ. Αλλά και η μουσική που παράγω θα πρέπει, αρχικά, να αρέσει σε εμένα και τους φίλους μου. Δε γνωρίζω, άλλωστε, τη συνταγή που κάνει μια μουσική ευχάριστη σε ευρύ ακροατήριο...
Πόσο εύκολο είναι να μεταπηδάς από τον ένα μουσικό χώρο στον άλλο;
Στη δική μου περίπτωση, η σύνθεση είναι προϊόν τεχνικής. Δε λέω ότι δεν χρειάζεται η έμπνευση. Το αντίθετο. Την περίοδο, για παράδειγμα, πριν από την καραντίνα πέρασα μια μακρά περίοδο «ανομβρίας». Αυτό που εννοώ είναι ότι δεν περιμένω κάποιον έρωτα, κάποιο δυσάρεστο ή κάποιο ευχάριστο γεγονός, για να γράψω. Συνήθως κινητοποιούμαι από ένα κομμάτι που ακούω. Γι' αυτόν το λόγο και ακούω πολλή μουσική. Όλων των ειδών. Σήμερα, για παράδειγμα, η μέρα ξεκίνησε με ένα δισκάκι της Νένας Βενετσάνου σε ποίηση Paul Eluard, στη συνέχεια έβαλα στον υπολογιστή ένα τριπλό CD του κρητικού λυράρη και τραγουδιστή, Δημήτρη Σγουρού, ενώ τούτη την ώρα ακούω, στο YouTube, τη συναυλία του Γιώργου Καζαντζή στο Δεύτερο Πρόγραμμα.
Πώς βιώνεις αυτή την περίοδο της καραντίνας; Ο οικειοθελής εγκλεισμός μπορεί να ενισχύσει τη δημιουργικότητα;
Προσπαθώ να αξιοποιώ τον πρωτόγνωρα πολύ ελεύθερο χρόνο μου δημιουργικά. Τελικώς, αν εξαιρέσεις μια-δυο μέρες, τα εικοσιτετράωρά μου είναι πολύ γεμάτα. Με μόνη «υποχρέωσή μου» να ετοιμάσω μαθήματα για την εξ αποστάσεως εκπαίδευση, αυτόν τον καιρό βοηθάω τη σύζυγο σε κάποιες δουλειές του σπιτιού, διαβάζω πράγματα που είχα αναβάλει γι' αργότερα, παίζω και γράφω μουσική, βλέπω ταινίες. Παρόλα αυτά, η κατάσταση είναι πραγματικά δύσκολη. Με τρελαίνει το γεγονός ότι δεν γνωρίζουμε πότε θα τελειώσει αυτό το πράγμα. Υπάρχουν ώρες που με πιάνει βαθειά μελαγχολία.
Πώς βλέπεις την επόμενη μέρα, όταν θα μπορέσουμε να βγούμε από το τούνελ;
Δεν γνωρίζω. Από αυτά που διαβάζω θα πρέπει να περιμένουμε μια περίοδο οικονομικής κρίσης. Και στον τομέα του πολιτισμού, φοβάμαι ότι η κρίση θα είναι ακόμη πιο εμφανής. Ελπίζω, μόνο, όλη αυτή η ιστορία να μην αφήσει κατάλοιπα στον τρόπο που επικοινωνούν οι άνθρωποι... Σίγουρα, περιμένω πώς και πώς να γυρίσω στα πιτσιρίκια μου στο σχολείο, στις ηχογραφήσεις και τις παραστάσεις μου...
Επαναπροσδιορισμός επαγγελματικών σχεδίων θα υπάρξει;
Ήδη, πάντως, έχει υπάρξει γενναίος επαναπροσδιορισμός σχεδίων ζωής. Για τα επαγγελματικά βλέπουμε. Στη μουσική δεν μπορείς να πάρεις και τα πράγματα στα χέρια σου 100%. Οφείλεις να περιμένεις και να δεις...
ΟΛΕΣ ΟΙ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
Σχολιάστε