Νίνα Παπαθανασοπούλου: «Στόχος μου είναι να κάνω την επιστημονική έρευνα προσβάσιμη για το ευρύ κοινό»
Γράφει η Ιλένια Χρίστου
«Μάρθα Γκράχαμ και Ελληνικοί μύθοι» …Μια εντελώς ξεχωριστή παράσταση με καθαρά γυναικείο πρόσημο, που συνδυάζει την κλασσική φιλολογία με την τέχνη του σύγχρονου χορού, την οποία θα έχει την ευκαιρία να απολαύσει το κοινό της Καλαμάτας, την Κυριακή 4 Ιουνίου στο Πνευματικό Κέντρο καθώς και το κοινό της Σύρου την Τετάρτη 21 Ιουνίου στο θέατρο "Απόλλων" στη Σύρο, σε συνέχεια της μεγάλης απήχησης που είχε τον χειμώνα στην Αθήνα.
Αποσπάσματα από έργα της σπουδαίας Αμερικανίδας χορογράφου Μάρθα Γκράχαμ, όπου αναδεικνύονται οι ηρωίδες του αρχαιοελληνικού θεάτρου, τα οποία αναβιώνει στη σκηνή η Καθηγήτρια Τεχνικής και Ρεπερτορίου Γκράχαμ, Πένυ Διαμαντοπούλου, εναλλάσσονται με την αφήγηση της Καθηγήτριας Κλασικών Σπουδών, Δρ. Νίνας Παπαθανασοπούλου, η οποία εστιάζει στον τρόπο με τον οποίο η Γκράχαμ ερμήνευσε την αρχαία ελληνική μυθολογία και ιδιαίτερα τις ηρωίδες αυτές, εξερευνώντας τη γυναικεία φύση.
Είχαμε την ευκαιρία να μιλήσουμε με την κα Νίνα Παπαθανασοπούλου, η οποία είχε και τη σύλληψη της ιδέας του εξαιρετικά ενδιαφέροντος project «Μάρθα Γκράχαμ και Ελληνικοί μύθοι».
«… Στόχος μου είναι να αναθερμάνουμε το ενδιαφέρον (του κοινού) για τη μυθολογία και τον σύγχρονο χορό, και να το κάνουμε με τέτοιο τρόπο, ώστε να βγουν από το θέατρο με μια αίσθηση απόλαυσης, ικανοποίησης, και περιέργειας…» μας λέει και φαίνεται ο στόχος να έχει επιτευχθεί, ακούγοντας τις διθυραμβικές κριτικές που έχει ήδη αποσπάσει η παράσταση!
Πώς ξεκίνησε σαν ιδέα η δημιουργία ενός project που συνδυάζει την κλασσική φιλολογία με την τέχνη του σύγχρονου χορού;
Από μικρή είχα μεγάλο ενδιαφέρον και έντονη ενασχόληση και με την κλασσική φιλολογία και με το σύγχρονο χορό και χρόνια προσπαθώ να βρω τρόπους να τα συνδυάζω. Χορογράφησα τον Χορό για τον Οιδίποδα Τύραννο σε μια φοιτητική παράσταση του Πανεπιστημίου Κολούμπια, ερμήνευσα την κορυφαία του Χορού σε άλλη φοιτητική παράσταση της Ιφιγένειας εν Αυλίδι και παρακολουθώ οποιοδήποτε παραστατικό ή εικαστικό δρώμενο συνδυάζει τα δύο αυτά αντικείμενα. Ξεκίνησα επίσημα την επιστημονική μου έρευνα για τα έργα της Γκράχαμ που είναι εμπνευσμένα από την αρχαιοελληνική γραμματεία το 2018. Όταν άρχισα να παρουσιάζω την έρευνα αυτή σε συνέδρια Κλασσικών Σπουδών στην Αμερική, έδειχνα μικρά χορευτικά αποσπάσματα σε βίντεο. Βλέποντας την απήχηση που είχε η προσθήκη του χορού στη μελέτη της αρχαιότητας σκέφτηκα ότι θα μπορούσα να συνεργαστώ με ανθρώπους του χορού, για να συμπεριλάβω live χορευτικές παραστάσεις στις ακαδημαϊκές μου ομιλίες. Τα θετικότατα σχόλια που έλαβα μόλις έφερα 6 χορεύτριες σε μια ακαδημαϊκή παρουσίαση με ενέπνευσαν να δημιουργήσω ένα project για το ευρύ κοινό που θα έκανε ακριβώς αυτό: θα ενσωμάτωνε χορευτικές παραστάσεις μέσα σε μια ομιλία ειδικά διαμορφωμένη για το ευρύ κοινό.
Τι ήταν αυτό που τράβηξε την προσοχή σας στη φιλοσοφία της Μάρθα Γκράχαμ;
Η Μάρθα Γκράχαμ με γοήτευσε από την πρώτη στιγμή που παρακολούθησα μαθήματα της τεχνικής της με την Πένυ Διαμαντοπούλου το 2000 στη σχολή του Μέτση κοντά στο Αρχαιολογικό Μουσείο. Η τεχνική και το κινησιολόγιο που δημιούργησε η Γκράχαμ είναι διαμορφωμένα με τέτοιο τρόπο, ώστε να φέρνουν το σώμα σου σε άμεση επαφή με το πνεύμα και το συναίσθημά σου, τον εσωτερικό σου κόσμο, το φυσικό σου περιβάλλον. Όταν χορεύεις, καλείσαι να έχεις πλήρη έλεγχο του σώματός σου, να προβάλλεις αυτό που είναι μέσα σου, και να αντιλαμβάνεσαι οτιδήποτε υπάρχει γύρω σου. Από την πρώτη στιγμή η φιλοσοφία της Γκράχαμ, που την εξηγούσε με ζωντανό και εμπνευστικό τρόπο η Πένυ στο μάθημά της, με έκανε να δω τον χορό με άλλη ματιά και να αναζητώ το νόημα κάθε μου κίνησης. Να χορεύω με αυτεπίγνωση και με συγκεκριμένη πρόθεση. Αργότερα, στη Νέα Υόρκη, όταν άρχισα να παρακολουθώ τις παραστάσεις της Γκράχαμ και να διαβάζω γι' αυτήν, με τράβηξε η ανυπέρβλητη αφοσίωσή της στην τέχνη της (δεν διάλεξε εκείνη τον χορό, έλεγε, αλλά ο χορός εκείνη), η αφοσίωσή της στην αξία της γυναίκας και η επιθυμία της να αναδείξει σύγχρονους προβληματισμούς, συνδέοντάς τους με το παρελθόν και την παγκόσμια ιστορία μας.
Συνεργάζεστε με την Πένυ Διαμαντοπούλου, την καθηγήτρια τεχνικής και ρεπερτορίου Γκράχαμ. Πώς χτίσατε μαζί και ποιες είναι οι ιδιαιτερότητες της συγκεκριμένης παράστασης;
Η Πένυ μού δίδαξε την τεχνική της Γκράχαμ από το 2000-2003. Το 2003 όμως έφυγα για σπουδές και δουλειά στην Αμερική και έμεινα εκεί 16 χρόνια. Το 2019 που επέστρεψα στην Αθήνα, όχι μόνο ως ένθερμη υποστηρίκτρια αλλά και επιστημονική πια ερευνήτρια της Γκράχαμ, αρχίσαμε να συνεργαζόμαστε. Εγώ δημιουργώ και παρουσιάζω τις ομιλίες, αποφασίζουμε από κοινού ποια χορευτικά αποσπάσματα ταιριάζουν στην παρουσίαση και η Πένυ συνθέτει και αναβιώνει τα χορευτικά μέρη. Στην συγκεκριμένη παρουσίαση παρουσιάζεται μια πρωτότυπη χορευτική σύνθεση της Πένυς που είναι εμπνευσμένη από το κινησιολόγιο της Γκράχαμ και δύο αποσπάσματα από το ρεπερτόριο της Γκράχαμ. Κατά τη διάρκεια της ομιλίας μου, οι χορεύτριες εισέρχονται επίσης στη σκηνή, για να ερμηνεύσουν τις κινήσεις που δημιούργησε η Γκράχαμ για τα αρχέγονα σύμβολα της ελληνικής μυθολογίας. Την ώρα που συζητάω τα σύμβολα αυτά, η Πένυ παρουσιάζει πώς εκφράζονται και αποτυπώνονται με το σώμα στο κινητικό λεξιλόγιο της Γκράχαμ. Φροντίζουμε τα χορευτικά αποσπάσματα που επιλέγουμε να έχουν επιστημονικό ενδιαφέρον, να είναι αντιπροσωπευτικά του έργου της Γκράχαμ και να μπορούμε να τα αναβιώσουμε με τους περιορισμούς που υπάρχουν και με τα κοστούμια και σκηνικά.
Σε ποιους μύθους της αρχαιοελληνικής γραμματείας έχουν στηριχθεί τα έργα που παρουσιάζετε;
Τα έργα που παρουσιάζουμε σε αυτή την παράσταση είναι βασισμένα κυρίως στον μύθο του Οιδίποδα και της Ιοκάστης. Συζητάω επίσης τις Ερινύες, τις αρχέγονες θεότητες της εκδίκησης και έτσι παρουσιάζουμε και ένα απόσπασμα από τον μύθο της Κλυταιμνήστρας. Η Γκράχαμ αναστοχάζεται τους μύθους από την οπτική γωνία των γυναικείων ηρωίδων. Ο μύθος του Οιδίποδα παρουσιάζεται μέσα από τις σκέψεις της Ιοκάστης και ο μύθος του Αγαμέμνονα από την οπτική της Κλυταιμνήστρας.
Τα έντονα συναισθήματα που κυριεύουν τις ηρωίδες της αρχαίας τραγωδίας πώς αποτυπώνονται στην τεχνική του χορού της Γκράχαμ;
Στο κινησιολόγιο της Γκράχαμ, όλες οι κινήσεις αρχίζουν από το κέντρο του κορμού και από εκεί που πηγάζουν τα συναισθήματά μας. Οι κινήσεις της είναι άκρως εκφραστικές και προσπαθούν να εξωτερικεύσουν αυτό που βρίσκεται μέσα μας. Σε κάθε έργο όμως τα συναισθήματα των Ελληνίδων ηρωίδων αποτυπώνονται με διαφορετικό τρόπο. Για να επικοινωνήσει την απελπισία της, για παράδειγμα, η Ιοκάστη κραυγάζει χωρίς φωνή αλλά με όλο της το σώμα, με μια κίνηση που η Γκράχαμ ονόμασε “the vaginal cry”, μια κίνηση που ανοίγει και εκθέτει την περιοχή της λεκάνης της, το μέρος του γυναικείου σώματος που η Γκράχαμ θεωρούσε ότι είναι το πιο ευάλωτο. Είναι δύσκολο βέβαια να αντιληφθείς την κίνηση μόνο στη θεωρία, πρέπει να τη δεις και στην πράξη. Η απελπισία της Ιοκάστης και η επιθυμία της για αυτοκαταστροφή αποτυπώνεται επίσης σωματικά, όχι μόνο από την ίδια, αλλά και από τις αποκρουστικές και στρεβλώδεις κινήσεις ενός χορού γυναικών. Ο χορός αυτός αντιπροσωπεύει την ανυπέρβλητη αναστάτωση που νιώθει η Ιοκάστη στα σώψυχά της. Είναι οι Κόρες της Νύχτας, κάτι σαν τις Ερινύες μας, οι σκοτεινές υπάρξεις που όλοι κρύβουμε μέσα μας. Ένα απόσπασμα του χορού αυτού θα παρουσιαστεί στην παράστασή μας στην Καλαμάτα.
Ποια ήταν η απήχηση του κόσμου που παρακολούθησε το δρώμενο «Μάρθα Γκράχαμ και Ελληνικοί Μύθοι» στην Αθήνα;
Ήταν θετικότατη! Συγκινήθηκα με όλα τα σχόλια που λάβαμε. Κάποιος μου είπε ότι η παράσταση πρέπει να παρουσιαστεί σε όλες τις δραματικές και επαγγελματικές σχολές χορού, άλλος να την πάμε σε όλα τα σχολεία, άλλος έστειλε τη βαθιά του ευγνωμοσύνη και μου περιέγραψε με εκτενέστατη λεπτόμερεια πόσο τον άγγιξε η προσέγγισή μας και το βάθος της επιστημονικής μου δουλειάς. Νομίζω υπάρχει πολύς κόσμος που συγκινείται από τις αρχαίες τραγωδίες, τους αρχαίους ελληνικούς μύθους και τους συμβολισμούς τους και θέλει να μάθει περισσότερα για αυτούς. Δεν είχε σκεφτεί όμως ότι θα μπορούσε να μάθει περισσότερα μέσα από τον χορό. Ίσως εκεί βρίσκεται η πρωτοτυπία της παρουσίασης. Ανοίγει νέους ορίζοντες και προσφέρει νέους δρόμους μάθησης. Πληροφορία και ψυχαγωγία συνάμα. Και στοχάζεσαι και απολαμβάνεις. Αυτός είναι και ένας από τους στόχους μου γενικότερα: να κάνω την επιστημονική έρευνα προσιτή, προσβάσιμη, και γοητευτική για το ευρύ κοινό. Όταν θεατές εκφράζουν την επιθυμία να διαβάσουν περισσότερα για τον Οιδίποδα ή να δουν κι άλλα έργα της Γκράχαμ, αυτό το θεωρώ επιτυχία. Να αναθερμάνουμε το ενδιαφέρον τους για τη μυθολογία και τον σύγχρονο χορό, και να το κάνουμε με τέτοιο τρόπο, ώστε να βγουν από το θέατρο με μια αίσθηση απόλαυσης, ικανοποίησης, και περιέργειας.
Μπορεί η παράσταση να αγγίξει ένα «μη εκπαιδευμένο» / εξοικειωμένο κοινό με το χορό ή την κλασσική φιλολογία;
Οπωσδήποτε. Και αυτός είναι και ο στόχος. Νομίζω ο συνδυασμός των δύο αντικειμένων είναι που προσφέρει αυτή τη δυνατότητα. Περιμένω με ανυπομονησία να δω πως θα ανταποκριθούν και οι κάτοικοι της Μεσσηνίας. Η Μεσσηνία έχει βαθειά μυθολογική ιστορία και καταπληκτικούς αρχαιολογικούς χώρους και η Καλαμάτα στεγάζει κάθε χρόνο ένα τόσο σημαντικό Φεστιβάλ χορού.
Τι θα ακολουθήσει μετά την Καλαμάτα και τη Σύρο; Θα παρουσιάσετε το project και σε άλλες πόλεις;
Το ελπίζουμε! Προς το παρόν θα πάμε στη Σύρο στις 21 Ιουνίου και στη Θεσσαλονίκη στις 23-24 Σεπτεμβρίου. Έχουμε επικοινωνήσει και με τη Ρόδο, τη Μυτιλήνη, και το Ηράκλειο και ελπίζουμε να μας φιλοξενήσουν και εκεί. Με χαρά να ανακοινώσω επίσης ότι θα παρουσιάσουμε τη δουλειά μας στο Παρίσι στις 21 Ιουλίου. Στο Παρίσι η παρουσίασή μας θα γίνει στο πλαίσιο ένος διεθνούς σεμιναρίου για την Γκράχαμ που περιλαμβάνει μαθήματα χορού, εργαστήρια και διαλέξεις σχετικά με την Γκράχαμ. Στο σεμινάριο θα διδάξουν καταξιωμένοι καθηγητές τεχνικής Γκράχαμ από όλο τον κόσμο και θα διδάξει και η συνεργάτις μου, Πένυ Διαμαντοπούλου. Η παρουσίαση μας θα αποτελέσει ένα από τα εορταστικά events που θα ολοκληρώσουν το σεμινάριο και θα λάβει χώρα στο δημαρχείο του Παρισιού, στο Mairie de Paris Centre.
Υπάρχει η σκέψη να δημιουργηθεί ένας δεύτερος κύκλος στο ίδιο πλαίσιο τον χειμώνα πιθανώς με άλλη θεματολογία;
Ναι, ήδη σκέφτομαι την επόμενη παρουσίαση. Είναι ακόμη στις σκέψεις μου αλλά μάλλον θα επικεντρώνεται στον μύθο της Κλυταιμνήστρας και θα πραγματεύεται τον Τρωικό πόλεμο, τη θυσία της Ιφιγένειας, και την εκδίκηση της Ηλέκτρας και του Ορέστη. Μόλις τελείωσε το ακαδημαϊκό εξάμηνο και τα καθημερινά μου μαθήματα, οπότε τους καλοκαιρινούς μήνες θα επικεντρωθώ στη δημιουργία της.
Σχολιάστε