Παναγιώτης Σδούκος: «Το τίμημα της επιλεκτικότητας νιώθω ότι δρα προστατευτικά για εμένα»
Γράφει η Μίνα Μαύρου
Ο ερευνητής και performer Παναγιώτης Σδούκος, με τις λαμπρές μουσικές -και όχι μόνο- σπουδές, φέτος συμπληρώνει 15 χρόνια ενεργούς δράσης στο τραγούδι και το γιορτάζει με μία πολλά υποσχόμενη μελωδική βραδιά στη ΣΦΙΓΓΑ την Κυριακή 23 Φεβρουαρίου. Στη συνέντευξη που ακολουθεί μάς μιλά για τη μέχρι σήμερα καλλιτεχνική του πορεία, για τις δυσκολίες που αντιμετώπισε, τους ανθρώπους- κλειδιά που τον παρότρυναν να προχωρήσει, τα διλήμματα που κλήθηκε να προσπεράσει, αλλά και για το σημείο καμπής της δικής του ιστορίας, τότε που τόλμησε να αντικρίσει την αλήθεια του και είπε στον εαυτό του: "Πάρε μολύβι και χαρτί, γράψε ό,τι σ΄ενοχλεί και ξεκίνα στρατηγικά να μεθοδεύεις την πορεία σου στον χώρο αυτόν".
Όλα αυτά σε μία πραγματικά απολαυστική κουβέντα που ολοκληρώνεται με ένα... αναπάντεχα αυτοσχέδιο "μουσικογραμματικό" δίστιχο που το κρατάω μέσα μου ως γούρι και ακριβό δώρο!
Αγαπητέ Παναγιώτη, παίρνω αφορμή, για να ξεκινήσω αυτή την κουβέντα, από το τελείωμα της τελευταίας τηλεφωνικής μας επικοινωνίας που ήταν το τραγούδισμά σου στο… «Θα ΄θελα να 'μουνα πουλί»… Τι είναι το τραγούδι για 'σένα;
Αρχικά, να σε ευχαριστήσω για την φιλοξενία στο Μουσικόγραμμα που αγαπώ να παρακολουθώ. Είμαι πολύ χαρούμενος, γιατί η κουβέντα μας ξεκινά με τραγούδι και μάλιστα με ένα παραδοσιακό τραγούδι της Αμοργού, που σου ψέλλισα, λίγο πριν κλείσουμε το τηλέφωνο. Προσωπικά, φροντίζω να το βλέπω, όπως το ίδιο με έχει μάθει αυτά τα χρόνια, στη συλλογική του συνθήκη. Αισθάνομαι ότι το τραγούδι είναι σχέση, δεν είναι υπόθεση ενός, αλλά απασχολεί κοινότητες. Είναι ενέργεια που προϋποθέτει αυτο-διάθεση να μυηθούμε, να μοιραστούμε, να ερωτευτούμε, να γλεντήσουμε ακόμα και να μοιρολογήσουμε, να αφυπνιστούμε, να αγωνιστούμε, να εκπαιδευτούμε, να βελτιωθούμε και τόσες άλλες συνθήκες, που δημιουργεί, με τις οποίες οδηγούμαστε από το προσωπικό βίωμα στο συλλογικό.
Από πού να το πάρεις; Από το ανώνυμο δημοτικό τραγούδι με τα λαϊκά δρώμενα; Το κοινωνικοπολιτικό και το ψυχαγωγικό τραγούδι ή τις μέχρι σήμερα επώνυμες συνθέσεις; Απ΄ όπου και να το δεις, θα παρατηρήσεις δράσεις που έχουν -και θέλουν να έχουν- αντίκτυπο στο κοινό, η καθεμία μαρτυρά το δικό της πλαίσιο και όλες μαζί καθορίζουν την ταυτότητά μας, την κληρονομιά μας, τον πλούτο μας.
Ερμηνευτής, ερευνητής, εκπαιδευτικός στις λαϊκές παραστατικές τέχνες (folk performing arts). Κάτοχος πτυχίου Θεολογίας και μεταπτυχιακού τίτλου στην Εθνομουσικολογία και την Πολιτισμική Ανθρωπολογία. Κάτοχος Διπλώματος Βυζαντινής Μουσικής, αλλά και υποψήφιος διδάκτορας στο Τμήμα Τεχνών Ήχου & Εικόνας του Ιονίου Πανεπιστημίου. Με μια πολύ σύντομη ματιά στο πλούσιο βιογραφικό σου… Με ποιο τρόπο συνδέονται και ενδεχομένως αυτονομούνται όλα αυτά τα χαρακτηριστικά σου;
Σε ευχαριστώ που το αναφέρεις. Πράγματι, μέσα σε δέκα πέντε χρόνια σπουδών, έρευνας, διδασκαλίας και ερμηνείας, το ένα έφερε το άλλο. Το τραγούδι με έκλεψε... μετέχω σε αυτό δεν το κατέχω, γνώρισα και συνεχώς γνωρίζω τις ποικίλες πολιτισμικές συνθήκες επιτέλεσής του: Από τα ήθη και τα έθιμα μέχρι τους επώνυμους και σημαντικούς Έλληνες συνθέτες μας, τις παραστατικές τέχνες και τους σύγχρονους ψηφιακούς οπτικοακουστικούς πειραματισμούς. Όλα αυτά ήθελα να τα βάλω σε μια σειρά και να τα στηρίξω και ερευνητικά και εμπειρικά.
Ξεκίνησα με τη Βυζαντινή Μουσική, είμαι διπλωματούχος, επιπλέον δίδασκα σε χορωδίες δημοτικό τραγούδι στην Δυτική Αττική από το 2010. Πήρα και το πτυχίο μου από την Θεολογική Σχολή ΕΚΠΑ [2008]. Η επαφή μου με τη Θρησκειολογία με έφερε κοντά στην Λαογραφία και την Εθνομουσικολογία. Έτσι, ακολούθησε το μάστερ στην Εθνομουσικολογία και την Πολιτισμική Ανθρωπολογία, με ειδικότητα στην Ερμηνεία-Εκτέλεση της Παραδοσιακής Μουσικής [2020] ΕΚΠΑ. Παράλληλα με τις σπουδές, επισκεπτόμουν και παρακολουθούσα ήθη και έθιμα περιοχών και τραγουδούσα σε παραστάσεις χορευτικών και πολιτιστικών φορέων και σωματείων με το σχήμα μου, το «Μουσικό Σεργιάνι». Έμπρακτα -πλέον- με το σχήμα γνώρισα τι πάει να πει μελέτη στο τραγούδι, στη μουσική και στον χορό. Το σχήμα με έμαθε να διευθετώ το μεροκάματο και να οριοθετώ τα "ναι" και τα"όχι" μου. Μάλιστα, βγάλαμε και την πρώτη μου δισκογραφική δουλειά με παραδοσιακά τραγούδια [2015]. Ομολογώ ότι με όλα αυτά μπήκε σε μια σειρά η σκέψη μου, η οποία κατόπιν ωρίμασε και αποφάσισα να συνεχίζω σε διδακτορικό επίπεδο στο Τμήμα Τεχνών Ήχου & Εικόνας του Ιονίου Πανεπιστημίου, όπου συνδέω το δημοτικό τραγούδι με τις ψηφιακές, οπτικοακουστικές και παραστατικές τέχνες.
Αν μη τι άλλο, οι επιλογές σου στο τι θα κάνεις και τι θα ερμηνεύσεις είναι αυστηρές. Ποιο είναι το τίμημα της επιλεκτικότητας σήμερα;
Θα έλεγα ότι είναι στοχευμένες οι επιλογές μου. Δεν επιθυμώ να αναμασώ ή να διασκευάζω ήδη υπάρχουσες συνθέσεις, όταν είναι να επικοινωνήσω επίσημα κάτι καινούργιο. Ενδεχομένως, στις ζωντανές μου εμφανίσεις να προβώ σε κάτι τέτοιο με τους συνεργάτες μου. Ωστόσο, σε ένα νέο project, προτιμώ να λειτουργώ με θεματικές. Θα αφιερώσω ένα ποσό, για να δημιουργήσω κάτι καινούργιο, να παρουσιάζει σκοπό, νόημα, αισθητική, ταυτότητα, πειραματισμό και κυρίως την αλήθεια μου.
Ορισμένες φορές οι επιλογές μας μπορεί να έχουν το τίμημα να μην είναι «mainstream», αδόκιμος -κατ΄εμέ- όρος, γιατί αυτό που «δεν περνάει» στην εμπορική, διαφημιστική και καταναλωτική μουσική βιομηχανία της Ελλάδας, «περνάει» στο εξωτερικό ως world music και κάνεις διεθνή καριέρα. Επομένως, το τίμημα της επιλεκτικότητας για έμενα δρα προστατευτικά, με προστατεύει να μην «περνιέμαι» και καταναλώνομαι ως μουσικό προϊόν με ημερομηνία λήξης και μιλώ για τα δεδομένα της Ελλάδας, χωρίς βέβαια να είμαι αρνητικός να συμπράξω με ό,τι είναι υγιές, που μου προσδίδει νόημα, σκοπό και αισθητική.
Στις 23 Φεβρουαρίου υποδέχεσαι το κοινό σου στη μουσική σκηνή ΣΦΙΓΓΑ, στο κέντρο της Αθήνας, για να γιορτάσεις τα 15 χρόνια δημιουργικής παρουσίας στο τραγούδι. Ποιο ορίζεις σημείο εκκίνησης και ποιο σημείο τερματισμού;
Μια στιγμή που μου έδωσε και το έναυσμα να ασχοληθώ επαγγελματικά με το τραγούδι, περίπου το 2010, ήταν μια αυθόρμητη αντίδραση του Γιώργου Ρόκα [μουσικού στην ορχήστρα της Γλυκερίας], ενώ ακούγαμε ένα demo μου, στο οποίο έπαιζε ο ίδιος μπουζούκι.
Τραγουδούσα -θυμάμαι- το «Απόψε είναι βαριά» του Γιώργου Μητσάκη, γυρίζει και μου λέει: «Το έσκισες το κομμάτι, μπράβο φίλε». Αυτό ήταν! Πήρα θάρρος, μέσα σε έναν μήνα δημιούργησα μουσικό σχήμα.
Κατόπιν, ήρθε στη ζωή μου η δημοσιογράφος -και οικογένειά μου πλέον- Μαρίνα Λαχανά, η οποία πίστεψε σε 'μένα και έμπρακτα με έκανε να το νιώσω. Ξεκινήσαμε από την ΣΦΙΓΓΑ το 2015, όπου και με παρουσίασε στο κοινό. Την ίδια χρονιά παρουσίασα και τον πρώτο μου δίσκο «Στης προσφυγιάς την αύρα». Λίγα χρόνια αργότερα η Μαρίνα με έφερε σε επικοινωνία με την αγαπημένη μας Λίνα Νικολακοπούλου και με τον αείμνηστο Σάμη Γαβριηλίδη και παρουσιάσαμε τον δίσκο «Εκών ετάφη & Αληθώς Ανέστη» το Πάσχα του 2018 στις εκδόσεις Γαβριηλίδη.
Συνέχισα με τα singles μου στο youtube, τα οποία για 'μένα ήταν μαθήματα οργάνωσης και εκτέλεσης αυτο-παραγωγής. Τα singles αυτά είναι μια τριλογία ζεϊμπέκικου, νοσταλγικού τσιφτετελιού και valse, ρυθμοί, δηλ. και ήχοι εμπνευσμένοι από τις μικρασιατικές εστουδιαντίνες, λάτρεψα τις «σιωπές» του Γιώργου Σταυριανού το παρουσίασα εν καιρώ κορονοϊού που σιωπήσαμε όλοι, ακολούθησε το «Αγάπη γιασεμί», με σύγχρονο στίχο και ενορχήστρωση δικής μου σύνθεσης σε στίχο και μουσική και ολοκληρώνω -προς το παρόν- με το «Άκου, Ουρανέ μου», ένα εξαράκι, που τραγουδάμε παρεούλα με την Fide Koksal και συμμετέχουμε -με την σύνθεσή μου αυτή- στη θλίψη των ανθρώπων που έχασαν τους-τις αγαπημένους-νες τους στα τραγικά τότε δυστυχήματα του σεισμού και των Τεμπών, σε Τουρκία και Ελλάδα, αντίστοιχα τον ματωμένο εκείνο Φεβρουάριο του 2023.
Σε μια διαδρομή πάντα συναντάς ανηφόρες αλλά και κατηφόρες… κάπως έτσι λένε πως επιτυγχάνεται η ισορροπία. Θυμάσαι έντονα κάποια δύσκολη στιγμή;
Ναι, βέβαια! Eίχα φτάσει σε ένα σημείο να θέλω να τα παρατήσω όλα, διότι αισθανόμουν ότι τίποτα και κανένας δεν με βοηθά και δεν με ενισχύει σε αυτό, νόμιζα ότι όλα γίνονται γρήγορα - που γίνονται με ένα τηλεφώνημα, αρκεί να θέλει ο/η οποιοσδήποτε παραγωγός ή μανατζερ να σε πιστέψει. Έκλεινα ραντεβού, συναντήσεις επί συναντήσεων, τρέξιμο, άγχος πολύ, μάταιος ενθουσιασμός μέχρι που ένα ταξίδι μου στο εξωτερικό, όπου και απομονώθηκα για ένα διάστημα, μου άλλαξε όλον τον τρόπο σκέψης, με έκανε πιο δημιουργικό από ποτέ.
Τότε, ήρθε ο καιρός που πραγματικά είπα ότι δημιουργώ, για να είμαι ευτυχισμένος και όχι να μαραζώνω. Μίλησα ειλικρινά με τον εαυτό μου, "πάρε", είπα, "μολύβι και χαρτί και γράψε ό,τι σ΄ενοχλεί, συνειδητοποίησε αν σε αφορά άμεσα κι έπειτα ξεκίνα στρατηγικά να μεθοδεύεις την πορεία σου στον χώρο αυτόν". Έτσι, βγήκαν τα singles, έτσι βγήκαν τα σεμινάριά μου, οι παραστάσεις μου στο Θέατρο Άλφα Ιδέα στην Αθήνα, στο Θέατρο Δρόμος στην Κυψέλη, στην Αγγλικανική Εκκλησία. Ανακάλυψα πως ο πρώτος που έπρεπε να πιστέψει σε 'μένα ήμουν εγώ, αποχαιρετώντας πρόσωπα και καταστάσεις που δεν με ωφέλησαν. Προχωρώ δυναμικά σε διδακτορικό επίπεδο και αυτό για 'μένα είναι μια αυτο-αναγνώριση, δεν το λέω με εγωισμό, αλλά ένιωσα το δάκρυ, τον πόνο, τα οποία μεταβλήθηκαν σε θαύμα και αυτό είναι η ευγνωμοσύνη μου!
Έζησες κάποια δυνατή στιγμή που σε έκανε να πεις πως… «Τελικά αξίζει τον κόπο… Προχωράω!»;
Εννοείται και αυτό έγινε, όταν μέσα μου ανακάλυψα ότι είμαι performer και ερευνητής μαζί, δεν συναντάς εύκολα αυτόν τον συνδυασμό. Εδώ, στην Ελλάδα έχουμε πρόβλημα σε αυτό δυστυχώς. Τα τελευταία δυο χρόνια αρχίζει να αναγνωρίζεται η καλλιτεχνική έρευνα και το practice based κομμάτι της.
Πώς το εννοείς αυτό;
Ίσως, ακούγεται οξύμωρο, πως ένας performer να αυτο-αναλύεται και επιστημονικά. Κι όμως, αυτό είναι το συναρπαστικό, ό,τι θεωρητικά αναλύεις κατόπιν ερευνών, για παράδειγμα -σου λέω- θεωρητικοποιείς και αναλύεις σε ένα λαογραφικό συνέδριο ένα γαμήλιο δρώμενο από τα Σίλατα της Καππαδοκίας του 1860, εμένα με απασχολούσε πώς αυτό το έθιμο από έρευνα θα γίνει επιτέλεση σε νέα περιβάλλοντα... Πώς μπορείς να μεταφέρεις στην ομάδα σου την πολιτισμική του συνθήκη, να το διδάσκεις ως δρώμενο; Να το επιτελείς; Να το ζεις στο σώμα σου και στη φωνή σου και να το μεταστοιχειώνεις, ως performer σε -επί σκηνής- θέαμα, από την ύπαιθρο στην σκηνή;
Τότε, αυτοπροσδιορίστηκα, η στιγμή αυτή της -επί σκηνής- δραματουργίας, είπα ναι, εδώ θέλω να είμαι, γι΄ αυτό είμαι. Αντιλαμβάνεσαι, επομένως, γιατί δεν περιορίζομαι στα απανωτά «λαϊβάκια» σε μαγαζιά. Ερωτοτροπώ έντονα με το τραγούδι, θέλω να το απασχολώ και να με απασχολεί, θέλω να συν-κινεί, αν μου επιτρέπεις, να βιάζει το σώμα μου και την φωνή μου και να το ζω ως κατεξοχήν παραστατική τέχνη και όχι απλά να κάθομαι και να τραγουδώ σε ένα stand και να περιορίζω -εγώ ο ίδιος- την δημιουργικότητά μου και να έχω έναν μάνατζερ ή παραγωγό να με προωθεί μονομερώς. Μην παρεξηγηθώ... μιλώ ξεκάθαρα για τον εαυτό μου και πώς εγώ επιθυμώ να επιτελώ το τραγούδι, την μουσική και τον χορό.
Μα, ναι... είσαι σαφέστατος! Δώσε μας δειγματοληπτικά μερικά στοιχεία του τι θα παρουσιάσεις στη ΣΦΙΓΓΑ τη βραδιά της 23ης Φεβρουαρίου.
Καταρχήν ξεκινά η αποκριάτικη περίοδος, αλίμονο αν δεν τραγουδήσω της εποχής αυτής δημοτικά χορευτικά πειρακτικά άσματα. Θα τραγουδήσω του γλεντιού, της μνήμης, του έρωτα, έντεχνες συνθέσεις αγαπημένων δημιουργών και δικές μου δημιουργίες. Έχω επιλέξει να μοιραστώ αυτά που κρύβει η φωνή μου -παραλίγο να πω η ψυχή μου- με εξαίρετους συνεργάτες, τον Γιώργο Παππά στα έγχορδα, τον Νίκο Μήλα στο βιολί και τον Γιάννη Παπαγιαννούλη στα κρουστά θα γιορτάσουμε αυτά τα 15 χρόνια δημιουργίας.
Μετά τη ΣΦΙΓΓΑ, τι περιλαμβάνει το πρόγραμμά σου;
Ετοιμάζομαι πυρετωδώς για την παρουσίαση της ζωντανής folk performance μου σε εξωτερικούς χώρους, με την οποία απασχολώ ομάδες χορευτών και τραγουδιστών στις οποίες είμαι υπεύθυνος για την καλλιτεχνική επιμέλεια, την έρευνα, τη διδασκαλία και την performance. Αναμένουμε χώρους και ημερομηνίες. Πέραν αυτού, ετοιμάζομαι για το νέο μου video clip, που θα είναι μια digital audio visual folk performance, όπου συνδέω το δημοτικό τραγούδι με τις ψηφιακές, οπτικοακουστικές και παραστατικές τέχνες. Τρία διαφορετικά πεδία θα συνδυαστούν σε ένα έργο. Να πω εδώ ότι στα μέσα δικτύωσης μπορεί να βρει έργο μου όποιος-α ενδιαφέρεται.
Με το βλέμμα στο μέλλον, πώς φαντάζεσαι τα επόμενα 15 χρόνια σου στο τραγούδι;
Σαφώς, να είμαι υγιής και να συνεχίσω να τραγουδώ και να δημιουργώ. Τώρα... πώς φαντάζομαι τον εαυτό μου; Να ολοκληρώσω τις διδακτορικές μου και μεταδιδακτορικές μου σπουδές και να διδάξω σε Ανώτατα Ιδρύματα -εντός και εκτός των τειχών- αυτό που ερευνώ και επιτελώ: Δημοτικό Τραγούδι και Σύγχρονες Παραστατικές Τέχνες. Με αυτόν τον τρόπο θαρρώ πως μόνο εκεί θα βρει την ανταπόκριση που του πρέπει, καθότι προσδίδω στο πεδίο της Εθνομουσικολογίας μια επιπλέον προοπτική δημιουργικής σύμπραξης με την Θεατρολογία, τις Σπουδές Performance και τις Παραστατικές Τέχνες.
Με ποιο δίστιχο θέλεις να “κλείσουμε” αυτή τη συνέντευξη;
Σκαρφίστηκα κάτι για το Μουσικόγραμμα το οποίο αγαπώ, όπως σου είπα στην αρχή, να διαβάζω αναρτήσεις του. Είσαι έτοιμη;
Πάντα...
Δικό σου με πολλή εκτίμηση και ευγνωμοσύνη, που μου έδωσες την ευκαιρία να εκφραστώ:
Σου στέλνω μουσικό-γραμμα να ακούσεις τη φωνή μου
να αισθανθείς πουλάκι μου τι κρύβει η ψυχή μου.
Ειλικρινά, τέτοιο "κλείσιμο" συνέντευξης δεν έχω ξαναζήσει!!! Τιμή και τεράστια χαρά μου, Παναγιώτη, σε ευχαριστώ! Το επόμενο ραντεβού μας στη ΣΦΙΓΓΑ την Κυριακή 23 Φεβρουαρίου. Καλή επιτυχία σε όλη την ταλαντούχα ομάδα!
Ευχαριστούμε πολύ! Σε περιμένουμε, να τραγουδήσουμε όλοι μαζί!
ΟΛΕΣ ΟΙ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
Σχολιάστε