Δημήτρης Kάσσαρης: «Ο Έλληνας έχει στο DNA του το τραγούδι»
Γράφει η Αρετή Κοκκίνου
Με τον ερμηνευτή, συγγραφέα και τραγουδοποιό Δημήτρη Κάσσαρη έχουμε πολλές φορές ξαναβρεθεί.... στα ίδια μέρη, για να χρησιμοποιήσω κι εγώ τον πασίγνωστο στίχο του Μιχάλη Γκανά, αρχής γενομένης παλαιότερης όμορφης επί σκηνής συνεργασίας μας. Τότε ήδη είχα πρωτοακούσει κάποιες από τις όμορφες μελοποιήσεις του στα τρίστιχα του Γιάννη Ρίτσου. Η όλη εργασία αυτή υλοποιήθηκε δισκογραφικά και κυκλοφόρησε με τον πανέμορφο τίτλο “Νεροσταγόνες” (Protasis Music, 2019). Ερμηνευτές, ο Πάνος Μπούσαλης και η Ρίτα Αντωνοπούλου, ενώ τις ενορχηστρώσεις υπογράφει ο Μανόλης Ανδρουλιδάκης.
Η παρουσίαση μελοποιημένης ποίησης Γιάννη Ρίτσου είναι από μόνη της ένα γεγονός και ο δίσκος ήδη έχει προσελκύσει το ενδιαφέρον των φίλων του έντεχνου τραγουδιού. Επιπλέον αφορμή της συνάντησής μας στο Μουσικόγραμμα οι φετινές χειμερινές εμφανίσεις του σε σκηνές της Αθήνας, με επόμενη αυτή της 6ης Φεβρουαρίου στις “1002 Νύχτες”. Τίτλος παράστασης “ΧΟΡΔΕΣ, ΜΟΡΦΕΣ, ΕΠΟΧΕΣ”... Είναι φανερό ότι ο Δημήτρης έχει ικανότητα στους εύστοχα ποιητικούς τίτλους και όχι μόνο. Ας μας πει ο ίδιος τα υπόλοιπα...
Δημήτρη, σε προηγούμενη συνέντευξη είχαμε εστιάσει στο έργο σου όσον αφορά στο παιδικό βιβλίο και στο τραγούδι. Πώς φτάσαμε στη μελοποίηση Γιάννη Ρίτσου και στις “Νεροσταγόνες”; Τι σε έκανε να επιλέξεις το συγκεκριμένο υλικό;
Όπως ξέρεις, λειτουργώ με τις δύο ιδιότητες, του τραγουδοποιού και του συγγραφέα παιδικών βιβλίων και ποίησης. Είχαν ήδη εκδοθεί παιδικά μου βιβλία, ενώ παράλληλα είχα μελοποιήσει έναν κύκλο από 6 ποιητές. Εμείς είχαμε εστιάσει στο τελευταίο μου βιβλίο “Το Χειμωνόσπιτο” που εκδόθηκε από τις εκδόσεις "Καλέντης" και περιέχει και cd με παιδικά τραγούδια. Όπως πάντα ψάχνομαι με κάτι, εκείνη την περίοδο έψαχνα να μελοποιήσω και να τραγουδήσω ποιητές μας, που να απευθύνονται σε παιδιά. Γνώριζα το “Πρωινό Άστρο” του Ρίτσου, που απευθυνόταν στην κόρη του Έρη, όπως και άλλα μελοποιημένα ποιήματα για παιδιά. Ανάμεσα σε διάφορες ποιητικές συλλογές βρήκα το βιβλίο με τα 3στιχα του Ρίτσου που δεν απευθύνονταν σε παιδιά, αλλά, από τη στιγμή που το κράτησα στα χέρια μου, δεν το άφησα. Στο ποιητικό αυτό έργο, χωρισμένο σε 3 ενότητες τρίστιχων, ο Ρίτσος κατορθώνει αυτό που καταθέτει να αφορά όλους.
Όπως στα γιαπωνέζικα χάικου, όπου η στιγμή συλλαμβάνεται σαν κάτι αιώνιο. Αυτά και άλλα βρήκα στο συγκεκριμένο υλικό, όπου έχοντας την θετική συγκατάθεση της κόρης του ποιητή και φίλης, Έρης, που πρωτοάκουσε τα τραγούδια, προχώρησα και ολοκλήρωσα τις "Νεροσταγόνες".
Μίλησέ μας λίγο για τη δουλειά αυτή και τους συνεργάτες σου. Ως τραγουδιστής ο ίδιος, με ποια κριτήρια επέλεξες τους ερμηνευτές;
Στις “Νεροσταγόνες” λειτούργησα περισσότερο ως συνθέτης και λιγότερο ως τραγουδιστής. Η επιλογή των συγκεκριμένων τραγουδιστών, Ρίτας Αντωνοπούλου και Πάνου Μπούσαλη, έγινε, αφού είχα ολοκληρώσει τα τραγούδια. Τα κριτήρια ήταν η ερμηνευτική ευαισθησία. σε συνδυασμό με το μοναδικό ηχόχρωμά τους που διέκρινα ότι ταίριαζε με τις μελωδίες μου. Ο μαέστρος και κλασσικός κιθαρίστας Μανόλης Ανδρουλιδάκης ενορχήστρωσε όμορφα τα μισά τραγούδια από τα 10 μαζί με το ορχηστρικό. Εκτός από προγραμματισμό έπαιξε κιθάρες, μπαλαλάικες και πιάνο με τη συμμετοχή του συνεργάτη του Τάσου Αθανασιά που έπαιξε ακορντεόν και ακορντίνα. Οι μουσικοί που συμμετείχαν στα υπόλοιπα τραγούδια επίσης, έδωσαν τον καλύτερο εαυτό τους, δεν τους ξεχνάω ποτέ και επίτρεψέ μου να τους αναφέρω:
Βεβαίως!
Μάνος Αβαράκης, Γιώργος Τσοκάνης, Σταύρος Παργινός, Αντρέας Νικόλης, Λευτέρης Κρητικός. Το cd κυκλοφορεί από την "Protasis Music" σε φυσική μορφή και σε όλες τις ψηφιακές πλατφόρμες και στο youtube. Ημερομηνία κυκλοφορίας Ιούνιος 2019. (Αρχείο Πέτρου Δραγουμάνου).
Στα προσωπικά σου προγράμματα πάντα υπάρχει μελοποιημένη ποίηση των πιο εμβληματικών μας μουσικών δημιουργών. Πώς βλέπεις, όμως, τη σύγχρονη ποιητική δημιουργία;
Στις πάντα ενδιαφέρουσες ερωτήσεις σου, για την ποίηση δεν χωρά μόνο μία απάντηση. Ειδικά, όταν ασχολείσαι παιδιόθεν ως αναγνώστης με την ποίηση και τους μεγάλους μας ποιητές, όταν τους έχεις πολυτραγουδήσει και, ως προέκταση αυτών, φτάνεις σε μια ηλικία να αποστάξεις κι εσύ βιώματα και υπαρξιακές αναζητήσεις στο λευκό χαρτί. Όσον αφορά στη σύγχρονη ποιητική δημιουργία, έχουμε άξιους ποιητές μείζονες και ελάσσονες, όπως έχουμε τα τελευταία χρόνια με την ευκολία του διαδικτύου και μια έξαρση από μιμητές, λογοκλόπους και ψευτο-δημιουργούς του “ό, τι δηλώσεις είσαι”. Αυτά εν συντομία.
Σε ενδιαφέρει η μελοποίηση σύγχρονων ποιητών;
Με ενδιαφέρει όχι ως αυτοσκοπός. Όπως προείπα, εκτός από τον Ρίτσο έχω ολοκληρώσει έναν κύκλο από έξι ποιητές της ίδιας περιόδου, ενώ από σύγχρονους μου αρέσουν πολλοί, αλλά με απασχολεί η αντιποιητική εποχή που ζούμε. Παρόλα αυτά δεν απογοητεύομαι. Με ενδιαφέρει ο ομοιοκατάληκτος ποιητικός στίχος που έχει ένα τσαγανό, μια ιδέα, είναι τεχνικά δουλεμένος και αισθητικά ψαγμένος και γύρω από τη σημερινή πραγματικότητα. Συμβαίνει κάποιες φορές τυχαία να αναβοσβήνει κάτι ενδιαφέρον μπροστά μου και να ξεκινήσει μια ολόκληρη κατάσταση. Έτσι βρίσκομαι σε μια συνεχή διαδικασία, όπου έχω ολοκληρώσει μια σειρά τραγουδιών επάνω σε τέτοιους ποιητικούς στίχους φίλων ποιητών αλλά και δικούς μου. Κάποια από αυτά μάλιστα τα παρουσιάζω και στα ζωντανά μου προγράμματα και χαίρομαι με την θετική ανταπόκριση που έχουν στο πρώτο άκουσμα.
Η μελοποιημένη ποίηση στην Ελλάδα προηγούμενων δεκαετιών όχι απλώς έκανε εμπορική επιτυχία αλλά έγραψε ιστορία. Τί έχει αλλάξει από τότε; Αισθάνεσαι ότι υπάρχουν αποδέκτες στο ελληνικό κοινό για τέτοιου είδους δουλειές;
Όχι πια, όσο περνάν τα χρόνια όλο και πιο σπάνια συναντάμε αυτό το είδος του ανθρώπου. Δεν μπορεί να επαναληφθεί το θαύμα της επιτυχίας που είχε το μελοποιημένο τραγούδι από το΄60 και μετά που δημιούργησε μια νέα πολιτιστική ταυτότητα και στα πιο χαμηλά στρώματα. Ωστόσο, ο Έλληνας έχει στο DNA του το τραγούδι. Γι' αυτό κι εμείς ό, τι και να γίνει θα επιμένουμε να το τραγουδάμε μαζί με τα νέα δικά μας τραγούδια. Άλλωστε το βλέπουμε στο δικό μας όμορφο κοινό, που μας ακολουθεί, πόσο διψάει και συγκινείται, γιατί είναι κάτι πολύ δικό του, ένα κομμάτι από τη ζωή του. Στο ίδιο αυτό κοινό εννοείται περιλαμβάνονται και πολύ πιο νέοι σε ηλικία που τα ανακαλύπτουν και τα αγαπούν.
Έχεις διέλθει από τις ιδιότητες του ερμηνευτή, του λογοτέχνη, του τραγουδοποιού. Αισθάνεσαι μερικές φορές ότι η μία ιδιότητα ανταγωνίζεται την άλλη ή λειτουργούν συμπληρωματικά μεταξύ τους;
Είναι διαφορετικές παράμετροι που στην καθεμιά έχω γράψει την προσωπική μου ιστορία και είμαι περήφανος για αυτό. Ως ερμηνευτής, πριν από την θητεία μου στην Λυρική Σκηνή, που ήταν μεγάλο σχολείο για 'μένα, ξεκίνησα κατευθείαν στα βαθειά με τον Χρήστο Λεοντή, ερμηνεύοντας Γιάννη Ρίτσο και άλλους ποιητές, δίπλα σε ερμηνεύτριες επίσης σχολείο, την Μαρία Δημητριάδη σε συναυλίες σε Ελλάδα και εξωτερικό και τη Νένα Βενετσάνου στο Φεστιβάλ Μεσογειακού Τραγουδιού στη Βαλένθια. Στη συνέχεια συνεργάσθηκα με τον Μάριο Τόκα, τον Γιώργο Χατζηνάσιο, τον Γιάννη Σπανό και τον Μιχάλη Τρανουδάκη, δίπλα στους αντίστοιχους τραγουδιστές που τους συνόδευαν.
Ο τραγουδοποιός μέσα μου είχε ξεκινήσει από την πρώτη στιγμή που ο καπετάνιος πατέρας μου έφερε δώρο μια κιθάρα από την Ισπανία, φτάνοντας ως το σήμερα με το τραγούδι μου "Ίμβρος", το οποίο τραγούδησε και ενορχήστρωσε ο Γιώργος Νταλάρας, σε ποίηση της Εύης Τσιτιρίδου. Στη συνέχεια με τον δίσκο “Μικρές Λιακάδες” με παιδικά τραγούδια σε μουσική και στίχους δικούς μου, όπου τραγουδάω με την συμμετοχή της Γεωργίας Βεληβασάκη και της παιδικής χορωδίας, όπου, μεταξύ άλλων μουσικών, έπαιξες κι εσύ μαντολίνο και κιθάρα.
Παράλληλα, ως τραγουδιστής κυκλοφόρησα το Live cd “Ταξιδευτής στις μουσικές του κόσμου”.
Φτάνουμε λοιπόν στην μελοποίηση των 3στιχων του Ρίτσου, με τις “Νεροσταγόνες”, με τη συμμετοχή της Ρίτας και του Πάνου που ανέφερα πριν. Όσο για τον Λογοτέχνη, μου συνέβη ερήμην μου, όταν μια μέρα οι στίχοι και τα ποιήματα που μέχρι τότε σκάρωνα, λοξοδρόμησαν οι λέξεις τους, επαναστάτησαν και έγιναν σκέψεις και παραμύθια στο λευκό χαρτί. Όλα αυτά λοιπόν μαζί συνθέτουν τον καλλιτέχνη και το ένα συμπληρώνει το άλλο.
Οι δουλειές σου εν γένει διέπονται από αίσθημα σεβασμού σε αξίες. Θεωρείς ότι το ήθος του δημιουργού μεταφέρεται και στη δουλειά του ή το ταλέντο και το ήθος είναι δύο εντελώς ανεξάρτητες ιδιότητες;
Σ' ευχαριστώ που το λες... Είμαστε τα βιώματα, οι εμπειρίες, οι επιλογές μαζί και με τα λάθη που έχουν καθορίσει την πορεία και τα πεπραγμένα μας και μας έχουν διαμορφώσει ως προσωπικότητες. Όσο πιο πολύ έχεις βιώσει πράγματα και καταστάσεις τόσο πιο εκφραστικός και αληθινός γίνεσαι ως καλλιτέχνης. Βγαίνει αυτό στο τραγούδι, στη σκηνή, στο γράψιμο. Προσωπικά, από μια δύσκολη περίοδο της ζωής μου, προσπάθησα και απελευθερώθηκα από ό, τι αρνητικό με τραβούσε πίσω, λάθος άνθρωποι, δουλειές, συνθήκες, και σε αυτό τον αγώνα με βοήθησε η πίστη σε αρχές και αξίες, η συγγραφή, η μουσική και το τραγούδι, οι λίγοι και εκλεκτοί φίλοι μου και κυρίως η γυναίκα μου.
Πες μου ένα στοιχείο που σου αρέσει και ένα που δεν σου αρέσει στη σημερινή ελληνική μουσική σκηνή.
Μου αρέσει γενικά η συνεργασία, όπως αυτή η στιγμή που μία συνθέτις παίρνει συνέντευξη από έναν άλλο καλλιτέχνη και σ' ευχαριστώ γι αυτό Αρετή, όπως και το Μουσικόγραμμα και την Μίνα Μαύρου, για την φιλοξενία και την προβολή των ανησυχιών μου. Εκείνο που δεν μου αρέσει είναι ότι ύστερα από την διάλυση και το φιάσκο της ΑΕΠΙ δεν υπάρχει ακόμα η ενότητα και η ομοψυχία στο πολύ σοβαρό θέμα της δημιουργίας ενός και μόνου δυνατού εισπρακτικού οργανισμού πνευματικών δικαιωμάτων.
Η επόμενη εμφάνισή σου θα πραγματοποιηθεί στις "1002 Νύχτες" στις 6 Φεβρουαρίου . Τι θα ακούσουμε και τι θα δούμε, με βάση τον τίτλο “ΧΟΡΔΕΣ, ΜΟΡΦΕΣ, ΕΠΟΧΕΣ”;
Στον τίτλο οι Χορδές δηλώνουν τα φυσικά όργανα χωρίς καθόλου ηλεκτρισμό, μαντολίνο, κιθάρα, μπουζούκι και πιάνο, με δύο εξαιρετικούς μουσικούς, τον Δημήτρη Κουφογιώργο και τον Νίκο Βελόνια.
Οι Μορφές & Εποχές δηλώνουν τα σημαντικά τραγούδια μεγάλων δημιουργών που θα παίξουμε, συνθετών, στιχουργών, ποιητών και τραγουδιστών από διαφορετικές εποχές στην ιστορία του ελληνικού και λίγο του ξένου τραγουδιού. Φυσικά θα τραγουδήσω και δικά μου τραγούδια από τον δίσκο μου "Νεροσταγόνες" και κάποια άλλα ακυκλοφόρητα φίλων στιχουργών.
Να συμπληρώσω ότι ύστερα από την αρμονική μας συνεργασία με την Αργυρώ Καπαρού που συμμετείχε φιλικά στην προηγούμενη μου εμφάνιση τώρα στις 6 Φεβρουαρίου θα έχω και πάλι τη χαρά να συμμετέχει η υπέροχη ερμηνεύτρια και ραδιοφωνική παραγωγός Θέλμα Καραγιάννη.
Να περιμένουμε και άλλο δισκογραφικό ή εν γένει δημιουργικό εγχείρημα μέσα στο 2020;
Ναι, ήδη έχουμε έτοιμο το πρώτο τραγούδι μιας σειράς τραγουδιών, όπως ήδη είπα, και βρισκόμαστε σε διαδικασία ηχογραφήσεων.
Ευχαριστώ το Μουσικόγραμμα και εσένα Αρετή μου, για τις πάντα προκλητικές ερωτήσεις σου.
Καλή και γόνιμη χρονιά να έχουμε!
ΟΛΕΣ ΟΙ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
Σχολιάστε