Δημήτρης Πυρομάλλης: Ο συλλέκτης που μας μυεί στην τέχνη της Κάλλας

28/11/2023
Σχολιάστε

Γράφει ο Γιάννης Φαλκώνης

Φωτογραφίες: Γιάννης Φαλκώνης

Δημήτρης Πυρομάλλης, ο ανιδιοτελής συλλέκτης που αφιέρωσε την ζωή του στη μεγάλη του αγάπη, τη Μαρία Κάλλας, συλλέγοντας το άπαν του καλλιτεχνικού της έργου και της ζωής της, είδε το όραμά του να γίνεται πραγματικότητα στην έκθεση «Unboxing Callas: Μια αρχειακή εξερεύνηση στη Συλλογή Πυρομάλλη και το αρχείο της ΕΛΣ», η οποία εγκαινιάστηκε στις 26.11.2023 από την Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας, Κατερίνα Σακελλαροπούλου.

Η έκθεση πραγματοποιήθηκε χάρις στην καίρια συμβολή του Καλλιτεχνικού Διευθυντή Γιώργου Κουμεντάκη που αγκάλιασε εγκάρδια την συλλογή και τον δημιουργό της και αξιοποίησε με ιδανικό τρόπο το πολύτιμο έργο ζωής που ο Δημήτρης Πυρομάλλης δώρισε στην Εθνική Λυρική Σκηνή ως παρακαταθήκη για τις νέες γενιές.

Συλλογή παγκοσμίου επιπέδου που περιλαμβάνει περίπου 4.000 δίσκους βινυλίου, 6.000 CDs, εκατοντάδες βιβλία, αποκόμματα εφημερίδων, περιοδικές εκδόσεις, χιλιάδες φωτογραφίες, αυτόγραφα, ιδιόγραφα, γραμματόσημα με τη μορφή της Κάλλας από όλα τα μήκη και πλάτη του κόσμου, μετάλλια αφιερωμένα στην ίδια αλλά και προσωπικά της αντικείμενα. Αυτή του η δωρεά έγινε η αιτία για μια καινοτόμα έκθεση που εντάσσεται στο Έτος Κάλλας που διατρέχουμε.

Ο καλλιτεχνικός διευθυντής της ΕΛΣ, Γιώργος Κουμεντάκης, δημιούργησε στον 2ο όροφο της Εθνικής Βιβλιοθήκης μια ιστορική έκθεση με το αρχειακό υλικό τόσο της Συλλογής Πυρομάλλη, όσο και με ντοκουμέντα από το Αρχείο της ΕΛΣ, με το φωτογραφικό υλικό του Κλεισθένη Δασκαλάκου που σχετίζεται με τις θρυλικές παραστάσεις της Κάλλας, «Νόρμα» (1960) και «Μήδεια» (1961) στην Επίδαυρο, με ντοκουμέντα από τα αρχεία των Λεωνίδα Ζώρα και Αχιλλέα Μαμάκη, όπως και με κοστούμια από παραστάσεις της Μαρίας Κάλλας στην Ελλάδα από το βεστιάριο της ΕΛΣ.

Όλα ξεκίνησαν στην ευαίσθητη ηλικία των 4 ετών, όταν ο Δημήτρης Πυρομάλλης συνάντησε τη μεγάλη ντίβα της όπερας στη Ζάκυνθο, γεγονός που τον καθόρισε και τον οδήγησε από την ηλικία των είκοσι ετών να αφιερώσει τη ζωή του στην συλλογή τεκμηρίων που κρατούσαν ζωντανή για πάντα τη Μαρία Κάλλας και τη διαχρονική τέχνη της.

Η Συλλογή Πυρομάλλη περιλαμβάνει το σύνολο της δισκογραφίας της, καθώς ο συλλέκτης όλα αυτά τα χρόνια έδινε περισσότερη έμφαση στη μουσική απ' ό,τι στα προσωπικά της αντικείμενα.

Η δισκογραφία είναι πλήρης και περιλαμβάνει τις πιο σπάνιες ηχογραφήσεις, ακόμη και τα "πειρατικά" ρεσιτάλ, από την πρώτη της ηχογράφηση το 1952, την “Τζοκόντα” του Αμίλκαρε Πονκιέλι, έως την τελευταία το 1964. Παράλληλα στην έκθεση περιλαμβάνονται όλα τα προγράμματα της Λυρικής της περιόδου 1941-45 μαζί με τεκμήρια και κριτικές, ενώ ένα σημαντικό τμήμα είναι αφιερωμένο στο ρεσιτάλ του Φεστιβάλ Αθηνών του 1957. Φυσικά, παρουσιάζεται και η διεθνής καριέρα της Κάλλας.

Ο σκηνοθέτης Παναγιώτης Ευαγγελίδης, που έφερε εις πέρας το ντοκιμαντέρ-πορτρέτο του ακάματου συλλέκτη Δημήτρη Πυρομάλλη που προβάλλεται παράλληλα με την έκθεση αποκαλύπτει:

«Εμένα μου ανέθεσαν το πορτρέτο του συλλέκτη, του οποίου η συλλογή αποτελεί τη βάση της έκθεσης αυτής. Εγώ κάνω έναν ανθρωποκεντρικό κινηματογράφο, πορτρέτα ανθρώπων. Στερεοτυπικά σκέφτηκα ότι επρόκειτο για κάποιον πλούσιο λάτρη της μουσικής που έμενε στα βόρεια προάστια και είπα ας τον γνωρίσω και βλέπουμε... Μπήκαμε σε ένα αυτοκίνητο με τον Κουμεντάκη και πήγαμε στις εργατικές κατοικίες της Παλλήνης κι αυτό αμέσως με εξίταρε. Γνώρισα έναν άνθρωπο που ξεκίνησε σε νεαρή ηλικία να κάνει μια συλλογή από το υστέρημά του, ως ένας εργαζόμενος σε οκτάωρη βάση, που δεν πήγε διακοπές ποτέ, για να την εμπλουτίσει. Υπό αυτές τις συνθήκες, φυσικά με ενδιέφερε. Κάτι άλλο που με έπεισε ήταν η πρώτη του συνάντηση μαζί της. Όταν ήταν 4 χρονών, στη Ζάκυνθο, πήρε στο τηλέφωνο τη μαμά του η φίλη της η Μαρούλα, κόρη ταβερνιάρη, και της είπε: “Πάρε το παιδί κι έλα αμέσως, έρχονται να φάνε η Κάλλας με τον Ωνάση”. Τον είδε παιδάκι η Κάλλας, τον βρήκε πολύ χαριτωμένο και τον πήρε στην αγκαλιά της, τον ταχτάρισε. Για χρόνια αυτό το περιστατικό είχε διαστάσεις θρύλου στην οικογένειά του... Ο ίδιος είναι πολύ ευτυχής, αγοράζει ακόμα ό,τι βρει σχετικό, βιβλία και δίσκους. Πρόσφατα τον ειδοποίησαν για κάτι που βρέθηκε στη Ρωσία. Tο αγόρασε και προστέθηκε κι αυτό στη συλλογή. Η ταινία βγήκε 53 λεπτά και θα παίζεται στην ειδικά διαμορφωμένη αίθουσα. Δεν είναι μια ταινία για την Κάλλας, που είναι παρούσα, βέβαια, γιατί είναι το πάθος του, αλλά για τον άνθρωπο και τον συλλέκτη Πυρομάλλη».

Στην έκθεση υπεράνω άλλων, δεσπόζουν και δυο πανέμορφα κοστούμια της Μαρίας Κάλλας μόνο από την “Νόρμα”, γιατί δυστυχώς το αρχετυπικό κοστούμι της “Μήδειας” που σχεδίασε ο μυθικός Γιάννης Τσαρούχης και δημιούργησε στον αργαλειό της η Άννα Σικελιανού - που είχε διδαχθεί την αρχέγονη τέχνη από την Εύα Σικελιανού - έχει κλαπεί πριν από πολλά χρόνια από τις αποθήκες της Ε.Λ.Σ.

Η έλλειψη του κοστουμιού της Μήδειας είναι παραπάνω από εμφανής. Η πρότασή μου είναι να αναδημιουργηθεί το κοστούμι της Μήδειας από τα σχέδια του Τσαρούχη και τις φωτογραφίες, στον αργαλειό - υπάρχουν ακόμη ενεργοί στην Αθήνα - ακολουθώντας την τεχνοτροπία και το ύφος του υφαντού που υπάρχει στα κοστούμια των άλλων ρόλων από την μυθική παράσταση της Μήδειας στην Επίδαυρο και στο επόμενο διάστημα που θα διαρκεί η έκθεση να βλέπουμε σε βίντεο ή φωτογραφίες τα αρχικά στάδια από την εξελικτική πορεία της αναγέννησης του κοστουμιού.

Μια συμβολική αναγέννηση εμπρός στα μάτια νέων γενεών που έχουν το προνόμιο να προσεγγίζουν τον μύθο και την τέχνη της Κάλλας, μέσα από το συλλεκτικό σύμπαν του Δημήτρη Πυρομάλλη.

«Unboxing Callas: Μια αρχειακή εξερεύνηση στη Συλλογή Πυρομάλλη και το αρχείο της ΕΛΣ».

26 Νοεμβρίου 2023 - 10 Ιανουαρίου 2024

2ος όροφος ΕΒΕ και Φουαγέ ΕΛΣ - ΚΠΙΣΝ

Η έκθεση άνοιξε την Κυριακή 26 Νοεμβρίου 2023 στις 17:00.

Από τις 27/11/2023 έως τις 10/1/2024 θα λειτουργεί 10:00-21:00.

Καλλιτεχνική επιμέλεια Προγράμματος Έτους Κάλλας: Γιώργος Κουμεντάκης

Καλλιτεχνική επιμέλεια UNBOXING CALLAS: Βασίλης Ζηδιανάκης / ATOPOS cvc

Συνεργάτιδα επιμέλειας Στέφη Στούρη

Σύμβουλος Δημήτρης Πυρομάλλης

Επιστημονική επιμέλεια Σοφία Κομποτιάτη

Συμμετέχουν οι εικαστικοί: Μαρία Βαρελά, Παναγιώτης Ευαγγελίδης, Πέτρος Ευσταθιάδης, Ελευθερία Κοτζάκη, Χρυσάνθη Κουμιανάκη, Αγγελική Μπόζου, Λυκούργος Πορφύρης, Πάνος Προφήτης, Μάριος Σταμάτης, Αλέξης Φιδετζής & Μαλβίνα Παναγιωτίδη.

Σε συνεργασία με τον ATOPOS cvc και το πρόγραμμα Atopos Unbound

Ο εξοπλισμός αποτελεί ευγενική παραχώρηση της Samsung

Είσοδος ελεύθερη.

Απαιτείται προκράτηση στην ticketservices.gr.