Ρεπορτάζ

Τι μάθαμε για εσάς!

Πέθανε η Κική Δημουλά

Photo: George Spanos
Photo: George Spanos

Την τελευταία της πνοή άφησε το απόγευμα του Σαββάτου 22 Φεβρουαρίου 2020 η κορυφαία Ελληνίδα ποιήτρια Κική Δημουλά, σε ηλικία 89 ετών, ύστερα από ολιγοήμερη νοσηλεία στο νοσοκομείο "ΥΓΕΙΑ", στο οποίο είχε παραμείνει στη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας.

Η Κική Δημουλά (6 Ιουνίου 1931-22 Φεβρουαρίου 2020[1]) ήταν Ελληνίδα ποιήτρια και τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών στην έδρα της ποίησης.

Το πατρικό της όνομα είναι Βασιλική Ράδου. Γεννήθηκε και κατοικούσε στην Αθήνα. Το 1952 παντρεύτηκε τον ποιητή και πολιτικό μηχανικό Άθω Δημουλά, με τον οποίο απέκτησε δύο παιδιά, τον Δημήτρη (1956) και την Έλση (1957). Εργάστηκε σαν υπάλληλος στην Τράπεζα της Ελλάδος από το 1949 έως και το 1973. Είναι πρόεδρος του ιδρύματος Κώστα και Ελένης Ουράνη (κοινωφελές Ν.Π.Ι.Δ. υπό την αιγίδα της Ακαδημίας Αθηνών).

Τιμήθηκε το 1972 με το Β΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης για τη συλλογή Το λίγο του κόσμου, το 1989 με το Κρατικό Βραβείο Ποίησης για τη συλλογή Χαίρε ποτέ και το 1995 με το Βραβείο Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών για τη συλλογή Η εφηβεία της λήθης. Ποιήματά της έχουν μεταφραστεί στα Αγγλικά, στα Γαλλικά, στα Ισπανικά, στα Ιταλικά, στα Πολωνικά, στα Βουλγαρικά, στα Γερμανικά και στα Σουηδικά.

Σε μία ομιλία της για την ποίηση η Δημουλά όρισε ως εξής το ποίημα:

«Βαδίζεις σε μιαν έρημο. Ακούς ένα πουλί να κελαηδάει. Όσο κι αν είναι απίθανο να εκκρεμεί ένα πουλί μέσα στην έρημο, ωστόσο εσύ είσαι υποχρεωμένος να του φτιάξεις ένα δέντρο. Αυτό είναι το ποίημα».

Πράγματι η ποίηση της Δημουλά ανθεί πάνω στο άνυδρο έδαφος της στέρησης, της απώλειας, της συναισθηματικής ματαίωσης και, προκειμένου για τα μετά από τη συλλογή Χαίρε ποτέ ποιήματά της, πάνω στο έδαφος της απουσίας του αγαπημένου προσώπου. Αυτή τη στέρηση κι αυτή την απουσία αναπληρώνει επιτυγχάνοντας μέσα στο χώρο της ποίησης την επικοινωνία με ένα εσύ, με τον άλλον που λείπει, επικοινωνία που η πραγματικότητα αρνείται. Και από αυτή την άποψη η ποίηση της Δημουλά, όσο πικρά συναισθηματικά φορτία κι αν κουβαλά, στην ουσία επιτυγχάνει την κάθαρση και τη λύτρωση.

Μέσα στον ποιητικό της χώρο, κατοικεί η ίδια περιστοιχισμένη από τα άψυχα αντικείμενα και από τις αφηρημένες έννοιες. Στις τελευταίες, δίνει υπόσταση υποκειμένων, επιτρέποντάς τους έτσι να κινούνται, να αισθάνονται, να πάσχουν και γενικώς να συμπεριφέρονται ως δρώντα πρόσωπα. Υπάρχει, δηλαδή, κατά κανόνα μία ακινησία του ποιητικού εγώ, του μόνο έμψυχου εγκάτοικου του ποιητικού της κόσμου, και αντιστοίχως μία αέναη κινητικότητα του αφηρημένου. Πρόκειται για ένα από τα πιο ευδιάκριτα χαρακτηριστικά της ιδιότυπης ποιητικής φωνής της.

Συνεχή και αδιάλειπτα είναι τα σχόλια που αφορούν στην απώλεια του χρόνου και τη φθορά, που αυτή η απώλεια συνεπάγεται, και διάχυτη η υπαρξιακή αγωνία.

Χαρακτηριστική είναι η γλωσσική της τόλμη που συχνά την οδηγεί σε μία ιδιαίτερα ευρηματική λεξιπλασία.

Η ποίηση της Δημουλά προσφέρει φιλόξενη στέγη σε καθημερινές πληγές και κοινά ανθρώπινα βιώματα, τολμά να δώσει διάσταση ποιητική και φιλοσοφική σε ποιήματα που αντλούν υλικό από το περιβάλλον του οικιακού βίου, και κατορθώνει να άρει τη γυναικεία καθημερινότητα στη σφαίρα της αυθεντικής ποίησης.

Σκύβοντας ουρανό ατένιζα.

Που έφτιαξα από πτώσεις.

Μαζεύοντας σπυρί-σπυρί

ό,τι δεν αφομοίωνε το ύψος.

(Το τελευταίο σώμα μου, 1981)

Διακρίσεις

2001, Χρυσός Σταυρός του Tάγματος της Tιμής από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κωνσταντίνο Στεφανόπουλο.

2002, τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, στην οποία κατέλαβε την έδρα των γραμμάτων που είχε μείνει κενή μετά τον θάνατο του Νικηφόρου Βρεττάκου — η τρίτη γυναίκα στην ιστορία της Ακαδημίας (μετά τις Γαλάτεια Σαράντη και Αγγελική Λαΐου).

20 Μαΐου του 2015, αναγορεύτηκε σε επίτιμη διδάκτωρ της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ.

Βραβεία

1964(;), Eύφημη μνεία από την Ομάδα των Δώδεκα, για την ποιητική συλλογή Eπί τα ίχνη.

1972, Β΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης, για την ποιητική συλλογή Το λίγο του κόσμου.

1989, Α΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης, για την ποιητική συλλογή Χαίρε ποτέ.

1997, Βραβείο Ιδρύματος Κώστα και Ελένης Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών, για την ποιητική συλλογή Η εφηβεία της λήθης.

2001, Αριστείο των Γραμμάτων της Ακαδημίας Αθηνών, για το σύνολο του έργου της.

2003, Μακεδονικό Βραβείο, για το σύνολο του έργου της.

2009, Ευρωπαϊκό Βραβείο Λογοτεχνίας (Prix Européen de Littérature), για το σύνολο του έργου της.

2010, Μεγάλο Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας, για το σύνολο του έργου της.

Έργο

Θέματα που κυριαρχούν στα ποιήματά της είναι η απουσία, η φθορά, η απώλεια, η μοναξιά και ο χρόνος. Χαρακτηριστικά της ποίησής της είναι η προσωποποίηση αφηρημένων εννοιών, η ασυνήθιστη χρήση κοινών λέξεων και η πικρή φιλοπαίγμων διάθεση. Ποιήματά της έχουν μεταφραστεί στα Αγγλικά, τα Γαλλικά, τα Ισπανικά, τα Ιταλικά, τα Πολωνικά, τα Βουλγαρικά, τα Γερμανικά και τα Σουηδικά. Αποσπάσματα του έργου της έχουν συμπεριληφθεί στα σχολικά διδακτικά βιβλία.

Εργογραφία

Ποιητικές συλλογές

Ποιήματα, 1952 (αποκηρυγμένα)

Έρεβος, 1956, εκδόσεις «Στιγμή», Αθήνα 1990

Ερήμην, εκδ. Δίφρος, Αθήνα 1958. Εκδ. «Στιγμή», 1990.

Επί τα ίχνη, εκδ. «Φέξης» Αθήνα 1963. Εκδ. «Στιγμή», 1989.

Το λίγο του κόσμου, εκδ. «Νεφέλη», Αθήνα 1971, 1983. Εκδ. «Στιγμή», 1990.

Το τελευταίο σώμα μου, εκδ, «Κείμενα», Αθήνα 1981. Εκδ. «Στιγμή», 1989.

Χαίρε ποτέ, «Στιγμή», 1988

Η εφηβεία της λήθης, «Στιγμή», 1994

Ποιήματα, εκδόσεις «Ίκαρος», Αθήνα 1998 (Συγκεντρωτκή έκδοση· περιλαμβάνονται όλες οι προηγούμενες συλλογές εκτός από τα Ποιήματα.)

Ενός λεπτού μαζί, «Ίκαρος», 1998

Ήχος απομακρύνσεων, «Ίκαρος», 2001

Χλόη θερμοκηπίου, «Ίκαρος», 2005

Συνάντηση, Γιάννης Ψυχοπαίδης, Κική Δημουλά, «Ίκαρος», 2007 (ανθολογία με εβδομήντα τρία ζωγραφικά έργα του Γιάννη Ψυχοπαίδη)

Μεταφερθήκαμε παραπλεύρως, «Ίκαρος», 2007

Τα εύρετρα, «Ίκαρος», 2010

Δημόσιος καιρός, «Ίκαρος», 2014

Άνω τελεία, «Ίκαρος», 2016

Πεζά

Ο φιλοπαίγμων μύθος, εκδ. «Ίκαρος», Αθήνα 2004 (Η ομιλία που εκφώνησε η Κική Δημουλά στην Ακαδημία Αθηνών κατά την τελετή υποδοχής της.)

Εκτός σχεδίου, «Ίκαρος», 2005 (επιλογή πεζών κειμένων)

Έρανος σκέψεων, «Ίκαρος», 2009 (η ομιλία της Κικής Δημουλά στην Αρχαιολογική Εταιρεία στις 26 Ιανουαρίου 2009). ΠΗΓΗ: wikipedia

    Μοιραστείτε το άρθρο:

    Σχολιάστε

    ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ

    «Στα Τραγούδια Λέμε Ναι» - Αφιέρωμα στον Σταύρο Παζαρέντση

    Το Σάββατο 20 Μαρτίου, η εκπομπή "Στα Τραγούδια Λέμε ΝΑΙ" στην ΕΡΤ1 μάς ταξιδεύει στις γειτονιές των...

    Συνέχεια

    Σε πρώτη παγκόσμια εκτέλεση το συμφωνικό έργο της Πηγής Λυκούδη, «ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗΣ», από τη Φωνή της Ελλάδας

    Η «Φωνή της Ελλάδας» της Ελληνικής Ραδιοφωνίας θα συμμετάσχει στους εορτασμούς για τα 200 χρόνια...

    Συνέχεια

    EΛΛΗΝΩΝ ΔΡΩΜΕΝΑ - «Το κανονάκι»

    Αφιερωμένη στην ιστορία και στο χαρακτήρα του μουσικού οργάνου «κανονάκι», από τα δεξιοτεχνικά χέρια των «...

    Συνέχεια

    «Female Faces» - Ένα καλλιτεχνικό project με επίκεντρο τη γυναίκα, που ξεκίνησε από δύο Ελληνίδες!

    Το project “Female Faces” είναι μία σειρά ταινιών μικρού μήκους, που δημιουργήθηκε από συνθέτες και σκηνοθέτες από...

    Συνέχεια

    «Στα Τραγούδια Λέμε ΝΑΙ»- Aφιέρωμα στον Τάκη Σούκα

    Αφιερωμένη στον Τάκη Σούκα, τον σπουδαίο συνθέτη, που πλουτίζει τον κόσμο μας με το έργο του, είναι η εκπομπή «...

    Συνέχεια

    ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΡΩΜΕΝΑ - «Της Ρόδου ο λυράρης - Γιάννης Κλαδάκης»

    «Χαρά στο' νε που το κρατά της λύρας το δοξάρι, του φαίνεται 'πο μακριά...

    Συνέχεια

    ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΡΩΜΕΝΑ - «Νύχτες στην παραλιακή»

    Στη νυχτερινή Αθήνα μιας άλλης εποχής και στα θρυλικά κέντρα διασκέδασης θα είναι αφιερωμένο το επεισόδιο της...

    Συνέχεια

    «Στα Τραγούδια Λέμε ΝΑΙ»- Αφιέρωμα στην Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου

    Στην Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου, την ανατρεπτική, την πηγαία, την πιο ευθύβολη στιχουργό του ελληνικού λαϊκού τραγουδιού είναι...

    Συνέχεια

    Το «ΣΠΙΤΙ ΜΕ ΤΟ MEGA» υποδέχεται την Ελένη Βιτάλη

    Η σπουδαία Ελένη Βιτάλη μάς προσκαλεί το Σάββατο 20 Φεβρουαρίου στις 9.00 μ.μ. στο «ΣΠΙΤΙ ΜΕ ΤΟ MEGA»...

    Συνέχεια

    Παγκόσμια Ημέρα Ραδιοφώνου - 5 δημοσιογράφοι ΟΝ AIR

    Γράφει η Μίνα Μαύρου Χρόνια πολλά, ραδιόφωνο! Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ραδιοφώνου, 5 δημοσιογράφοι...

    Συνέχεια