Kώστας Άγας: «Με τη δουλειά και την προσπάθεια γίνεσαι καλύτερος»
Γράφει ο Κώστας Προβατάς
Συνάντησα τον Κώστα Άγα, με την υπόσχεση ότι θα ανοίξει τα χαρτιά του και θα μου εξηγήσει από πού αντλεί όλη αυτή την αγάπη, για να δημιουργεί τραγούδια. Αυτό από μόνο του δε λέει κάτι, αλλά αν προσθέσεις και το ότι δεν «πουλάει» cd, δεν το κάνει δηλαδή για εμπορικό σκοπό, αντίθετα μοιράζει το έργο του σε όποιον το ζητήσει, αποκτά ένα άλλο ενδιαφέρον. Έργο που είναι απόλυτα επαγγελματικό με τα χρόνια, στούντιο, ηχογραφήσεις, όργανα, ερμηνευτές, φυσικό προϊόν… Η συνέχεια επί του πιεστηρίου…
Καλημέρα, Κώστα Άγα! Καλώς είσαι κοντά μας στο www.mousikogramma.gr, ευχαριστώ για την αποδοχή της πρόσκλησής μας να έχουμε μια συνέντευξη εφ' όλης της ύλης, αφιερωμένη στο «μουσικό» σου βίο.
Καλημέρα και είναι μεγάλη μου χαρά που είμαι κοντά σας!
Λοιπόν, Κώστα Άγα, μου κίνησες την περιέργεια… Έχω διαβάσει πράγματα για 'σένα, κάποια άλλα μου τα είπες και μόνος σου αλλά μου κίνησες την περιέργεια, δεν πρόκειται για μια συνέντευξη δηλαδή απλή, μπορεί να περιέχει πολλά ερωτήματα και απαντήσεις που θα δώσουν τροφή.
Ξέρω κι εγώ…! Αν έτσι το νιώθεις (γέλια).
Για να ξεκινήσουμε, αν θελήσει κάποιος να σε αποκρυπτογραφήσει, θα πει ότι είσαι πολύ ρομαντικός ή πολύ τρελός ή κάνεις το χόμπι σου, ισχύει κάτι από όλα αυτά; Ρομαντικός θα έλεγα, αλλά πες μου…
Είναι απλό νομίζω εγώ, είναι για να εμβαθύνω στις απλές στιγμές της καθημερινότητας, να τις μετουσιώνω σε στίχους και μουσική και έτσι να αποφορτίζομαι από την σκληρή πραγματικότητα. Θα μπορούσα να το κάνω και με άλλους τρόπους, π.χ. να γράφω βιβλία, αλλά μου αρέσει ότι μια λέξη σε ένα τραγούδι σημαίνει πολλά, ενώ το βιβλίο είναι πολύ περιγραφικό. Κι αυτό όσον αφορά στην πλευρά της δημιουργικότητάς μου, όχι το να διαβάσει κανείς ένα βιβλίο.
Ωστόσο στην εξέλιξη της δισκογραφίας σου εγώ αντιλαμβάνομαι ότι βαθαίνεις, δεν είσαι ρηχός, γίνεσαι και πιο «περίπλοκος», επομένως ωριμάζεις με την επανάληψη, την διάθεση, την κριτική ίσως…
Νομίζω ότι επεκτείνω τις εμπειρίες μου και παραμένω ίδιος, αλλά όχι ότι γίνομαι πιο περίπλοκος, εκτιμώ αντίθετα ότι γίνομαι πιο απλός.
Εννοώ για 'σένα, μετά από 23 χρόνια δισκογραφίας, από το 1999, από τις «Μικρές μας στιγμές». Αλήθεια πως προέκυψαν αυτές οι «Στιγμές»;
Πολύ πρωτόλεια παραγωγή, ημιερασιτεχνική τη λες, δεν ήξερα καν τι σημαίνει παραγωγή, ηχογράφηση, στούντιο, ηχολήπτης, δεν ήξερα σε ποιον να απευθυνθώ. Είχα μόνο τα τραγούδια μου, για τα οποία ήμουν συναισθηματικά φορτισμένος, αλλά και ακατέργαστος εντελώς εγώ ο ίδιος.
Από την αρχή πάντως αποφασίζεις να κάνεις δική σου παραγωγή.
Δική μου ναι, όχι να κυκλοφορήσει σε δισκάδικα, αλλά να βγω στο δρόμο και να τη χαρίζω. Η αρχική παραγωγή ήταν CD.
Με το Κερατσίνι και τη Δραπετσώνα τι σχέση έχεις; Στο πρώτο άλμπουμ έχεις και τραγούδι μάλιστα για τις περιοχές αυτές.
Καμία... στου Ζωγράφου μένω, εκτός μετακινήσεων για λόγους δουλειάς. Όμως πήγαινα εκεί, για να βρω παλιούς συλλεκτικούς ρεμπέτικους δίσκους και μου άρεσε ό,τι έβλεπα, έτσι από εικόνες έφταιξα αυτό το τραγούδι και αυτός είναι κι ο τρόπος με τον οποίο γράφω.
Στους πρώτους δυο δίσκους σου, έχεις και δυο μελοποιήσεις ποιημάτων. Τις αναφέρω γιατί είναι πολύ συγκεκριμένα ποιήματα. Το «Παράπονο» του Βαλαωρίτη στις «Μικρές στιγμές» (1999) και τη «Μυγδαλιά» του Καρυωτάκη στον επόμενο, «Του Αιγαίου η Μοναξιά» (2000). Σε εκφράζουν; Είναι βιωματικά για σένα; Σε ρωτώ γιατί είναι συγκεκριμένης λογικής ποιήματα.
Ένα από τα βιβλία που είχαν οι γονείς μου και το «έφαγα» κυριολεκτικά, ήταν η «Ανθολογία της Ελληνικής ποίησης» του Αποστολίδη. Όταν τα διάβασα αυτά τα ποιήματα, επειδή ήδη είχαν τον οίστρο της σύνθεσης, μου ήρθε η μελωδία. Ξαφνικά συνειδητοποίησα ότι όπως τα διάβαζα δηλαδή, τα τραγουδούσα κιόλας. Τη «Μυγδαλιά» που λες, ήταν το πρώτο ποίημα που είχε μελοποιήσει ο Θάνος Μικρούτσικος. Και αν δεν κάνω λάθος έχει κι άλλες αρκετές μελοποιήσεις, αλλά αυτό το συνειδητοποίησα αργότερα. Ίσως να μην το έκανα αν το ήξερα τότε, αλλά μου άρεσε πάρα πολύ.
Ναι, αλλά σε ρωτώ γιατί αυτά τα ποιήματα αφορούν σε βιωματικούς έρωτες. Ισχύει κάτι τέτοιο αντίστοιχα βιωματικά για 'σένα;
Ε, τώρα τι να πούμε, συνήθως πολλά τραγούδια αφορούν σε ανεκπλήρωτους έρωτες… Αυτά λέει το «Παράπονο». Κι εγώ λοιπόν προσέγγισα μια κοπέλα που μου άρεσε πολύ, αλλά δεν ανταποκρίθηκε. Κι ό, τι δεν μπόρεσα να της πω με λόγια, το είπα με τον τρόπο αυτόν.
Μου ζήτησες να σου βάλω δύσκολα στις ερωτήσεις, όμως θα το πω ότι αυτή σου η απάντηση είναι μεγαλόκαρδη και μπράβο σου, Κώστα Άγα!
Να ρωτήσεις ό, τι θέλεις! (Γέλια)
Πάμε παρακάτω λοιπόν… Το 2000 «Του Αιγαίου η Μοναξιά» είναι πιο ώριμο έργο; Μπορούμε να το πούμε αυτό;
Ναι είναι, αλλά ας είναι καλά αυτός ο άγιος άνθρωπος που βρέθηκε στο δρόμο μου τότε, ο Παντελής Δεληγιαννίδης, τον ξέρεις φυσικά…
Δάμων και Φιντίας, το άλτερ έγκο τότε του Σιδηρόπουλου!
Ο Παντελής είχε στήσει ένα πολύ ωραίο στούντιο στην Άνω Τούμπα στη Θεσσαλονίκη, βρέθηκα κι εγώ για σπουδές εκεί και μέσα σε όλα ήθελα να κάνω εκεί και το δεύτερο δίσκο μου. Βρέθηκε λοιπόν ο Παντελής, να μου δείξει πώς γίνεται μια αξιοπρεπής διαδικασία ηχογράφησης και παραγωγής. Τι να κάνεις, τι να αποφύγεις, γι' αυτό θα τον ευγνωμονώ πάντα. Αλλά χάθηκε εντελώς ξαφνικά, εν τω μέσω αυτής της παραγωγής (σ.σ. 10 Ιανουαρίου 2000), όπως με πληροφόρησε η σύζυγός του, όταν πήρα τηλέφωνο να κανονίσω ώρες για εγγραφές κλπ. Όμως αυτοί οι λίγοι μήνες γνωριμίας με έκαναν να τον νιώσω δικό μου άνθρωπο και να τον θυμάμαι πάντα με ευγνωμοσύνη κι αγάπη, χάρη σε αυτόν συνέχισα μετά να κάνω παραγωγές και ηχογραφήσεις.
Είσαι άνθρωπος που τα λες τα πράγματα, ποιος άλλος άνθρωπος σε έχει στιγματίσει ας πούμε με την παρουσία του στη ζωή σου;
Ο Γιώργος Ματεντζόγλου, ο κιθαρίστας. Το 2000 του έδωσα δυο τραγούδια να παίξει σε εκείνον το δίσκο κι από τότε πορευτήκαμε μαζί. Και πάλι εδώ μας χώρισε ο θάνατός του, το 2019, πριν την τελική μίξη του «Κάραβου». Συνδέθηκα στενά με τον Γιώργο, έμαθα πολλά για τις ηχογραφήσεις.
Για να σχολιάσω πάντως κάτι, περιγράφεις ανθρώπους που έχουν ροκ καταβολές, όπως κι εσύ. Είσαι ροκάς θα έλεγα. Στη σύντομη συνομιλία μας, εκτός ηχογράφησης, αυτό μου λες με διάφορους τρόπους.
Είμαι ροκάς που παίζει μπουζούκι!
Λες να εξελιχθείς λίγο Στέλιος Βαμβακάρης, να παίζεις μπλουζ με μπουζούκι; Το έχεις σκεφτεί;
Το έχω κάνει! Ό,τι ακούς και κάνω από ροκ τραγούδια, προέρχονται από γρατσουνίσματα στο μπουζούκι.
Οι καταβολές της ροκ νιώθεις ότι σε έχουν βάλει σε έναν δρόμο;
Βεβαίως, για παράδειγμα να σου πω ότι το συγκρότημα που έχω μελετήσει πολύ είναι οι Golden Earring, οι Ολλανδοί και δεν μιλάω για το σουξέ τους, το «Radar Love» που τους έκανε παγκόσμια γνωστούς. Μιλάω για ένα τσουβάλι τραγούδια, έσκυψα πάνω τους, πώς γράφουν, πώς ηχογραφούν και όχι μόνο αυτό. Ουσιαστικά από αυτούς παρακινήθηκα να ηχογραφήσω τα πρώτα μου τραγούδια. Οφείλω πολλά στις ακροάσεις των τραγουδιών τους, βέβαια από τα βινύλλια της συλλογής μου. Όταν άκουσα π.χ. την μπαλάντα τους «Vanilla Queen», έγινε και ο οδηγός μου, όταν πιάνω εγώ το μπουζούκι να γράψω ροκ μπαλάντες. Και βέβαια είναι κι άλλοι, οι Cream, οι Wishbone Ash, οι Eloy που λέγαμε…
Ναι, εγώ άκουγα Eloy από πειρατικό όταν έγινε ο σεισμός του 1981! (γέλια…).
Λοιπόν, ο δίσκος «Του Αιγαίου η Μοναξιά ΙΙ: Η Απάντηση» ονομάστηκε έτσι εξαιτίας των Eloy. Και σε παραπέμπω στο εισαγωγικό σημείωμα του δίσκου μου αυτού που τα λέει όλα κι εξηγεί τι εννοώ.
"Η ιδέα για το περιεχόμενος της 7ης δισκογραφικής μου δουλειάς καθώς και για τον τίτλο της "Του Αιγαίου η μοναξιά ΙΙ: Η απάντηση" μου δημιουργήθηκε τον Ιούλιο του 2011, όταν βρέθηκα στο Burg Herzberg Festival της Γερμανίας για να παρακολουθήσω τη συναυλία του αγαπημένου μου ροκ συγκροτήματος Eloy! Ψάχνοντας πριν τη συναυλία τους δίσκους βινυλίου και τα cd του εν λόγω συγκροτήματος στους πάγκους των πλανόδιων πωλητών έξω από το χώρο του stage, παρατήρησα ότι οι Eloy έβγαλαν το 1977 δίσκο με τίτλο "Ocean", ενώ το 1988 έβγαλαν δίσκο με τίτλο "Ocean 2: The answer".
Η πρώτη σκέψη που μου πέρασε από το μυαλό μου ήταν: Νομίζω ότι και η δική μου δεύτερη δισκογραφική δουλειά με τίτλο του 2000 "Του Αιγαίου η μοναξιά" χρειάζεται μια "απάντηση", μια "συμπλήρωσή" της τέλος πάντων. Κι αυτό θα πρέπει να γίνει με έναν ακόμα δίσκο που - ακόμη κι αν υποθέσουμε ότι δε θα αγγίξει το επίπεδο "έμπνευσης" και "ενθουσιασμού" που με διακατείχε το 1999/2000, όταν η "τραγουδοποιητική μου δραστηριότητα" ήταν ακόμα στην αρχή και στην ακμή της, τουλάχιστον θα είναι σίγουρα πιο "ώριμος" και πιο συγκροτημένος" σε αυτά που θέλει να πει, καθόσον, μετά από τόσα χρόνια τραγουδοποιίας και ηχογραφήσεων, αισθάνομαι σαφώς πιο έμπειρος. Έτσι αποφάσισα για τον τίτλο της 7ης δισκογραφικής δουλειάς μου. Κι όταν λίγες ώρες μετά, στη συναυλία των Eloy τα αυτιά και η ψυχή μου μαγεύονταν από τα κιθαριστικά αρπέζ του "Poseidon's Creation", αποφάσισα για το περιεχόμενο της 7ης δισκογραφικής μου δουλειάς: Όπως οι Eloy ταξίδεψαν τα τραγούδια τους στους ωκεανούς ψάχνοντας τις χαμένες Ατλαντίδες, έτσι κι εγώ θα ταξιδέψω ξανά τα τραγούδια μου στο Αιγαίο, ιδίως στα μικρά νησάκια του, εκεί που το πλοίο της γραμμής πιάνει από ελάχιστα έως καθόλου, ψάχνοντας για να βρω πότε "τον εαυτό μου", ("Μόνος στην Κίμωλο"), πότε "τον Άγιο-Προστάτη ενός μικρού ξεχασμένου νησιού" ("Στον Άγιο Μύρωνα των Αντικυθήρων"), πότε το μυθικό στοιχείο "Γιούσουρι" κλπ."
Από αυτές τις εμπειρίες σου έχεις μπει στη διαδικασία να γράφεις μεγάλα σε διάρκεια τραγούδια;
Ε... όταν έχεις μεγαλώσει ακούγοντας οκτάλεπτα και δεκάλεπτα τραγούδια. Το «Vanilla Queen» που λέγαμε πιάνει σχεδόν μια πλευρά του δίσκου, 10 λεπτά τραγούδι. Άμα λοιπόν έχεις αυτά τα ακούσματα, πώς να φτιάξεις κάτι διαφορετικό…
Η ροκ μουσική και τα τραγούδια έχουν και πολύ οργανικό παίξιμο όμως, σόλα κ.λ.π. Εσύ έχεις και μεγάλο στίχο, περιγραφή μεγάλη…
Περιγραφή ή φλυαρία θες να πεις; (γέλια…)
Όχι, άκου λίγο… Διαβάζω στα βιογραφικά σου στοιχεία ότι, μετά τη ροκ, πας κι ασχολείσαι με τους Έλληνες τραγουδοποιούς και θαυμάζεις απ' ό, τι φαίνεται Λοΐζο. Και κάνω έναν υπερβατικό συνειρμό, για να μην παρεξηγηθώ, όχι ταυτοποίηση. Ο Λοΐζος λοιπόν έγραψε τον «Γ' Παγκόσμιο» και 'συ πας και γράφεις για το «Δραγονήσι» (άλμπουμ Κάραβος, 2019) της Μυκόνου με έναν ταυτόσημο τρόπο, αν και πρόκειται για διαφορετικά θέματα. Ισχύει ότι ο Πέτρος, ο Γιόχαν κι ο Φραντς του Λοίζου, είναι οι δικοί σου Αμπάς, Αμίρ και η Λαμίς που ψάχνουν πατρίδα;
Κατ' αρχάς σ' ευχαριστώ για αυτόν τον τολμηρό παραλληλισμό με το τραγούδι του σπουδαίου Μάνου Λοΐζου. Να πω το εξής όμως, έχει γραφτεί πάνω στα μέτρα ενός τραγουδιού των Golden Earring, το «She Flies On Strange Wings». Μεγάλο οκτάλεπτο τραγούδι και το συγκρότημα τα δίνει όλα, συνηχήσεις, σαξόφωνα, σόλο κ.λ.π. Υπάρχει και η ερμηνεία του κιθαρίστα τους, λες και είναι κανταδόρος, φοβερό τραγούδι και μου έδωσε αυτήν την έμπνευση.
Επειδή είσαι και στιχουργός με τον δικό σου τρόπο, γι' αυτό έκανα αυτήν την παράταιρη κάπως σύνδεση. Θεωρώ ότι παρακολουθείς τους στίχους άλλων, είτε τραγουδοποιών ή συγκροτημάτων και παίρνεις ό, τι σε ικανοποιεί από τα ερεθίσματα αυτά.
Φυσικά, όμως θαυμάζω πολύ τους στίχους του Γκάτσου, του Λευτέρη Παπαδόπουλου, του Άκου Δασκαλόπουλου, πάντα μελετούσα τους στίχους. Από μικρό παιδί στις οικογενειακές εκδρομές, παντού. Π.χ. θυμάμαι πολύ Κουγιουμτζή, έπιανα λέξεις και στίχους ολόκληρους. Αλλά θα σου πω και για τον Peter Sinfield των King Crimson. Από τη μια η ελληνική ποίηση ή στιχουργική, από την άλλη η ροκ, όλα μαζί ένα συνονθύλευμα στο μυαλό μου που βοηθούν στις δικές μου δημιουργίες.
Πολύ ωραία! Να πούμε κάτι άλλο τώρα. Από το 1999 που ξεκινάς, είσαι τακτικότατος. Βγάζεις συνέχεια υλικό. Το 2009 με τις «Εκδρομές των Κυριακών» βγάζεις πλέον και LP.
Ναι, είχα αποφασίσει τότε να κλείσω αυτή μου την ενασχόληση με έναν πέμπτο στη σειρά δίσκο, που θα ήταν αποκλειστικά LP. Πού να φανταστώ ότι το μέλλον μού φύλαγε άλλα τόσα άλμπουμ! Κι άλλη μια δεκαπενταετία.
Πορεύτηκες με μια ομάδα συνεργατών πάντως για πολλά χρόνια, εκτός των άλλων. Είναι αυτό που λέμε «Οι παρέες γράφουν ιστορία»;
Δεν ξέρω αν είναι ακριβώς έτσι, μέχρι και τον «Κάραβο» υπήρξε μια ομάδα συνεργατών σχεδόν μόνιμων, μια πολύ καλή σχέση, έξω από κυκλώματα και χωρίς εμπορική διάθεση. Όποιος το ζητήσει πρώτος το παίρνει! Όποιος ήθελε αντίγραφο της δουλειά μου το έπαιρνε πάντα τζάμπα!
Είναι το χόμπι σου που το έκανες μεγαλύτερο χόμπι λέγω εγώ… Είναι αυτό που λέμε «θα φάω τα λεφτά μου όπου θέλω».
Ναι, ακριβώς!
Επιλογές, άλλοι παίρνουν διαρκείας εισιτήριο να δουν την αγαπημένη τους ομάδα, άλλη αγοράζουν πρέζα. Είναι μια πρέζα αυτό που κάνεις; Με την καλή έννοια της κακής λέξης, είναι μια συνήθεια αγαπημένη που δεν κόβεται;
Είναι ένα μεράκι που πάντα λέω μέχρι εδώ, αλλά πάντα συνεχίζω, δεν είναι ο εθισμός που λες, αλλά νιώθω έτσι ευγνώμων για το θείο δώρο που είναι η ζωή. Είναι μεράκι που γίνεται συνήθεια, ο εθισμός, η πρέζα όπως το λες, είναι μια πρόσκαιρη κατάσταση που σου δίνει πρόσκαιρη ευτυχία.
Πριν από αυτό υπάρχει η «Τριήρης και άλλα παραμύθια» (2003) όπου μέσα ξεχώρισα το «Καλαματιανό του Θου Βου». Έχεις μέσα σου μικρούς ήρωες, παίζουν κάποιο ρόλο οι χαρακτήρες αυτοί στα τραγούδια σου;
Φυσικά έχω! Και αυτός ο αγαπημένος Θανάσης Βέγγος μού έδωσε το έναυσμα. Ήμουνα στο νησάκι μου στη Σίκινο, έκανα διακοπές και το καλοκαίρι του 2001 σκέφτηκα και τον αγαπημένο Θου Βου, υπήρχε καλαματιανό στην ταινία, δεν ήθελα πολύ να το κάνω τραγούδι λοιπόν. Στο μέλλον ίσως έγραφα τραγούδια και για τον Μίκι Μάους και για τον Ντόναλντ Ντακ, τον ήρωα της γκαντεμιάς! Ο τέλειος γκαντέμης, αδέξιος και μεγαλομανής, τέλειος χαρακτήρας για ένα τραγούδι, δε βρίσκεις;
Ναι αμέ, θα συμμετείχα κι εγώ σε μια Λιμνούπολη… (γέλια). Λοιπόν, κάτι άλλο, ο ποιητής-στιχουργός Θοδωρής Γκόνης έχει πει μια φοβερή ατάκα για τον στίχο, ότι ο στίχος είναι προϊόν του δρόμου, δεν είναι του γραφείου, δεν είναι της καρέκλας. Θες να μου πεις την άποψή σου; Γιατί εσύ κάνεις παράλληλα και τοποθέτηση της μουσικής πάνω στον στίχο που σκέφτεσαι. Πως γίνεται λοιπόν;
Α... ναι, συμφωνώ απόλυτα! Όταν είμαι έξω σκέφτομαι, βλέπω και γυρνάω με τα στιχάκια μου, αλλά τα έχω σκεφτεί και μουσικά. Αλλά και το ανάποδο, αν μου έρθει τίποτε στο μυαλό μουσικά, κάνω μια μεγάλη βόλτα και γυρνάω να τα συνδέσω. Να τα σουλουπώσω. Είναι όντως του δρόμου, του καφενείου, της καθημερινότητας.
Πρωτοτραγουδάς τραγούδια σου από το πρώτο άλμπουμ και μάλιστα τραγούδησες το «Παράπονο» του Βαλαωρίτη. Έχεις κάνει καθόλου μαθήματα, γενικότερα από τότε, φωνητικής ή οργάνου;
Όχι ποτέ. Τότε το είπα μια κι έξω, σίγουρα με τα λάθη μου, απλά ήθελα κι εγώ να αφήνω το στίγμα μου και σαν ερμηνεία. Είμαι εντελώς αυτοδίδακτος. Σε όλα (γέλια). Παρτιτούρα δεν ξέρω να διαβάσω (γέλια).
Κάπου λοιπόν έχω την εντύπωση ότι ωριμάζεις, τρως κακές κριτικές, π.χ. από τον συγχωρεμένο Γ.Ε. Παπαδάκη στο Δίφωνο, αλλά τις αντιμετωπίζεις στωικά και θετικά. Σε ό, τι κριτικές σου έχουν γίνει δημόσια, βλέπω ότι απαντάς όμορφα κι ωραία, τυπικά και ευγενικά, είσαι παρών.
Καταλαβαίνω ότι έχεις διαβάσει ακριβώς την κριτική αυτή στο Δίφωνο, όταν έγινε. Ναι, παίρνω στα υπ' όψιν τι λέει κάποιος και το τσεκάρω. Έλεγε ο Παπαδάκης ότι είναι παρατονισμένοι οι στίχοι μου, διαπίστωσα ότι είχε δίκιο. Αλλά όμως κι άλλες φορές το έχω κάνει, το ξέρω, αλλά έτσι μου βγαίνει κάποιες φορές. Κάποιες άλλες αντιλαμβάνομαι ότι ίσως κάτι πρέπει να αλλάξω. Από την άλλη επειδή κάποιος γράφει κριτικές, όποιος κι αν είναι αυτός δε θα με κάνει καλύτερο. Καλύτερος θα γίνω γιατί έχω το μεράκι να συνεχίζω να γράφω, να δημιουργώ, να φτιάξω καινούρια τραγούδια, να δοκιμάσω πράγματα, έτσι γίνομαι καλύτερος. Ακούω, αφουγκράζομαι, αποφασίζω, εξελίσσομαι.
Με τη δουλειά και την προσπάθεια γίνεσαι καλύτερος!
Γενικότερα πάντως, βάζω ένα ορόσημο στις «Εκδρομές των Κυριακών» και εκτιμώ ότι από τότε αλλάζεις, ακούγοντας αρκετό από το έργο σου. Δηλαδή κάνεις πια κύκλους τραγουδιών, κάνεις πιο ενοποιημένα πράγματα στο δίσκο που θα παράξεις.
Αυτό είναι αλήθεια και σε ευχαριστώ πολύ, που έχεις μελετήσει τόσο, πριν καθίσουμε να τα πούμε, έχεις προσέξει πώς εξελίσσεται το έργο μου. Όντως οι κύκλοι γίνονται πιο σεταρισμένοι, πιο κεντραρισμένοι προς μια κατεύθυνση, έχουν θέμα δηλαδή.
Ναι, αλλά πώς το επιλέγεις αυτό. Αν πάω στον «Κάραβο» ας πούμε του 2019 πια, είναι ένα έργο περίπου 3 ωρών, δυόμιση με τρεις ώρες, 31 κομμάτια. Δύο κύκλοι σε κάθε cd, είναι διπλό να πούμε και μετά από κάθε ολοκλήρωση και έξοδος ορχηστρική. Πόσο καιρό σου τρώει από μόνος του αυτός ο σχεδιασμός ήθελα να 'ξερα…
Τίποτα, είναι μια πολύ ευχάριστη διαδικασία πρέπει να σου πω. Υπάρχει το υλικό και προσαρμόζεται σε ένα πλάνο. Και όπως σωστά παρατήρησες, από τη στιγμή που γράφω κύκλους τραγουδιών, είναι πιο δομημένος ο σχεδιασμός. Για παράδειγμα στο πιο πρόσφατο άλμπουμ, το «Δύο κύκλοι τραγουδιών», ήταν απλά τα πράγματα. Κάθε κύκλος αφορά σε ένα γεγονός, μια κατάσταση. Πάντα βέβαια γίνεται ξεσκαρτάρισμα από το συρτάρι ώστε να δένουν τα τραγούδια μεταξύ τους και να γραφτεί ότι καινούριο χρειάζεται. Διαδικασία επιλογής λοιπόν.
Μα εδώ είναι τώρα… ο «Κάραβος» με 4 κύκλους τραγουδιών, οι κύκλοι μεταξύ τους δεν είναι άσχετοι.
Καθόλου. Δεν είναι άσχετοι καθόλου. Κάποιες φορές φοβήθηκα μην επαναλαμβάνομαι, αλλά τελικά δε συμβαίνει
Μα δεν γίνεται, Κώστα μου… Το «Δραγονήσι» σου που λέγαμε και παραπάνω, πώς να επαναληφθεί. Αφορά ιστορίες του Αιγαίου, τις ροές μεταναστών της άμεσα προηγούμενης εποχής μας και συνεχίζεται και σήμερα.
Αν εξαιρέσεις το «Callanish» που εκτυλίσσεται στο αρχιπέλαγος των Εβρίδων, πράγματι όλα τα άλλα είναι αιγαιοπελαγίτικα.
Θυμάμαι εκείνο το «Μπλουζ της Μαγδαληνής» τώρα, για το πλοίο που πήγαινε στην Κάλυμνο…
Που το ανακάλυψες αυτό… Δεν υπάρχουν αυτά! Είναι επηρεασμένο από το βιβλίο του Γιάννη Μαγκλή, «Τα παιδιά του ήλιου και της θάλασσας». Άρεσε τόσο πολύ το διήγημα «Η Μαγδαληνή μας», που λέω αυτό θέλω να το κάνω τραγούδι. Πάντως ανακάλυψες πράγματα που είναι σχεδόν κρυμμένα και σε ευχαριστώ πολύ γι' αυτό!
Θα μείνω στον «Κάραβο». Βρίσκω τον κύκλο τα «Δώρα του Θεού στον Άνθρωπο», βρίσκω τραγούδι για τον επαναστάτη ηγέτη (για λίγο) του Κονγκό Πατρίς Λουμούμπα. Εκείνος ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ της Αφρικής. Πώς έρχεσαι και γράφεις, με σύνθημα την Ελευθερία και την Ανεξαρτησία, την Ισότητα, περιγράφεις το κελί, τα βάσανα…
Σύμβολο μεγάλο για τους έγχρωμους. Όλοι ενωμένοι σαν μια γροθιά, κάτω από τη φλόγα του Λουμούμπα. Ειρήνη μεταξύ τους, τόσα πολλά συμβόλιζε αυτός ο άνθρωπος, του οφείλουμε όλοι κάτι. Από την πλευρά μου αυτό μπορώ να κάνω βέβαια, έναν μικρό φόρο τιμής.
Ναι, αλλά μέσα λοιπόν στα δώρα το Θεού στον άνθρωπο, βάζεις και το ουίσκι… Για εξηγήσου λίγο παραπάνω…
Ε, είναι σπουδαίο δώρο! Σε ένα ταξίδι μου στη Σκωτία πήγα σε ένα αποστακτήριο, είδα τα καζάνια τα μεγάλα, τη βρώμη να ενώνεται με το νερό, τα βαρέλια…
Θα έβλεπες τον εαυτό σου να φτιάχνεις το δικό σου ουίσκι, για σένα και τους φίλους σου;
Μπα, καλύτερα να το απολαμβάνω! (γέλια).
Να σου πω ότι ένα τραγούδι που μου άρεσε πολύ ήταν οι «Παλιές κασέτες» με τη Νίκη Γλυκή. Και ακούστηκε πολύ και αγαπήθηκε από μεγάλη μερίδα κόσμου. Άλλος κύκλος αυτός. Και επιμένω ότι όλο αυτό θέλει δουλειά, τελειώνει κύκλος, έξοδος, καινούργιος κύκλος, έξοδος πάντα με συνθετική άποψη. Είναι έργα μεγάλων συνθετών που έχουν αυτά τα χαρακτηριστικά, χωρίς να θέλω να κάνω συγκρίσεις. Αυτό σημαίνει επιμέλεια, δουλειά, πολλά…
Είναι χαρά μου, μόνο χαρά μου, δεν το βλέπω σαν αγγαρεία ή δουλειά. Τίποτε άλλο δεν μπορώ να σου πω. Αγάπη.
Οι «Δυο κύκλοι τραγουδιών», ο τελευταίος δίσκος βινυλλίου, ο διπλός, είναι δυο δίσκοι που περιγράφει ο καθένας τη δική του ιστορία. Και μάλιστα, λογικά, είναι ολοκαίνουργια τραγούδια που έχουν σκοπό την κάλυψη των κύκλων αυτών.
Σωστά, πρόκειται για ολοκαίνουργια τραγούδια. Και μάλιστα από την εποχή που γραφόταν ο «Κάραβος» άρχισαν κι αυτά να γράφονται. Ο πρώτος κύκλος, «Τι είδες στο ταξίδι σου φως μου», είναι επηρεασμένος από ένα ταξίδι στην Πάντοβα, όλα είναι κομμάτια του ταξιδιού. Μέχρι και το εικαστικό του δίσκου είναι επηρεασμένο από εκεί. Το ταξίδι αυτό μου έβγαλε εμπνεύσεις για τη ζωή, το θάνατο, τι αφήνει κανείς πίσω του, όταν φεύγει από τη ζωή, όλα επηρεασμένα από το μυστήριο και το χρώμα αυτής της πόλης, της Πάντοβα. Π.χ. το «Κερί» που τραγούδησε ο Βασίλης Σαλταγιάννης, εμπνευσμένο από την τελευταία σκηνή της «Νοσταλγίας» του Ταρκόφσκι, έρχεται να ενωθεί με την Πάντοβα, αφού εκεί γυρίστηκε και η ταινία ή κάπου εκεί κοντά. Για δε το εικαστικό του δίσκου, έχω να πω τα καλύτερα για τον Ανδρέα Γεωργιάδη που είναι δικό του. Και είναι το τέταρτο δικό μου, αφορά δηλαδή στα τέσσερα τελευταία δικά μου άλμπουμ. Παρεμπιπτόντως, ο Ανδρέας Γεωργιάδης εκθέτει έργα του εμπνευσμένα από ποιήματα του Καβάφη, με τίτλο «Επέστρεφε», στη Γεννάδιο Βιβλιοθήκη μέχρι τις 5 Αυγούστου, μια εξαιρετική παρουσίαση.
Πολύ ωραία και χρηστική πληροφορία! Νομίζω αξίζει να την επισκεφτούμε, όσοι ειδικά μείνουν εντός των τειχών μέχρι εκείνες τις ημέρες! Πες μου τώρα για τον δεύτερο κύκλο, έχω αντιληφθεί ότι πρόκειται για την ιστορία ενός δίσκου και ενός τραγικού ζευγαριού.
Ναι, αφορά στον δίσκο των Mountain, «The best of Mountain» που αγόρασα το 1985. Έβλεπα τα στοιχεία των μουσικών και μου εξίταραν τη φαντασία, οι οποίοι ήταν ένα ζευγάρι που κατέληξαν σε ένα φονικό ζηλοτυπίας το 1983. Τότε η Γκέιλ Κόλινς σκότωσε τον άνδρα της, όταν εκείνος ήθελε να την εγκαταλείψει. Φανταζόμουν λοιπόν ένα ζευγάρι που ζούσε την επιτυχία και τον έρωτα, πώς κατέληξε. Ξεκινώντας από παλιά, από το Woodstock ακόμα, τους χίπις, τη γενιά της απελευθέρωσης κ.λ.π. Και νομίζω ότι αυτή η ιστορία κατέδειξε με ωμό τρόπο ότι ακόμα και πίσω από τα αγνά αισθήματα των παιδιών των λουλουδιών, υπήρχαν τα ανθρώπινα πάθη, τα στυγνά ανθρώπινα πάθη.
Περιγράφεις και σε πεζό λόγο μεγάλες αλήθειες… το εντυπωσιακό πάντως είναι ότι έγραψες τραγούδι για την αγορά του δίσκου, μέσα στο δισκάδικο…
Βέβαια, το δισκοπωλείο «Ονειροπωλείον» που περιγράφω πώς έφτασε στα χέρια μου ο δίσκος και πως πήρα την έμπνευση να γράψω ό, τι τελικά έγραψα.
Σε βρίσκουμε πια να κάνεις κάτι διαφορετικό. Να κάνεις παραγωγή βίντεο κλιπ, νέο παιχνιδάκι σα να λέμε… (γέλια).
Ναι, ισχύει, δυο βίντεο κλιπ μάλιστα. Το ένα είναι το «Στη γειτονιά μου γυρνώ», με την ερμηνεία της Γεωργίας Ανεστοπούλου και το άλλο είναι το «Ούζο Υπάρχω», με την ερμηνεία του Τάκη Κωνσταντακόπουλου, θα το ακούσετε και θα το δείτε σε λίγες εβδομάδες. Φυσικά αφορά στην ιστορία του «Ούζο Υπάρχω» του Καζαντζίδη, αλλά θα τα χαρείτε όλα, μην είσαι βιαστικός!
Οκ, είσαι στη φάση να συνεχίσεις δισκογραφικά;
Τραγούδια υπάρχουν πολλά στα συρτάρια, θα σου πω, για να δούμε… Σίγουρα όμως θα καθυστερήσει. Κι αυτό για πολλούς λόγους, ηρεμίας, περισυλλογής αλλά και για να με ανακαλύψει ο κόσμος, όσοι μπορούν να είναι αυτοί τέλος πάντων. Όπως εσύ για παράδειγμα, έψαξες, βρήκες τόσα στοιχεία και θέλω ακόμα μια φορά να σε ευχαριστήσω, για τον τρόπο που το διαχειρίζεσαι.
Πέρα από αυτό για 'σένα έχω μάθει όμως κι άλλα καλά… Ότι οι συνεργάτες σου είναι πάντα πληρωμένοι, στην ώρα τους και προπάντων ευχαριστημένοι…
Δεν πρέπει να γίνεται έτσι; Για 'μένα δεν είναι μόνο συνεργάτες, είναι η οικογένειά μου σχεδόν, είναι οι δικοί μου άνθρωποι, θα τους δω όπου τραγουδούν, θα τους θαυμάσω στα δικά τους πράγματα…
Τα δυο τελευταία άλμπουμ σου έχουν και τη σφραγίδα των πολλών δυσκολιών, κρίσης, πανδημίας… Αλλά επειδή οι ιστορίες επαναλαμβάνονται, αρκετά από τον «Κάραβο» π.χ, ακόμα κι αν γράφτηκαν σε άλλη εποχή δείχνουν να είναι και σημερινά.
Ναι, σωστά, πολλές δυσκολίες. Για να μετακινηθούμε κυρίως, να πάμε στο στούντιο, αλλά προχωρήσαμε. Αλλά και από την άλλη ισχύει ότι τα τραγούδια υπάρχουν, κάνουν άλλη ζωή. Γενικότερα όμως η πανδημία μού έδωσε το χρόνο, ας πούμε, να σκεφτώ τα ταξίδια που έχω κάνει και νομίζω ότι σχημάτισα έναν κύκλο τραγουδιών, τα οποία τα έχω, που θα λεγόταν άνετα «Τραγουδογεωγραφία», κάθε τραγούδι αναφέρεται δηλαδή σε έναν τόπο και έναν χρόνο. Αργότερα αναπόλησα τα φοιτητικά μου χρόνια στη Θεσσαλονίκη και μου βγήκε ένας κύκλος που λέγεται «Δέκα συν δύο σαλονικιώτικες τραγουδοϊστορίες».
Άρα αυτά είναι τα τραγούδια του μέλλοντος που μου περιγράφεις τώρα…
Ναι, είναι τα τραγούδια του συρταριού όπως είπαμε.
Πώς είναι ο κόσμος μετά την πανδημία, πως τον βλέπεις;
Ζορισμένο, έτοιμος να αρπαχτεί ο ένας με τον άλλον, έχει τα προβλήματά του ο κόσμος που μεγάλωσε περισσότερο και με την έλλειψη ελευθερίας που έζησε. Ελπίζω να περάσει όλο αυτό και να ηρεμήσει ο κόσμος.
Γενικά παραμένεις ροκάς, ακούς ροκ μουσική στα διαλείμματα σου;
Ναι... φυσικά, αλλά πλέον έχω αποκτήσει και πολλές γνωριμίες με φίλους μουσικούς, με ανθρώπους που μοιραζόμαστε το ίδιο μεράκι και τους ακούω τι έχουν να προτείνουν από μουσικής πλευράς, πάω να τους ακούσω κ.λ.π.
Για όλο αυτό το χόμπι σου, τη δραστηριότητά σου προσπαθείς να εξοικονομείς χρόνο από το συνολικό της ζωής σου, σου βγαίνει αβίαστα, πως κάνεις το κοντρόλ αυτό;
Κοίτα, χρειάζομαι αποφόρτιση από την καθημερινότητά μου, η δουλειά μου δεν έχει καμιά σχέση με αυτό, αλλά είναι αλήθεια ότι ζορίζομαι να βρω το χρόνο που θέλω. Όμως θα τον βρίσκω πάντα γι' αυτό που θεωρώ ανάσα στη ζωή μου. Δεν βαρυγκομώ…
Υπάρχει κάτι πολύ αγαπημένο σου στην ελληνική δισκογραφία που αξίζει να μνημονεύσουμε εδώ; Που θέλεις να μοιραστείς μαζί μας;
Στα 11 μου χρόνια άκουσα τις «Θαλασσογραφίες» του Λοΐζου σε ένα πικάπ ενός οικογενειακού φίλου, ένα άλμπουμ που θεωρώ ότι μου έφερε τη μουσική μου αφύπνιση. Εντυπωσιάστηκα, κάτι έκανε κλικ μέσα μου, ήθελα από τότε να γράψω μουσική. Αλλά ομολογώ ότι ποτέ δεν σκέφτηκα πιο επαγγελματικά τη μουσική, άφηνα τη ζωή να με πάει όπου…
Είναι σημαντικό ένας άνθρωπος να είναι τόσο τακτικός σε κάτι που αγαπάει πολύ. Το βάζει μπροστά του και το πάει ή τον πάει, όπως θες πες το, αμφίδρομα. Ποιο είναι το μήνυμά σου, σε τραγουδοποιούς νέους αλλά και ακροατές νέους;
Κοίτα, κάποτε ένας «κύριος διευθυντής των δίσκων» με είχε συμβουλεύσει να σταματήσω να ασχολούμαι. Εγώ συμβουλεύω το ακριβώς αντίθετο, γράψτε τραγούδια και βγάλτε το μεράκι σας πάνω απ' όλα… σε στίχους, σε μουσική, γράψτε ακατέργαστα, κλείστε τα στο συρτάρι και ανοίξτε το, όταν νιώσετε την ανάγκη. Κι αυτά τα λέω, γιατί υπάρχουν οι «κυρ διευθυντές των δίσκων» που είναι βασιλικότεροι του βασιλέως, όχι, ακούστε την ψυχή σας.
Τελευταίο, μιας και μιλήσαμε ότι έχεις μελοποιήσει ποίηση, κλίνεις κάπου σε κάποιον περισσότερο;
Θα σου πω στον Νικηφόρο Βρεττάκο, από το «Ταξίδι του Αρχαγγέλου» του ποιητή βγήκε η «Τριήρης».
Κάπου εδώ λοιπόν θέλω να σε ευχαριστήσω για το χρόνο σου, για όλα τα όμορφα που μας έδωσες, την αγνή ερμηνεία που έχει η λέξη «μεράκι» και επιφυλάσσομαι να τα πούμε και ραδιοφωνικά από τη νέα σεζόν!
Κι εγώ ευχαριστώ πολύ το www.mousikogramma.gr και είμαι πάντα στη διάθεσή σου να τα λέμε τόσο φιλικά και όμορφα!
Και κάπως έτσι αποδώσαμε στη λέξη μεράκι την αγνή ερμηνεία της, μάθαμε σήμερα ότι γι' αυτό το μεράκι θα προσπαθείς, για να γίνεις καλύτερος, μάθαμε ότι οι εικόνες των ματιών μας, τα ερεθίσματά μας τα παιδικά, τα εφηβικά, τα ερωτικά, γίνονται αιτία να γρατσουνιστεί το μπουζούκι και να βγει ακόμα μια δημιουργία με λίγα λόγια και πολλά νοήματα. Από μια βραχονησίδα, μέχρι το καραβάκι της γραμμής, μέχρι το δισκοπωλείο της γειτονιάς, μέχρι είδωλα της ισότητας και της ανεξαρτησίας. Εγώ να σας πω μια ωμή αλήθεια, μετά από τόσα χρόνια γνωριμιών και μουσικών απόψεων, ξεχνώ το κομμάτι της απόλυτης αρτιότητας και γεμίζω από ψήγματα ρομαντισμού, από σταγόνες έμπνευσης τέτοιες, που αναρωτιέμαι που αυτή μπορεί να φτάσει. Δεν μπορείς να μείνεις αδιάφορος σε κάτι τέτοιο, είναι μόνο ανθρώπινο…
Σχολιάστε