Γιάννης Ρίτσος, ο ποιητής της «Ρωμιοσύνης»
Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης η Δευτέρα 21 Μαρτίου και αποφασίσαμε να ασχοληθούμε με τον ποιητή της «Ρωμιοσύνης» , Γιάννη Ρίτσο, ο οποίος έγινε κυρίως γνωστός από το μελοποιημένο τμήμα του έργου του από τον Μίκη Θεοδωράκη!
Γεννήθηκε την 1 Μαϊου 1909 στη Μονεμβασιά από μεγαλοκτηματία πατέρα και μητέρα, καταγόμενη από αρχοντική οικογένεια του Γυθείου. Εξαιτίας του χαρτοπαικτικού πάθους του πατέρα του, η οικογένεια καταστρέφεται οικονομικά και περνά πολλές δυσκολίες κατά τη διάρκεια των μαθητικών του χρόνων.
Αρκετά χρόνια αργότερα, για να ζήσει, γίνεται χορευτής σε επιθεωρησιακό μπαλέτο. Γρήγορα όμως το ενδιαφέρον του στρέφεται στην ποίηση και στα κοινωνικοπολιτικά προβλήματα της εποχής του. Οι ιδέες του είναι μαρξιστικές και στέκονται αφορμή για περιπέτειες, φυλακίσεις και εξορίες στη Μακρόνησο, στον Άγιο Ευστράτιο, στη Γυάρο και στη Λέρο, μέσα στην επταετία της Χούντας.
Η ζωή του ποιητή υπήρξε ταραγμένη και περιπετειώδης! Xαρακτηρίζεται από ασθένειες και πολιτικές διώξεις. Αναμφισβήτητα, όλη αυτή η ένταση επηρέασε την ποίησή του, ενώ θεωρείται ένας από τους καλύτερους εκπροσώπους της νεώτερης ελληνικής ποίησης.
Ο ίδιος ο Κωστής Παλαμάς είχε γράψει κάποτε σ' ένα ποίημά του για τον Ρίτσο: «Να παραμερίσουμε, ποιητή, για να περάσεις», ενώ ο Τσαρούχης συνήθιζε να λέει ότι, παρά το ότι ήταν συνομήλικοι, ο Ρίτσος φαινόταν νεώτερος, γιατί είχε ξεκουραστεί στη φυλακή! Εξέχουσα θέση στη ζωή του και ανεξάντλητη πηγή έμπνευσης αποτελεί τόσο η γυναίκα του, Γαρυφαλιά (κατά κόσμον Φαλίτσα) Γεωργιάδου από τη Σάμο όσο και η μοναχοκόρη τους, Έρη.
Κοιτάζοντας κάποιος τα ποιητικά παράσιμα του Γιάννη Ρίτσου, διαπιστώνει ότι η συλλογή του είναι ιδιαίτερα πλούσια, καθώς, εκτός από το Πρώτο Κρατικό Βραβείο Ποίησης για τη «Σονάτα του Σεληνόφωτος», τού έχουν απονεμηθεί ενδεικτικά και μόνο: «Το Μέγα διεθνές βραβείο ποίησης», το διεθνές βραβείο «Γκεόργκι Δημητρώφ», το μέγα βραβείο ποίησης «Αλφρέ ντε Βινύ», το διεθνές βραβείο «Αίτνα Ταορμίνα», το «Βραβείο Ειρήνης Λένιν» και το διεθνές βραβείο «Μποντέλο».
Επιπλέον, δηλωτικό της ευρείας αποδοχής που είχε από τον κόσμο είναι το γεγονός πως πολλές πόλεις τον αναγόρευσαν επίτιμο δημότη τους, ενώ και πολλά Πανεπιστήμια ανά τον κόσμο επίτιμο διδάκτορά τους, όπως το Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης, του Μπέρμιγχαμ της Αγγλίας, το Πανεπιστήμιο Καρλ Μαρξ της Λιψίας και η Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Και… για να έρθουμε στα καθ' ημάς μουσικά, ένα κεφάλαιο στο οποίο πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή είναι ο μελοποιημένος Ρίτσος!
Ως συνεχιστής του Παλαμά, αντλούσε την ποιητική του αξία από την έμφυτη λυρικότητά του. Αυτή ακριβώς η λυρικότητα κατέστησε την ποίησή του προνομιακό πεδίο για πολλούς συνθέτες.
Ο μελοποιημένος Ρίτσος, κυρίως από τον Θεοδωράκη, έγινε περισσότερο γνωστός από τον έντυπο. Σε αντίθεση με τον Ελύτη και το Σεφέρη, αν και μελοποιήθηκαν με πολύ εύστοχο τρόπο, ο Ρίτσος είναι ένας ποιητής που σχεδόν απαιτεί τη μουσική!
Μερικοί από τους συνθέτες που ασχολήθηκαν με το έργο του Ρίτσου ενδεικτικά είναι:
- O Mίκης Θεοδωράκης με τον «Επιτάφιο», τη «Ρωμιοσύνη», τα «18 λιανοτράγουδα της Πικρής Πατρίδας», την «Εαρινή Συμφωνία» και άλλα έργα…
- Ο Χρήστος Λεοντής με το «Καπνισμένο Τσουκάλι».
- Ο Σπήλιος Μεντής με τα νεανικά του τραγούδια ο «Παγωτατζής», «Κίτρινο Φθινόπωρο», «Το εξωχικό κεντράκι»,κ.ά.
- Ο Θάνος Μικρούτσικος με την «Καντάτα για τη Μακρόνησο» και τα «Τραγούδια της Λευτεριάς».
- Ο Μάριος Τόκας με την «Πικραμένη μου γενιά»,
- καθώς και μια πλειάδα άλλων λαμπρών συνθετών...
Η δημοσιογράφος και βιογράφος του Γιάννη Ρίτσου, Αγγελική Κώττη, μάς αναφέρει χαρακτηριστικά:
«Θα λέγαμε ότι ο ίδιος ο Ρίτσος επέλεξε να μελοποιηθεί το έργο του, αφού ο ίδιος έστειλε το 1956 με τη β' έκδοση του «Επιταφίου» και με κάποια άλλα ποιήματα μαζί το βιβλίο στον Θεοδωράκη, ο οποίος ήταν τότε στο Παρίσι. Ο Θεοδωράκης, με δουλειά φρενήρη μίας μόνο ημέρας, κατάφερε να μελοποιήσει και τα 20 άσματα του Επιταφίου, δυστυχώς όμως το βιβλίο αυτό χάθηκε και σήμερα έχουμε μόνο τα 8.
Όταν τα έπαιξε στο Ρίτσο και άκουσε εκείνος τη φωνή του Μπιθικώτση:
1. Θεώρησε τον Μπιθικώτση λαϊκό και
2. Έπαθε αυτό που σήμερα λέμε «πλάκα», ακούγοντας τα «Άγια των Αγίων του» να παίζονται σε ταβέρνες.
Αρκετά χρόνια αργότερα, (μετά τη «Ρωμιοσύνη»), λάτρεψε τον Μπιθικώτση, δέχτηκε ότι έκανε λάθος και επέλεξε να στείλει και άλλα ποιήματα στον Θεοδωράκη.
Σχετικά με τη «Ρωμιοσύνη», πρέπει να πω ότι δεν την είχε στείλει ο Ρίτσος στον Μίκη, αλλά οι γυναίκες των πολιτικών κρατουμένων. Στόχος τους ήταν να μελοποιήσει ο Μίκης κάποια τμήματα, για να ενισχυθεί μία καμπάνια που ήθελαν να κάνουν, με συναυλίες κ.τ.λ. Σε αντίθεση με σήμερα, εκείνες τις εποχές συναυλία σε γήπεδο ήταν αδιανόητη. Έτσι λοιπόν, η πρώτη λαϊκή συναυλία που δόθηκε σε γήπεδο ήταν το καλοκαίρι του '66 στο γήπεδο της ΑΕΚ, στη Νέα Φιλαδέλφεια με 20.000 κόσμου.
Ως προς την μελοποίησή του, λίγο λόγω του συνδέσμου που υπήρχε με την επαναστατική περίοδο του Ρίτσου, λίγο λόγω του ότι και ο Μεντής και ο Θάνος Μικρούτσικος αργότερα μελοποίησαν και κάποιες άλλες πτυχές του έργου του, ο Ρίτσος τελικά συμφιλιώθηκε με αυτό, παρότι πράγματι η μουσική που έχει ο καθένας μέσα του για το δικό του δημιούργημα είναι διαφορετική από τη μουσική του άλλου».
Ο Γιάννης Ρίτσος έφυγε από κοντά μας στις 11 Νοεμβρίου του 1990, έχοντας επιτύχει το στόχο του, να βρει δηλ. το «Αθάνατο νερό» και να ανυψώσει τη ζωή μέσα από την ποίησή του, όπως είχε υποσχεθεί κάποτε στη μητέρα του!
Mίνα Μαύρου
ΟΛΕΣ ΟΙ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
Σχολιάστε