Αφιερώματα

Για να θυμούνται οι παλιοί και να μαθαίνουν οι νεότεροι

Η πορεία του Ζακ Μπρελ, όπως την αφηγήθηκε η σύζυγός του, Μις, στο Μάρκο Δαμασιώτη

Φωτό από το βιβλίο,  ΖΑΚ ΜΠΡΕΛ, Ζώντας λίγο. Ζώντας δυνατά .Εκδ.  Οδός Πανός
Φωτό από το βιβλίο, "ΖΑΚ ΜΠΡΕΛ, Ζώντας λίγο. Ζώντας δυνατά".Εκδ. "Οδός Πανός"

Η σύζυγος του Ζακ Μπρελ, Μις, μίλησε το 2003 με τον συνεργάτη μας και επίσημο βιογράφο του Μπρελ στην Ελλάδα, Μάρκο Δαμασιώτη, με την ευκαιρία της συμπλήρωσης τότε 25 χρόνων από το θάνατο του μεγάλου τραγουδιστή.

Κυρία Μπρελ, πιστεύω ότι κανένας άλλος τίτλος δεν αντιπροσωπεύει καλύτερα τον Ζακ Μπρελ απ' αυτόν του μεγάλου ονειροπόλου.

Σίγουρα έτσι είναι. Το έλεγε συχνά. Να κυνηγάς τα όνειρά σου. Για τον εαυτό του έλεγε ότι είχε την τύχη να πραγματοποιήσει αρκετά από τα όνειρά του.

Ένας μύθος του τραγουδιού, παγκόσμιος και διαχρονικός. Ποιητής, συνθέτης, ερμηνευτής. Ένας άνθρωπος, παθιασμένος με την τέχνη του και ένα κοινό παθιασμένο μ' εκείνον. Πώς εξηγείτε αυτήν την τεράστια απήχηση του έργου του στον κόσμο;

Πιστεύω, τώρα τελευταία τα σκέφτομαι πολύ αυτά, 25 χρόνια μετά, τα τραγούδια του… όχι, όχι, 50 χρόνια μετά…,βέβαια… έγραψε το πρώτο του τραγούδι το 1953, παραμένουν επίκαιρα. Μετά από τόσα χρόνια μπορείς να τα ξαναανακαλύψεις. Αυτό δεν αλλάζει. Είναι μέρος της πραγματικότητας. Νομίζω ότι αυτό συμβαίνει. Αλλάζουν οι γενιές και κάθε φορά οι νέοι θέλουν να τα γνωρίσουν. Το κοινό τον ακολουθεί πάντα.

Πράγματι. Η δύναμη των τραγουδιών του έγκειται στην βαθιά τους φύση. Ο Μπρελ, μίλησε για τον άνθρωπο.

Ναι. Αυτό είναι ένα μεγάλο πλεονέκτημα. Δεν είναι τραγούδια που ακολούθησαν μόδες. Γι' αυτό και το νόημά τους, μετά από τόσα χρόνια, παραμένει επίκαιρο.

Φωτό από το βιβλίο,  ΖΑΚ ΜΠΡΕΛ, Ζώντας λίγο. Ζώντας δυνατά .Εκδ. Οδός Πανός
Φωτό από το βιβλίο, "ΖΑΚ ΜΠΡΕΛ, Ζώντας λίγο. Ζώντας δυνατά".Εκδ."Οδός Πανός"

Ο Ζακ Μπρελ, προέρχεται από μια πλούσια Βελγική οικογένεια. Ο πατέρας του ήταν βιομήχανος. Όμως αφήνει ένα εξασφαλισμένο μέλλον και ακολουθεί έναν δρόμο, μεγάλου ρίσκου. Πηγαίνει στο Παρίσι, μια γιγαντιαία μητρόπολη, άγνωστος, για να ακολουθήσει το όνειρό του και να γίνει τραγουδιστής. Έχω την αίσθηση, ότι ο φόβος, ο συμβιβασμός, και ο κομφορμισμός, δεν ανήκουν στον κόσμο του.

Αυτό που αγαπούσε πάντα, ήταν να γράφει τραγούδια. Έτσι, διάλεξε το τραγούδι, γιατί ήταν πιο κοντά στην ιδιοσυγκρασία του. Ήθελε να αγγίζει τον κόσμο, με το τραγούδι, να τους λέει αυτά που ήθελε να τους πει. Δεν αμφέβαλλε ποτέ για την επιλογή του. Εργαζόταν πολύ σκληρά, ήταν αφιερωμένος σε αυτό που έκανε. Εγώ αμφέβαλλα, όταν έφυγε για το Παρίσι. Εκείνος ποτέ. Όμως δεν κυνήγησε ποτέ την επιτυχία.

Παρά την αστική του καταγωγή, δεν δίστασε να κριτικάρει την ματαιοδοξία και την υποκρισία που πολλές φορές συναντάται σ' αυτή την τάξη. Διαμαρτυρήθηκε επίσης εναντίον του πολέμου. Αυτή του η στάση, ενόχλησε το κατεστημένο της εποχής;

Όχι, όχι, δεν το πιστεύω. Δεν έκανε μεγάλες επαναστάσεις. Τραγούδησε για τον άνθρωπο. Γι' αυτό, τόσες γενιές, τώρα είμαστε στην Τρίτη πια, συναντιούνται μαζί του. Το έργο του είναι καθαρά ουμανιστικό. Περιγράφεται, η ανθρώπινη περιπέτεια, η ανάγκη για τρυφερότητα και έρωτα, η μελαγχολία μπροστά στα γηρατειά και τον θάνατο. Προφανώς αγαπούσε πολύ και κατανοούσε τους ανθρώπους. Ήταν ένας πραγματικά λαϊκός καλλιτέχνης.

Φωτό από το βιβλίο,  ΖΑΚ ΜΠΡΕΛ, Ζώντας λίγο. Ζώντας δυνατά .Εκδ. Οδός Πανός
Φωτό από το βιβλίο, "ΖΑΚ ΜΠΡΕΛ, Ζώντας λίγο. Ζώντας δυνατά".Εκδ."Οδός Πανός"

Μεταξύ των διαφορετικών χαρακτηριστικών και χαρισμάτων του ανθρώπου, ποιο αγαπούσε περισσότερο;

Εκτιμούσε απεριόριστα την φιλία. Ήταν πολύ σημαντική για εκείνον. Επίσης η τρυφερότητα, η παρέα, η οικογένεια. Όλα αυτά ήταν πολύ σημαντικά στην ζωή του.

Έπαιρνε χαρά από την ζωή. Ζούσε κάθε στιγμή της…

Του άρεσε πολύ να γελάει. Ήθελε να είναι με φίλους, του άρεσε η μπύρα, τα τσιγάρα. Έκανε πολλά αστεία, φάρσες, γέλαγε δυνατά με τους μουσικούς του, τον φίλο τους, τον Ζοζό… Του άρεσε πολύ να ζει. Αυτό ήταν.

Όμως, όταν ακούω κάποια μουσικά του θέματα, έχω την αίσθηση ότι έχει κάποια κρυμμένη, μελαγχολική πλευρά…

Ναι. Όταν άκουγε μουσική μόνος του, προτιμούσε πάντα την κλασσική μουσική. Τον ενέπνεε και είχε μετανοιώσει πολύ που δεν σπούδασε μουσική, για να μπορεί να συνθέτει καλύτερα τα τραγούδια του.

Αλήθεια, δεν είχε σπουδάσει μουσική;

Όχι, όχι, ποτέ. Καθόλου. Ζητούσε λοιπόν από τον πιανίστα και τον ενορχηστρωτή του, να υλοποιήσει την μουσική που είχε στο μυαλό του, γιατί ο Ζακ δεν είχε την βάση. Του έλειπε πολύ και το έλεγε.

Πώς έγραφε τα τραγούδια του, θυμάστε; Ήθελε να είναι μόνος του;

Καθόλου, έγραφε παντού και πάντα. Σε ένα κομμάτι χαρτί, στο αυτοκίνητο… Αρκεί να είχε την έμπνευση κι ένα μουσικό θέμα. Ή μπορεί και ένας μουσικός να του έδινε μια ιδέα για ένα μουσικό θέμα. Στην συνέχεια το ανέπτυσσε, το προβάριζε πολύ, το άλλαζε, το έγραφε, μετά πάλι το ίδιο. Ήταν τελειομανής. Ειδικά στην αναζήτηση των λέξεων. Κάποτε τον ρώτησαν πώς γράφει τα τραγούδια του, και εκείνος απάντησε «με ένα λεξικό». Πολλές φορές έβρισκε και δικές του λέξεις. Ένα ήταν σίγουρο: αγαπούσε την τελειότητα!

Έγραφε πρώτα τους στίχους και μετά τη μουσική ή το αντίστροφο;

Όχι. Τα έκανε ταυτόχρονα. Και κάποιες φορές τα άλλαζε. Οι στίχοι για ένα βαλς, τελικά ακούγονταν σε ένα ταγκό. Όπως σας είπα, συνεργαζόταν πολύ με τους μουσικούς του. Αλλά για τους στίχους ήθελε να έχει την αποκλειστική ευθύνη.

Έγραψε μνημειώδεις στίχους.

Έτσι είναι. Μπορεί κανείς να τους διαβάσει ανεξάρτητα από τη μουσική, σαν ποιήματα. Δεν συμβαίνει συχνά στο τραγούδι, να μπορείς να διαβάσεις τους στίχους, χωρίς να ακούς την μουσική.

Ne me quitte pas. Ένα μυθικό τραγούδι. Ποτέ στην ιστορία του τραγουδιού, δεν περιγράφηκε τόσο δυνατά και ταυτόχρονα τόσο απλά η θλίψη, η απελπισία του έρωτα. Σ' αυτό το τραγούδι, βρίσκουμε τον άντρα Μπρελ;

Όχι απόλυτα. Γιατί στην αρχή, δεν αγαπούσε πολύ αυτό το τραγούδι. Πίστευε ότι για έναν άντρα ήταν υπερβολικά παρακλητικό. Και μετά βέβαια, τα τραγούδι αυτό έγινε τεράστια επιτυχία.

Για 'μένα, είναι το ωραιότερο ερωτικό τραγούδι που γράφτηκε ποτέ…

Για πολύ κόσμο, ξέρετε… Δεν είστε μόνος σ' αυτό.

Όταν ακούω τον Μπρελ να τραγουδά και κυρίως όταν τον βλέπω στην σκηνή, έχω την αίσθηση του έντονου κόκκινου. Το απόλυτο πάθος. Έζησε επίσης, με τον ίδιο τρόπο;

Ζούσε σε απόλυτη ένταση. Αυτό είναι αλήθεια.

Εκτός από το τραγούδι, έκανε κινηματογράφο, έπαιξε θέατρο (η ερμηνεία του στον Δον Κιχώτη, ήταν εξαιρετική), ήταν και σκηνοθέτης. Πού συναντάμε πιο πολύ τον Μπρελ; Τι αγαπούσε περισσότερο;

Δεν μπορώ να πω, γιατί το ένα ακολουθούσε το άλλο… Έκανε πρώτα το τραγούδι… Αγαπούσε όμως πολύ και το θέατρο. Νεαρός, στο κολλέγιο, συμμετείχε σε παραστάσεις. Βέβαια, επάγγελμά του έγινε το τραγούδι. Ύστερα τού ζητήθηκε να πρωταγωνιστήσει στο σινεμά. Εκείνη την περίοδο, αισθάνθηκε την ανάγκη να γράψει σενάρια για ταινίες, ενώ μετά θέλησε να σκηνοθετήσει και να κάνει τις δικές του ταινίες. Το μιούζικαλ «Ο Άνθρωπος από τη Μάντσα» που είναι εμπνευσμένο από την ιστορία του Δον Κιχώτη, το είδε στην Αμερική και ήθελε πολύ να το μεταφράσει και να το ανεβάσει στην Γαλλική σκηνή. Όπως κι έγινε, με τεράστια επιτυχία.

Μπορείτε να μας πείτε, γιατί αποφάσισε να αφήσει τόσο νωρίς το τραγούδι;

Αυτό συνέβη, γιατί εργάστηκε σκληρά για το τραγούδι, είχε μια απρόσμενη για 'κείνον, τεράστια επιτυχία και, όταν όλα αυτά κατακτήθηκαν, θεώρησε ότι ήταν όλα πια πολύ εύκολα. Όταν έβγαινε στην σκηνή, το κοινό χειροκροτούσε προκαταβολικά. Έλεγε ότι αυτό ήταν επικίνδυνο, γιατί το εύκολο μπορεί να οδηγήσει έναν καλλιτέχνη να εξαπατήσει το κοινό του. Φοβόταν πως ό,τι και αν έλεγε (και ήθελε να πει πράγματα), το κοινό θα το αποδεχόταν. Έτσι, προτίμησε να κάνει άλλα πράγματα. Πάντα όμως ήθελε να έχει διαφορετικές ασχολίες στην ζωή του. Έμαθε να οδηγεί αεροπλάνο, πέταξε, γύρισε τον κόσμο με το ιστιοφόρο του… Κάθε φορά ξανάρχιζε από την αρχή.

Ζούσε με περιπέτεια την ζωή του…

Έτσι είναι.

Είναι αλήθεια ότι χάρη σ' εσάς, η άλλη πλευρά του Ατλαντικού, η Αμερική, γνώρισε τον Ζακ Μπρελ. Είχατε καθοριστικό ρόλο στην απόφασή του, να δώσει την άδεια στον Μορτ Σούμαν να μεταφράσει τους στίχους του στα Αγγλικά.

Αυτό είναι αλήθεια. Το θυμάμαι. Στο Παρίσι το 1963 έγινα εκδότης των στίχων του. Και έτσι, ήρθαμε σε συμφωνία με τους Αμερικανούς για την μετάφραση και το ανέβασμα ενός θεάματος στη Νέα Υόρκη, με τα τραγούδι του Μπρελ στην Αγγλική γλώσσα.

Ο Μπρελ έφυγε νέος, χτυπημένος από καρκίνο. Φοβήθηκε τον θάνατο;

Όχι, αλλά δύσκολα αποδέχθηκε την ιδέα της αρρώστιας. Την ίδια εποχή, ο καλύτερός του φίλος, ο Ζοζό, είχε φύγει από καρκίνο. Όλη του την ζωή έδινε μάχη, για να εξελίσσεται, να κάνει πράγματα, να αλλάζει. Με την αρρώστια, βρέθηκε σε μια κατάσταση, όπου δεν μπορούσε να κάνει τίποτα, για να την αλλάξει. Έτσι, δεν αποδέχθηκε ποτέ την ιδέα της αρρώστιας.

Είναι εύκολο, κυρία Μπρελ, να είστε σύζυγος μια τόσο έντονη προσωπικότητας; Πώς ήταν ο σύζυγος και πατέρας Μπρελ;

Ξέρετε, γνωριζόμασταν από πολύ νέοι. Μεγαλώσαμε μαζί. Τον γνώριζα δύο χρόνια σαν φίλο, πριν αρραβωνιαστούμε και παντρευτούμε. Έτσι, γνωριζόμασταν πάρα πολύ καλά. Εκτιμούσαμε ο ένας τον άλλον πάρα πολύ. Όταν αποφάσισε ν' αφήσει το εργοστάσιο του πατέρα του και ν' ασχοληθεί με το τραγούδι, ζήτησε τη γνώμη μου κι εγώ συμφώνησα. Ήξερα λοιπόν ότι δεσμευόμουν σε μια ζωή που δεν θα ήταν και τόσο εύκολη. Όταν δίνεις τη μάχη από κοινού είσαι δυνατός. Έλειπε συχνά. Είναι αλήθεια πως ήταν πατέρας και σύζυγος με διαλείμματα. Είχε όμως πολλή φροντίδα για την οικογένειά του. Όταν έλειπε τον περιμέναμε πάντα με πολύ μεγάλη ανυπομονησία και όταν ερχόταν στο σπίτι, ήταν σαν γιορτή. Ήταν καταπληκτικά.

Σ' αυτήν την εποχή της παγκοσμιοποίησης, της οικολογικής καταστροφής, της φτώχειας του τρίτου κόσμου, του ρατσισμού και του πολέμου, ο Ζακ Μπρελ λείπει πολύ από την ανθρωπότητα. Αν ήταν φυσικά παρών, ποιο θέμα θα διάλεγε για τα τραγούδια του;

Αυτή είναι μια πολύ δύσκολη ερώτηση,. Μέσα στο χάος που ζούμε αυτήν την περίοδο, η απάντηση είναι δύσκολη. Γιατί ο Ζακ, δεν βρέθηκε ποτέ σε παρόμοιο χάος μ' αυτό που ζούμε σήμερα… Ήταν εναντίον του πολέμου.

Τέσσερα χρόνια νομίζω μετά το θάνατό του, δημιουργήσατε το Ίδρυμα Ζακ Μπρελ, για φιλανθρωπικούς και ανθρωπιστικούς σκοπούς. Μιλήστε μας γι' αυτό.

Το Ίδρυμα έγινε με πρωτοβουλία κυρίως της κόρης μου. Ξέρετε, ήταν πολύς κόσμος που μας έγραφε και ζήταγε υλικό, τραγούδια φωτογραφίες… Εμείς είχαμε ένα πολύ πλούσιο αρχείο. Κείμενα, φωτογραφίες, άρθρα. Θα τα δείτε, όταν θα έρθετε. Ξεκινήσαμε, με στόχο να βοηθήσουμε τις έρευνες κατά του καρκίνου, όπως ήταν φυσικό. Τώρα βοηθάμε σε διάφορους σκοπούς. Κάθε φορά αποφασίζουμε πού θα στραφούμε.

Κυρία Μπρελ, ποια είναι η πιο έντονη ανάμνησή σας από τον Μπρελ;

Α, πόσο δύσκολο είναι ν' απαντήσω. Τον γνώρισα όταν ήταν 17 ετών. Είναι όλη μου η ζωή.

Κυρία Μπρελ, σας ευχαριστώ πολύ γι' αυτήν την συνέντευξη. Σας εύχομαι κάθε επιτυχία στις δραστηριότητές σας.

Ευχαριστώ πολύ! Σας περιμένω λοιπόν, να σας γνωρίσω από κοντά στο Ίδρυμα Μπρελ. Ελπίζω να έρθετε.

*Η παραπάνω συνέντευξη έχει δημοσιευθεί στο βιβλίο του Μάρκου Δαμασιώτη, "ΖΑΚ ΜΠΡΕΛ, Ζώντας λίγο. Ζώντας δυνατά" που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις "Οδός Πανός".

    ΟΛΕΣ ΟΙ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

    Φωτό από το βιβλίο,  ΖΑΚ ΜΠΡΕΛ, Ζώντας λίγο. Ζώντας δυνατά .Εκδ.  Οδός Πανός
    Φωτό από το βιβλίο,  ΖΑΚ ΜΠΡΕΛ, Ζώντας λίγο. Ζώντας δυνατά .Εκδ. Οδός Πανός
    Φωτό από το βιβλίο,  ΖΑΚ ΜΠΡΕΛ, Ζώντας λίγο. Ζώντας δυνατά .Εκδ. Οδός Πανός
    Η πορεία του Ζακ Μπρελ, όπως την αφηγήθηκε η σύζυγός του, Μις, στο Μάρκο Δαμασιώτη
    Μοιραστείτε το άρθρο:

    Σχολιάστε

    ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ

    H Juliette Greco ερμηνεύει Γιάννη Σπανό

    Γράφει ο Μάρκος Δαμασιώτης Το 1966 η Juliette Greco συστήνεται για μια ακόμη φορά στο κοινό...

    Συνέχεια

    Τα τραγούδια του Σεπτέμβρη

    Γράφει ο Πέτρος Δραγουμάνος "Κι αν κάποτε χωρίσουμε, θυμήσου Σεπτέμβρη σου 'χα πει πως σ'...

    Συνέχεια

    Τραγούδια για τον Αύγουστo

    Γράφει ο Πέτρος Δραγουμάνος Ο Αύγουστος είναι ο πιο τραγουδισμένος μήνας. Υπάρχουν μόνο 12...

    Συνέχεια

    Τα τραγούδια με τον Ιούλιο στον τίτλο τους

    Γράφει ο Πέτρος Δραγουμάνος Εψαξα τραγούδια που στον τίτλο τους αναφέρονται στον μήνα Ιούλιο...

    Συνέχεια

    Πέτρος Δραγουμάνος: Ο ευφυής μαθηματικός που «έλυσε την εξίσωση» της αρχειοθέτησης της ελληνικής δισκογραφίας

    Γράφει η Αρετή Κοκκίνου Για τον Πέτρο Δραγουμάνο και τον “Κατάλογο Ελληνικής Δισκογραφίας&rdquo...

    Συνέχεια

    Η Σόνια Θεοδωρίδου μιλά για τη ζωή και το έργο της στο «Μουσικόγραμμα»- Video

    Γράφει η Μίνα Μαύρου Σαράντα χρόνια μουσικής πορείας συμπληρώνει φέτος η διεθνούς φήμης σοπράνο,...

    Συνέχεια

    Το ποίημα του Πάνου Μπούσαλη για το Σταύρο Ξαρχάκο

    Ο τραγουδοποιός και ερμηνευτής, Πάνος Μπούσαλης, έχοντας συνεργαστεί και πάνω απ' όλα θαυμάσει το Σταύρο...

    Συνέχεια

    Ο Νότης Μαυρουδής γράφει για τον Λαυρέντη Μαχαιρίτσα

    Ο συνθέτης και κιθαριστής Νότης Μαυρουδής γράφει για τον ξαφνικό θάνατο του Λαυρέντη Μαχαιρίτσα στην προσωπική...

    Συνέχεια

    Η «Πρώτη Ακρόαση» ON AIR- Συντονιζόμαστε στο Δεύτερο

    Γράφει η Μίνα Μαύρου Από σήμερα Δευτέρα 15 μέχρι την Κυριακή 21 Ιουλίου θα...

    Συνέχεια