Λίνος Κόκοτος: «Ό,τι αντέχει στο χρόνο δεν χάνεται!»
(ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ-ΑΦΙΕΡΩΜΑ)
Γράφει η Μίνα Μαύρου
«Διακρίνω ένα συνθέτη» του είπε στα 15 του χρόνια ο Μίκης Θεοδωράκης. Όταν ο Γιώργος Ζωγράφος τον άκουσε για πρώτη φορά να παίζει στο πιάνο το «Μικρό παιδί», αναφώνησε: «Πάμε στη “Lyra”, να το ηχογραφήσουμε». Τα λόγια του Ελύτη, μόλις άκουσε μελοποιημένο «Το θαλασσινό τριφύλλι», ήταν: «Μπράβο, παιδί μου, έβγαλες ένα Αιγαίο και μία Ελλάδα, όπως τα φανταζόμουν!». Τα θυμάται όλα τόσο ζωντανά και παραστατικά, σαν να ήταν μόλις χθες… και όμως έχει διανύσει πάνω από 50 χρόνια δημιουργικής παρουσίας στο ελληνικό τραγούδι, χρόνια τα οποία θα περάσουν μπροστά από τα μάτια μας την Τρίτη 13 Φεβρουαρίου στη μεγάλη συναυλία που οργανώνει προς τιμήν του ο δήμος της Αθήνας! Φίλες και φίλοι, ο κύριος Λίνος Κόκοτος στο «Μουσικόγραμμα».
Κύριε Κόκοτε, καλώς μας ορίσατε στο «Μουσικόγραμμα»! Σε συνομιλία που είχαμε πριν από λίγες ημέρες, με αφορμή το χαμό του στιχουργού Αργύρη Βεργόπουλου, μου είπατε πως, όταν γράψατε το «Μικρό παιδί», δεν μπορούσατε να διανοηθείτε ότι θα σηματοδοτούσε την πορεία σας, εσάς ως συνθέτη και του Βεργόπουλου ως στιχουργού! Να θεωρήσω λοιπόν ότι μπήκατε συγκυριακά στο τραγούδι;
Καλώς σας βρήκα! Ο Αργύρης ήταν φοιτητής τότε και εγώ μαθητής Γυμνασίου. Ήμασταν οικογενειακοί φίλοι… Ο πατέρας του έδωσε στον πατέρα μου 2, 3 τραγούδια, τα οποία ήρθαν στα χέρια μου. Ξυπνώ ένα πρωινό και μέσα σε 1 λεπτό γράφω το «Μικρό παιδί». Δεν κινηθήκαμε βάσει στόχου. Δεν μπορούσαμε να προδιαγράψουμε ότι εκείνος θα γινόταν στιχουργός και εγώ μουσικοσυνθέτης.
Κάπου με έτρωγε ο στόχος του τραγουδιού… όχι επαγγελματικά, απλώς ήθελα να γράψω. Ουσιαστικά είχα αυτό το σιωπηλό όνειρο. Το «Μικρό παιδί» όντως δεν περιμέναμε ότι θα μας σηματοδοτούσε και τους δυο τόσο πολύ! Θεωρώ, μετά από όλα αυτά τα χρόνια παραγωγής, ότι τελικά αυτό είναι το στίγμα μου! Φεύγοντας ο Αργύρης ο Βεργόπουλος, μπορώ να πω ορφανέψαμε! Επιπλέον, ορφανέψαμε και με την έννοια ότι έχει φύγει και ο Γιώργος Ζωγράφος από τη ζωή. Το «Μικρό Παιδί» δεν το σημάδεψα εγώ, το σημάδεψε ο κόσμος! Τα νέα παιδιά που ακόμα το τραγουδάνε, που οι γονείς τους, όταν γράφτηκε το '64, δεν ήταν γεννημένοι.
Σχετικά άρθρα:
Έχω διαβάσει ότι ο πρώτος που πίστεψε στο ταλέντο σας και υπήρξε ένθερμος υποστηρικτής του έργου σας ήταν ο Μίκης Θεοδωράκης. Ισχύει;
Ναι! Ο Μίκης συμπτωματικά κάποια στιγμή ήρθε πρόσωπο με πρόσωπο με τον αδελφό του πατέρα μου, ο οποίος του ανέφερε ότι ο δεκαπεντάχρονος ανιψιός του «μουτζούρωνε» το πεντάγραμμο. «Ας έρθει, να μου φέρει κάποιο γραπτό του», είπε χαρακτηριστικά ο Μίκης. Πήγα λοιπόν στη Νέα Σμύρνη, στην οδό Κωνσταντινουπόλεως 39!
Και τι έγινε;
Μου έδειξε τις μελωδίες, άρχισε να τραγουδάει και εκεί για πρώτη φορά ειπώθηκε για 'μένα η φράση: «Διακρίνω ένα συνθέτη». Στη συνέχεια, αφού του εξήγησα με τι ακριβώς ασχολιόμουν, με παρέπεμψε στο Ωδείο Αθηνών, όπου και βρέθηκα λίγο αργότερα ως μαθητής να κάνω θεωρητικά μαθήματα με τον Μενέλαο Παλάντιο!
Φτάνουμε στο 1965, όπου παρουσιάζετε σε μπουάτ της Πλάκας το έργο σας! Τι έχετε να θυμάστε από εκείνη τη μαγική βραδιά;
Μαγική, όπως το λέτε… Μιλάμε για την μπουάτ «Εσπερίδες», έναν μικρό, αλλά υπέροχο χώρο, πραγματικά μια ανάσταση ψυχής! Κάποια στιγμή, κατόπιν προτροπής ενός φίλου, σηκώθηκα και έπαιξα κάποια τραγούδια, μεταξύ των οποίων και το «Μικρό παιδί». Μόλις με άκουσε ο Γιώργος Ζωγράφος, εντυπωσιάστηκε και μου είπε: «Πάμε στη “Lyra”, να το ηχογραφήσουμε». Για 'μένα ήταν ένα φοβερό ξάφνιασμα.
Δεν μπορεί… Φαντάζομαι θα είχατε και κάποια σημάδια από τη σχολική σας ζωή που προμήνυαν τη συνέχεια…
Στην προτελευταία τάξη του Γυμνασίου είχα μελοποιήσει 2 τραγούδια του Γεωργίου Δροσίνη και τα έδειξα στον καθηγητή της μουσικής, που ονομαζόταν Γιώργος Χάγιος. Μία μέρα και ενώ είχαμε διάλειμμα, το κουδούνι για μάθημα δεν χτύπησε. Μας έκανε εντύπωση. Χάσαμε μία ολόκληρη διδακτική ώρα. Αφού ήρθε η μεθεπόμενη ώρα και μπήκαμε στις τάξεις, ο φιλόλογος καθηγητής μάς εξήγησε την αιτία που δεν μπήκαμε στις τάξεις. «Δεν κάναμε μάθημα, διότι ο κύριος Χάγιος μάς ανέλυσε το ταλέντο του Λίνου, πώς μελοποίησε 2 τραγούδια του Γεωργίου Δροσίνη», ανέφερε χαρακτηριστικά. Στη συνέχεια τα ενέταξαν στο πρόγραμμα της χορωδίας, κάλεσαν ορχήστρα ειδικά για τη γιορτή που επρόκειτο να γίνει και έτσι παρουσίασα και δειλά δειλά διηύθυνα τα 2 αυτά τραγούδια του Γεωργίου Δροσίνη. Τα είχα βρει και τα δύο στο Αναγνωστικό μας! Το ένα ήταν το «Τρεχούμενο νερό» και το άλλο τα «Άσπρα σπιτάκια».
Μετά το «Μικρό παιδί» όλα ήρθαν πιο εύκολα;
Όταν έγινε πια επιτυχία το «Μικρό παιδί», μού λέει ο διευθυντής της εταιρείας, Αλέκος Πατσιφάς: «Θέλω να κάνεις 2 τραγούδια με τον Γιάννη Πουλόπουλο». Ο Γιάννης είχε αρχίσει να γίνεται μεγάλη φίρμα τότε… Το δεύτερο 45άρι που έκανα ήταν με τον Πουλόπουλο και ένα από αυτά, το «Ένα μαχαίρι», έκανε πολύ μεγάλη επιτυχία. Μετά ακολούθησε μία επιτυχία με τον Μιχάλη Βιολάρη το «Τούτο το πρωί», το οποίο τραγούδησε και ο Γιώργος Ζωγράφος. Από εκεί και έπειτα άρχισα να γίνομαι γνωστός και να δέχομαι προτάσεις. Μετά ήρθε ο πρώτος δίσκος «Οι ώρες» και όλα σιγά σιγά άρχισαν να παίρνουν το δρόμο τους…
Κάποιοι σας χαρακτηρίζουν «νεοκυματικό» συνθέτη…
Δεν νομίζω ότι είμαι «νεοκυματικός»! Γράφοντας ένα τρυφερό τραγούδι, εν προκειμένω το «Μικρό παιδί», του οποίου το συγκεκριμένο στίγμα έδωσε κυρίως ο Γιώργος Ζωγράφος, δεν μπορώ να πω πως είμαι νεοκυματικός! Τα επόμενα τραγούδια μου ήταν χασάπικα. Ο Κώστας Μυλωνάς που έχει γράψει τη σημαντικότερη ιστορία του ελληνικού τραγουδιού από το '21 μέχρι το '71, αναφέρει ότι ο Λίνος Κόκοτος δεν ήταν «Νέο Κύμα», αλλά έγραφε έντεχνο λαϊκό τραγούδι. Το «Γειτονάκι μου» τι ήταν;
Καθαρό χασάπικο…
Ακριβώς! Απλώς ό,τι έβγαινε τότε από τη «Lyra» αναφερόταν ως «Νέο κύμα». Η Ρένα Κουμιώτη δεν ήταν «νεοκυματική», όταν τραγούδησε την «Κόρη του γιαλού». Περισσότερο θα έλεγα ότι με “πήρε” αυτό το ρεύμα. Δεν μπορώ να θεωρήσω τον εαυτό μου «νεοκυματικό». Όλοι οι δίσκοι που ακολούθησαν, πέρα από το «Μικρό παιδί» και τη «Ραχήλ» στις «Ώρες», δεν μου δίνουν την αίσθηση ότι ανήκουν στο «Νέο Κύμα»... Το γεγονός ότι κάποια φορά μπορεί να πέρασες από ένα συγκεκριμένο καλλιτεχνικό ρεύμα δεν σημαίνει απαραίτητα ότι εντάσσεσαι σε αυτό! Το θέμα είναι τι έχεις γράψει, τι έχεις αφήσει συνολικά.
Mιας που αναφέρατε προηγουμένως τις «Ώρες»… Μιλάμε για τον πρώτο σας δίσκο το '69 από τη «Lyra» με ερμηνευτές τους Βιολάρη, Πουλόπουλο, Κουμιώτη, Ζωγράφο… Όλα τα κομμάτια έμειναν ακαριαία στα στόματα και τις καρδιές όλων μέχρι σήμερα! Πού πιστεύετε ότι οφείλεται αυτό;
Να το πω απλά; Ό,τι αντέχει στο χρόνο δεν χάνεται… Φαίνεται ότι είχαν τη δύναμη να βρουν χώρο, για να προχωρήσουν στην επόμενη γενιά.
Επιτρέψτε μου, πληθυντικός αριθμός! Στις επόμενες γενιές…
(Γέλια) Σωστά…
Από το 1969 μέχρι το 2000 η δισκογραφία σας είναι ιδιαίτερα ενεργή και ποικίλη! Άλλο προφίλ παρουσιάζετε στο «Θαλασσινό Τριφύλλι», άλλο στον «Αποχαιρετισμό», άλλο στα «Αντιπολεμικά» και άλλο στις «Ζωγραφιές και Χρώματα»…
Ως προς αυτό θα σας αναφέρω κάτι χαρακτηριστικό… Μιλούσα με τον Παντελή Θαλασσινό τελευταία και, ακούγοντας κάποια τραγούδια που μελοποίησα στο «Βορεινό παράθυρο» της Βέρας Βασιλείου- Πέτσα, μού είπε: «Λίνο, είδα πως στα 5 αυτά τραγούδια μπορείς και ελίσσεσαι». Θέλω να αλλάζω σκηνικό.
Έξυπνο δεν είναι αυτό;
Ίσως… Αν έγραφα το «Γειτονάκι» σήμερα, θα έβαζα άλλη μελωδία… Ήθελα πάντα να αλλάζω παραστάσεις, να μην παίζω το ίδιο έργο, χωρίς όμως να χάνω την ταυτότητα του Λίνου! Έχει αναφερθεί ότι διακρίνομαι για μια ελληνικότητα. Αυτό βγαίνει αυθόρμητα, γονιδιακά.
Στη συνέχεια “αραιώσατε” την παραγωγή σας και γράφετε το 2008 δύο τραγούδια για τον Μανώλη Μητσιά, ενώ πιο δυναμικά επιστρέφετε το 2015 με το «Βορεινό παράθυρο» της ποιήτριας Βέρας Βασιλείου- Πέτσα… Γιατί σιγήσατε αυτό το χρονικό διάστημα;
Ήμουν σε μια αναμονή, γιατί οι τραγουδιστές πήραν τον πρώτο ρόλο και δημιουργήθηκαν κάποιες μορφές, οι οποίες κάπου με «κλωτσούσαν». Αυτό δεν σημαίνει ότι εκείνη την εποχή δεν δειγμάτιζα το έργο μου… Ίσως βέβαια τη δεδομένη εποχή να μην ήταν αποδεκτό, λόγω της μορφής που είχε πάρει το τραγούδι… Πράγματι το 2008 γράφω 2 τραγούδια για το δίσκο του Μανώλη Μητσιά, «Ένα τσιγάρο και ένας ψεύτης», το πρώτο, το οποίο φέρει τον τίτλο του cd και το δεύτερο, «Το τασάκι».
Η δεύτερη ευκαιρία που μου δόθηκε να γράψω 5 τραγούδια εκ των οποίων τα 3 ποιήματα ήταν με το «Βορεινό παράθυρο» της Βέρας Βασιλείου- Πέτσα. Αισθάνθηκα πραγματικά πως ρούφηξα αυτά τα 5 κομμάτια, έτσι όπως ήμουν φορτισμένος και είχα μέσα μου υλικό να βγάλω! Απέσπασα πάρα πολύ καλές κριτικές και μάλιστα πολλοί μίλησαν για το come back του Λίνου Κόκοτου με το συγκεκριμένο έργο!
Ποιον δίσκο σας ξεχωρίζετε;
Όλους τους δίσκους μου τους θεωρώ ισότιμους! Ίσως μέσα μου να κατηγοριοποιώ λίγο διαφορετικά «Το θαλασσινό Τριφύλλι», το οποίο δεν υπάρχει παιδική χορωδία ή και χορωδία ενηλίκων που να μην έχει τραγουδήσει. «Το θαλασσινό τριφύλλι» μέσα στο χρόνο πήρε αυτό που του άξιζε πραγματικά! Εξάλλου αυτό ήθελε και ο Οδυσσέας Ελύτης, να το τραγουδάνε οι πάντες, να μείνει ως παράδοση!
Απ' ό,τι ξέρω, μόλις του παίξατε τα κομμάτια στο πιάνο, σάς είπε: «Μπράβο, παιδί μου, έβγαλες ένα Αιγαίο και μία Ελλάδα, όπως τα φανταζόμουν!». Αλήθεια δεν είναι αυτό;
Ναι, ακριβώς έτσι είναι… Απέφυγα να το αναφέρω στην κουβέντα μας…
«Το θαλασσινό τριφύλλι» είναι το πέμπτο κατά σειρά έργο του Ελύτη που μελοποιήθηκε! Φοβηθήκατε κάποια στιγμή μην τυχόν ειπωθεί ότι μιμηθήκατε κάποιους από τους προκατόχους σας, Θεοδωράκη, Μαυρουδή ή Μαρκόπουλο;
Όχι, όχι! Δεν ένιωσα κανέναν φόβο… Όταν πήρα στα χέρια μου τα 2 πρώτα τραγούδια από τον Αλέξανδρο Πατσιφά, τα «Τζιτζίκια» και το «Ερημονήσι», παρατήρησα ότι δεν αναφερόταν όνομα! Μου έκανε τεράστια εντύπωση και άρχισα να αναρωτιέμαι! Θυμάμαι γύρισα και του είπα: «Τι θέλετε να κρύψετε;».
Εκ των υστέρων, έκανε καλά ή κακά που δεν σας αποκάλυψε την αλήθεια;
Ασυζητητί έκανε καλά που δεν το είπε, γιατί, αν γνώριζα την αλήθεια, και μόνο η ιδέα του Ελύτη θα με είχε πλακώσει!
Πότε λοιπόν ο πανέξυπνος Πατσιφάς σάς λέει τι πραγματικά συμβαίνει;
Μόλις μελοποίησα αυτά τα δύο τραγούδια! Περιττό να αναφέρω ότι μου κόπηκαν τα γόνατα! Ένιωσα ότι έδωσα εξετάσεις. Κατόπιν ήρθε στο στούντιο ο ποιητής, λίγο αργότερα ο Νίκος Γκάτσος, όλοι αυτοί ήταν μία παρέα! Μιλάμε για μια εποχή αναγέννησης λόγου και μουσικής που δεν ξέρω αν θα επανέλθει. Είμαστε τυχεροί που ζήσαμε αυτό το τρένο της αναγέννησης, έστω και στο τελευταίο βαγόνι.
Γνωρίζω πολύ καλά ότι σας καλούν σε σχολεία, να τους μιλήσετε για «Το θαλασσινό τριφύλλι».
Βέβαια! Όχι μόνο σε Δημοτικά Σχολεία αλλά επίσης σε Γυμνάσια και Λύκεια. Πηγαίνω, παρουσιάζω το έργο, μου το τραγουδάνε κιόλας! Δεν μπορείτε να φανταστείτε την ομορφιά αυτής της κίνησης!
Πού πιστεύετε οφείλεται κυρίως η διαχρονικότητα αυτού του έργου;
Είναι εύληπτα τα νοήματα! Η μελωδική γραμμή είναι τέτοια που τα παιδιά είναι σε θέση να καταλάβουν και να εννοήσουν τα χρώματα που στέλνει ο Οδυσσέας Ελύτης. Αυτό που λέμε Ελλάδα, τα χρώματά της, η θάλασσά της, τα βράχια της. Όλα τα έχει ζωγραφίσει σαν ένας άλλος Θεόφιλος με το λόγο του.
Τι λέει ο Λίνος Κόκοτος στα νέα παιδιά, όταν τα επισκέπτεται στο σχολείο τους; Τεράστια ευθύνη λόγου!
Ασφαλώς! Τα παιδιά παρατηρώ ότι είναι ευαισθητοποιημένα, παρακολουθούν τι συμβαίνει στην κοινωνία. Αυτό που τους συνιστώ είναι να προσπαθούν να αναπτύσσουν την κρίση τους και να κρατούν πάντα μέσα τους αυτό που τους έχει κάνει καλή εντύπωση, γιατί αυτό ακριβώς είναι που θα τους οικοδομήσει πνευματικά! Ως προς τη μουσική, τους τονίζω το πόσο σημαντικό είναι να καταλαβαίνουν αυτό που διαβάζουν και να το μεταφέρουν με τη μουσική, ώστε να γίνεται κατανοητό!
Ας έρθουμε στο τώρα! Στις 13 Φεβρουαρίου ημέρα Τρίτη, θα σας τιμήσει ο Δήμος Αθηναίων με μία μεγάλη συναυλία, με ελεύθερη είσοδο, στην Τεχνόπολη στο Γκάζι! Πρώτα απ' όλα θέλω να σας ρωτήσω πόσα χρόνια κλείνουν φέτος που ο Λίνος Κόκοτος έχει παρουσία στο ελληνικό τραγούδι…
53 χρόνια!
Έπρεπε να περάσουν 53 ολόκληρα χρόνια, για να τιμήσει η ελληνική Πολιτεία τον Λίνο Κόκοτο;
Κατ' αρχήν να ξέρετε ότι η δικαίωση έρχεται από το κοινό! Η αλήθεια είναι ότι έκανα προσπάθειες για ανάλογη συναυλία, όταν έκλεισα τα 50 χρόνια στο τραγούδι! Τη λύση τη βρήκα από το δήμο της Αθήνας!
Πείτε μας δυο λόγια για του συντελεστές…
Η Ορχήστρα που συμμετέχει είναι από το Μουσικό Εργαστήρι του Δήμου της Αθήνας και οι ερμηνευτές που θα τραγουδήσουν θα είναι οι πολυαγαπημένοι μου Βασίλης Παπακωνσταντίνου, Νένα Βενετσάνου, Μιχάλης Βιολάρης, Γεράσιμος Ανδρεάτος, Σοφία Παπάζογλου, Νίκος Ανδρουλάκης, Τάκης Κωνσταντακόπουλος, Πάνος Μπούσαλης και Θέλμα Καραγιάννη. Είναι μια στιγμή που κάθε δημιουργός τη χαίρεται.
Επειδή γνωρίζετε τον Λίνο Κόκοτο όσο κανείς, τι ψυχανεμίζεστε… Μετά τη συναυλία θα επαναπαυθείτε στις δάφνες σας ή ακριβώς αυτή η συναυλία θα σας πυροδοτήσει για νέα δημιουργία;
Όχι, δεν θα επαναπαυθώ στις δάφνες μου, όπως λέτε… Σύντομα θα κυκλοφορήσει ένας καινούργιος δίσκος. Θα είναι το πρώτο προσωπικό cd μετά από 20 και κάτι χρόνια. Περισσότερα θα ανακοινώσω εν καιρώ… Οι στίχοι σε βαθμό ποίησης είναι του Κώστα Λάζαρη. Τραγουδούν ο Νίκος Ανδρουλάκης, η Νένα Βενετσάνου και η Θέλμα Καραγιάννη.
Λαμπρά νέα! Να τολμήσω να ρωτήσω αν μετά από όλη αυτή τη διαδρομή σάς έχει μείνει κάποιο καλλιτεχνικό απωθημένο;
Έχω ζηλέψει το θέατρο…
Έχετε γράψει όμως μουσική για θέατρο..
Έχω γράψει, ναι… όχι όμως τόση όση θα ήθελα… Ίσως δεν μου έγιναν πολλές προτάσεις ... Θα ήθελα πάρα πολύ να ασχοληθώ συστηματικά με μουσική για θέατρο.
Τι να σας ευχηθώ για το μέλλον;
Να είμαι καλά και να δημιουργούνται οι προϋποθέσεις, για να μπορώ να γράφω…
Σας το εύχομαι ολόψυχα, κ. Κόκοτε… Τα λέμε ξανά από κοντά την Τρίτη 13 Φεβρουαρίου στην Τεχνόπολη. Σας είμαι υπόχρεη για την όμορφη κουβέντα…
Κι εγώ ευχαριστώ πολύ!
Σχολιάστε