Nότης Περγιάλης: Πάμε μια βόλτα στο φεγγάρι...
Γράφει ο Κώστας Προβατάς
«Η λογοτεχνία είναι μια ζωντανή πραγματικότητα και ο λογοτέχνης οφείλει να έρχεται σε επαφή με τους ανθρώπους για να παίρνει τα στοιχεία που χρειάζονται, ώστε να τα περάσει στη γραφή. Κι αυτό είναι σχεδόν μια ουτοπία στα μεγάλα αστικά κέντρα, όπου υπάρχουν οι τυχαίες πραγματικότητες. Στην επαρχία θα βρει κανείς ιστορίες ζωής, που θα του επιτρέψουν και να πλάσει έναν μύθο ή να κατεργαστεί αυτήν την πραγματικότητα, με οποιοδήποτε λογοτεχνικό τρόπο».
Τάδε έφη ο σπουδαίος λογοτέχνης Νότης Περγιάλης (πραγματικό όνομα Γεώργιος Νικολόπουλος), που γεννήθηκε στα Ανώγεια του νομού Λακωνίας τον Αύγουστο του 1920.
Φοίτησε στο θεατρικό εργαστήρι του Βασίλη Ρώτα και ασχολήθηκε με την υποκριτική και τη θεατρική γραφή. Πρόκειται για έναν από τους πλέον πολυτάλαντους καλλιτέχνες της χώρας μας κατά τον 20ό αιώνα, με αξιολογότατη παρουσία στα πολιτιστικά μας δρώμενα, σε ευρεία κλίμακα, όπως θα διαπιστώσουμε στο αφιέρωμα που ακολουθεί.
Ο Νότης Περγιάλης άφησε σχεδόν μια «ολόκληρη» κληρονομιά με ένα από τα λίγα αλλά αριστουργηματικά στιχουργήματά του, με συνυπογραφή πάντως του ηθοποιού και σκηνοθέτη Γιώργου Εμιρζά, το «Πάμε μια βόλτα στο φεγγάρι» και με την αξεπέραστη επίσης μουσική του Μάνου Χατζιδάκι. Σε οργανική μορφή πρωτοακούστηκε στην ταινία "Αγιούπα" (1957), ενώ το 1958 κυκλοφόρησε σε δίσκο 45 στροφών με τη Νάνα Μούσχουρη. Η μελωδία του τραγουδιού ακούγεται επίσης και στην ταινία "Ποτέ την Κυριακή" (1960). Στη συνέχεια το τραγούδι γνώρισε αμέτρητες εκτελέσεις, από τις οποίες ωραιότερη όσο και πληρέστερη σε ένταση, θεωρήθηκε αυτή της Φλέρυς Νταντωνάκη.
Το 1948 τιμήθηκε με το βραβείο του «Καλοκαιρίνειου» διαγωνισμού για το έργο του "Ο πόνος γεννάει θεούς", κάνοντας μάλιστα την πρώτη του εμφάνιση σαν θεατρικός συγγραφέας και το 1949 το Ρεαλιστικό Θέατρο του Αιμίλιου Βεάκη παρέστησε το έργο του "Νυφιάτικο τραγούδι". Ακολούθησαν η "Ηλιογέννητη" και "Το κορίτσι με το κορδελάκι" (1964), το "Τραγούδι στο Μεσολόγγι" (που σκηνοθετήθηκε από τον Πέλο Κατσέλη στα πλαίσια των γιορτών Μεσολογγίου το 1957), το «Χρυσό χάπι» (που ανέβηκε από το Ελληνικό Λαϊκό Θέατρο του Μάνου Κατράκη το 1958), οι "Μάσκες για αγγέλους", η "Αντιγόνη της κατοχής" και άλλα έργα. Ο Γιάννης Μαρκόπουλος έγραψε τη μουσική και τα τραγούδια της ιστορικής παράστασης "Το κορίτσι με το κορδελάκι", συνθέτοντας ένα πανέμορφο λαϊκό soundtrack που κυριαρχείται από τόνους μελαγχολίας και λυρικής διάθεσης. Το τραγούδι "Γκρεμισμένα σπίτια" σε στίχους του Νότη Περγιάλη, είναι ένα εξαίσιο χασάπικο, που ερμηνεύει εμβληματικά ο Κώστας Χατζής, είναι το πρώτο μεγάλο τραγούδι του συνθέτη σε μια εποχή που δοκίμαζε το ταλέντο του στο λαϊκό ύφος γράφοντας λαϊκά τραγούδια για τον κινηματογράφο. Στο έργο επίσης υπάρχει ένα ακόμη τραγούδι σε δυο παραλλαγές ("Αν είχα δυο φτερά", "Ο χορός της πέτρας") σε ύφος μπαλάντας με συνοδεία κιθάρας. Τα υπόλοιπα θέματα είναι οργανικά σε διάφορες παραλλαγές με κυρίαρχο τον χαρακτηριστικό ήχο από το απαράμιλλο μπουζούκι του Γιώργου Ζαμπέτα. Να πούμε απλώς ότι ο δίσκος αυτός, που πρωτοεκδόθηκε από τη Philips το 1964 κι επανεκδόθηκε το 1979, αποτελεί και την πρώτη ολοκληρωμένη δισκογραφική δουλειά του Γιάννη Μαρκόπουλου.΄
Στο ίδιο έργο και πάνω στην ίδια μουσική από τα «Γκρεμισμένα Σπίτια», ο Νότης Περγιάλης γράφει κι άλλους στίχους, με τον τίτλο «Σκονισμένοι δρόμοι» που ερμήνευσε η Ζωζώ Κυριαζοπούλου, συνοδεία χορωδίας.
Κατά τη διάρκεια της απριλιανής δικτατορίας ο Νότης Περγιάλης τήρησε συγγραφική σιωπή και επανεμφανίστηκε μετά τη μεταπολίτευση με το έργο "Αυτό το δέντρο δεν το λέγαν υπομονή", που ανέβηκε από το θίασο Νίκου Χατζίσκου - Τιτίκας Νικηφοράκη στο θέατρο Κάβα και με μουσική του Μίκη Θεοδωράκη, την περίοδο 1974-75. Εκεί συμπεριλαμβάνεται και ο περίφημος «Λεβέντης» σε στίχους φυσικά του Περγιάλη, ένα τραγούδι που ακόμα και σήμερα διασκευάζεται, έχει αγαπηθεί από τον κόσμο, ακούγεται σε συγκεντρώσεις, πορείες, αλλά και συναυλίες, όσο και σε μουσικές σκηνές. Στο θεατρικό έργο τραγουδούσαν οι Βασίλης Παπακωνσταντίνου - Χάρις Αλεξίου - Κώστας Σμοκοβίτης - Θεόδωρος Δημήτριεφ και ο θίασος. Μπουζούκι έπαιζαν φυσικά οι Λάκης Καρνέζης, Κώστας Παπαδόπουλος. Από το θεατρικό έχει διασωθεί σε κασέτα του Κου Αθανάσιου Σακελλαράκη, μέσω ραδιοφωνικής εκπομπής που κατέγραψε τότε ο ίδιος, η ερμηνεία του Βασίλη Παπακωνσταντίνου, ντοκουμέντο που αναρτήθηκε στο κανάλι “Tzilivak” του Youtube.
Είναι το δεύτερο θεατρικό έργο του Νότη Περγιάλη, στο οποίο έγραψε στίχους για τις μελωδίες του Μίκη, μετά το «Κορίτσι με το κορδελάκι», ένα έργο που έμεινε επίσημα αδισκογράφητο, αλλά ευτυχώς ηχογραφημένο. Πιο συγκεκριμένα, ολόκληρο το έργο ηχογραφήθηκε το 1977 με τη Χαρούλα Αλεξίου υπό τη διεύθυνση του Μίκη Θεοδωράκη, αλλά ο δίσκος δεν κυκλοφόρησε ποτέ, παρά μόνο το τραγούδι "Το μπλόκο της Καισαριανής" που βγήκε στο διπλό προσωπικό δίσκο της Αλεξίου, "24 Τραγούδια" το 1978.
Εξέδωσε πολλές νουβέλες, όπως τα «Το κόκκινο πουλί», «Ο Ατάρ δεν πεθαίνει ποτέ», «Όταν σηκώθηκαν τα δέντρα». Το θεατρικό έργο του Νότη Περγιάλη κινείται στο χώρο του ποιητικού ρεαλισμού με έντονες επιρροές από τον Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα. Ο Περγιάλης έχει επίσης δισκογραφική ηχογράφηση απαγγελίας ποιημάτων, όπως του Λόρκα από την εταιρεία «Στροφές» σε μουσική μελωδία του Άκη Λυμούρη, του Ραμπιντρανάθ Ταγκόρ επίσης με το ίδιο σχήμα (Στροφές, Λυμπούρης), ενώ το 1969 απήγγειλε Νίκο Καββαδία από την ποιητική συλλογή του «Μαραμπού» (Στροφές, Λυμπούρης), πολύ πριν ο ποιητής αυτός έρθει δισκογραφικά στο προσκήνιο αργότερα με τον Θάνο Μικρούτσικο.
Έγραψε επίσης σενάρια για τον κινηματογράφο και το ραδιόφωνο («Κάιν», «Ανοιξιάτικη Πολιτεία», «Τελευταία Χριστούγεννα»). Ακόμα, είχε γράψει το σενάριο και συμμετείχε ως αφηγητής στην επιτυχημένη τηλεοπτική σειρά της ΕΡΤ, «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» του Νίκου Καζαντζάκη, σε σκηνοθεσία Βασίλη Γεωργιάδη, ενώ επίσης συμμετείχε στο σενάριο της ταινίας "Το ποτάμι" (1960) (σκηνοθεσία Νίκου Κούνδουρου). Συμμετείχε στο σενάριο της μουσικής επιθεώρησης “Μαγική πόλη” (1963) του Ιάκωβου Καμπανέλλη και μουσική του κουμπάρου του, Μίκη Θεοδωράκη. Εδώ υπογράφει στιχουργικά ένα υπέροχο τραγούδι που βγήκε σχεδόν ταυτόχρονα σε δύο εκτελέσεις. Πρόκειται για το «Τι να την κάνω τη χαρά», που στην ίδια εταιρεία (His Master's Voice) το 1963, κυκλοφορεί πρώτα με τον Γρηγόρη Μπιθικώτση και αμέσως σχεδόν μετά με τη Μαίρη Λίντα και μπουζούκι φυσικά τον Μανώλη Χιώτη. Το label από τα 45άρια δείχνει ότι ίσως και οι δύο εγγραφές να έγιναν την ίδια μέρα (7PG 3318 & 7PG 3321), άγνωστο για ποιο λόγο. Προτιμήσαμε να δώσουμε εδώ την εγγραφή με τη Λίντα για έναν διαφορετικό, τρίτο αν θέλετε λόγο. Η Λίντα είναι γεννημένη 9 Νοεμβρίου, την ημερομηνία που έφυγε από τη ζωή ο Νότης Περγιάλης.
Σαν πρώτη του στιχουργική αποτύπωση, φαίνεται το 1958-59 το «Πάμε μια βόλτα στο φεγγάρι» με τη Νάνα Μούσχουρη, όπως είπαμε και στην αρχή του αφιερώματος. Σε κείνο το 45άρι, στην άλλη πλευρά υπάρχει και το «Έλα πάρε μου τη λύπη», των Γκάτσου και Χατζιδάκι, όπου ο Γκάτσος εμφανίζεται σαν Β. Καρδής. Από εκεί και μετά, εμφανίζεται σε δυο 45άρια με τον Γιάννη Μαρκόπουλο, πριν το «Κορίτσι με το κορδελάκι» του 1964.
Πρόκειται για το «Νανούρισμα» που ερμηνεύει ο Αλέκος Πάντας το 1961, όπου στην άλλη του πλευρά το 45άρι περιέχει το τραγούδι «Σ' ένα ψηλό καμπαναριό» των Μαρκόπουλου και Β. Καρδή, του Νίκου Γκάτσου δηλαδή σε κάποιες δισκογραφήσεις που έκανε, προφανώς σε άλλες εταιρείες (εδώ FIDELITY). Τα πρώτα πάντως τραγούδια του Γιάννη Μαρκόπουλου εκδόθηκαν το 1960 με ερμηνευτή τον Γιάννη Βασιλούνη και τη συνεργασία του Περγιάλη.
"Η Βαγιά" σε στίχους Νίκου Γκάτσου που όμως δεν αναγράφεται καθόλου στο δισκάκι ως δημιουργός, παρουσιάστηκε στη συναυλία του Μίκη Θεοδωράκη στο Θέατρο "Κεντρικόν" τον Μάρτη του 1961 με ερμηνευτή τον Τέρη Χρυσό, ενώ στην άλλη πλευρά αυτού του μικρού δίσκου υπήρχε το τραγούδι "Το κοριτσάκι" σε στίχους Νότη Περγιάλη.
Ως ηθοποιός ο Νότης Περγιάλης έπαιξε περισσότερο στον κινηματογράφο και λιγότερο στο θέατρο, ενώ ξεχώρισε με την παρουσία και τη συγκροτημένη τεχνική του σε δεύτερους αλλά σύνθετους ρόλους. Ξεχωριστή θέση στην καριέρα του ως ηθοποιού, κατέχουν δύο αριστουργηματικές ταινίες, η «Ηλέκτρα» (1962) του Μιχάλη Κακογιάννη, όπου υποδυόταν το σύζυγο της Ηλέκτρας και, φυσικά, «Το χώμα βάφτηκε κόκκινο» (1966) του Βασίλη Γεωργιάδη που ενσάρκωσε συγκλονιστικά το μεγάλο αγωνιστή και υπέρμαχο των δικαιωμάτων του λαού, Μαρίνο Αντύπα (1872-1907). Θα μπορούσαμε να πούμε ότι μόνο με το ρόλο του Μαρίνου Αντύπα, αφήνει ισχυρό αποτύπωμα στον Ελληνικό Κινηματογράφο.
Υπάρχει και μια συγκλονιστική, όσο και παν-ανθρώπινη στιχομυθία του Νότη Περγιάλη από τα «Κόκκινα Φανάρια», που κυκλοφορεί αυτούσια στο You Tube. O ίδιος και η Ηρώ Κυριακάκη υποδύονται ένα ζευγάρι ρακοσυλλεκτών και όπου, παρά το χάλι τους, παραμένουν αισιόδοξοι έχοντας τη δυνατότητα να καπνίσουν, έστω ένα τσιγαράκι και κάνουν σχέδια:
«Όμορφη δεν είναι η ζωή, Κατερίνα;»
ρωτάει κάθε τόσο τη σύντροφό του.
«Καλή είναι»,
συναινεί κι αυτή.
Οι βραβεύσεις για τον τεράστιο αυτόν λογοτέχνη δεν έλειψαν, αφού τιμήθηκε με το Χρυσό Μετάλλιο της Ιερής Πόλεως του Μεσολογγίου καθώς και το Βραβείο των Κριτικών των Εφημερίδων στο Φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης. Αναμφισβήτητα, όμως, το σημαντικότερο βραβείο είναι η αγάπη με την οποία περιέβαλε ο κόσμος το έργο του. Αξίζει να τονιστεί ότι αποσπάσματα έργων του συμπεριλαμβάνονταν ενίοτε σε σχολικά βιβλία.
Έφυγε από τη ζωή στις 9 Νοεμβρίου 2009, στους Αγίους Θεοδώρους Κορινθίας.
Στο βιβλίο – αφιέρωμα «Νότης Περγιάλης – Πάμε μια βόλτα στο φεγγάρι», των Ελπιδοφόρου Ιντζεμπέλη και Κώστα Φωτεινάκη (εκδ. «Φαρφουλά», 2010), τοποθετήθηκε και ο αείμνηστος πλέον Μίκης Θεοδωράκης:
«Με τον Νότη μάς ενώνει μια δυνατή φιλία. Ξεκινήσαμε από τις ίδιες λαϊκές ρίζες. Τα βιώματά μας είναι ίδια. Οι στόχοι μας οι ίδιοι. Πάντα πολεμήσαμε το ίδιο θεριό κι ονειρευόμαστε ένα λαό με γεμάτα μάτια κι όρθιο κεφάλι».
Σχολιάστε