Ποιήματα και τραγούδια για το Πολυτεχνείο - Το τραγούδι έκπληξη
Γράφει ο Κώστας Προβατάς
Για τα γεγονότα του Πολυτεχνείου έχουν γραφτεί πολλά κείμενα αλλά και ποιήματα, κάποια έγιναν γνωστά, κάποια χάθηκαν στο χρόνο και στα ράφια των βιβλιοπωλείων. Όλα είχαν (και πάντα θα έχουν) το χρώμα τους, τον τρόπο τους να μεταφέρουν το νόημα και την αλήθεια των ημερών εκείνων και των όσων συνέβησαν.
Να αναφέρουμε κάποια σημαντικά, του Γιάννη Ρίτσου «Το αγόρι και η πόρτα», του Βασίλη Ρώτα το «Εδώ Πολυτεχνείο», του Μανόλη Αναγνωστάκη το «Φοβάμαι», του Νικηφόρου Βρεττάκου ο «Μικρός Τύμβος», αλλά και της Λένας Παππά, «Στους σκοτωμένους σπουδαστές του Νοεμβρίου».
Κι ένα άλλο του Νίκου Γκάτσου, συμπεριλήφθηκε στην «Αθανασία» του ποιητή που μελοποίησε ο Μάνος Χατζιδάκις το 1976. Ήταν το «Κοίτα με στα μάτια» που ερμήνευσε η Δήμητρα Γαλάνη.
Ένα τραγούδι που συνδέθηκε πολύ με το Πολυτεχνείο, ήταν “Το γελαστό παιδί”, μελοποιημένο ποίημα του Μπρένταν Μπίαν, τους στίχους του οποίου μετέφρασε ο Βασίλης Ρώτας και τη μουσική έγραψε ο Μίκης Θεοδωράκης. Αφηγείται τον θάνατο του Μάικλ Κόλινς, ενός εκ των ηγετών του ΙΡΑ το 1922. Αρχικά, ο θάνατος του γελαστού παιδιού αποδιδόταν στους “δικούς μας” (αναφερόμενο στη σύγκρουση στο εσωτερικό του IRA), αλλά άλλαξε στο “οι εχθροί μας”. Μετά την πτώση της Χούντας έγινε “σκοτώσαν οι φασίστες το γελαστό παιδί”.
Φυσικά το «Προσκύνημα» από το θεατρικό «Το μεγάλο μας τσίρκο», σε στίχους Ιάκωβου Καμπανέλλη και μουσική του Σταύρου Ξαρχάκου. Ένα τραγούδι που συνδέθηκε ιδιαίτερα με το Πολυτεχνείο, σε πρώτη ερμηνεία του Νίκου Δημητράτου και χορωδίας.
To 1974 στη δική του δισκογραφική εταιρία, την "Ωδή" ο συνθέτης Σωκράτης Βενάρδος κυκλοφορεί ένα δίσκο που αφορά στο έντεχνο πολιτικό τραγούδι που κυριάρχησε στη μεταπολίτευση. Και μάλιστα χωρίς μπουζούκι, που το χρησιμοποιεί μόνο στο ζεμπέκικο. Ο Θοδωρής Δημήτριεφ, ο Σταύρος Παπανικολάου, ο Κυριάκος Καλαϊτζίδης και η Κάκια Ασπιώτη ερμηνεύουν, ενώ στην ποίηση, τα κείμενα και την αφήγηση βρίσκουμε τον Χρήστο Κατσίγιαννη. Το άλμπουμ είχε το γενικό τίτλο «Πόσα να' ταν τα παιδιά».
Από τα ελάχιστα γνωστά, ένα λαϊκό τραγούδι που ερμήνευσε η Καίτη Χωματά, σύνθεση του Πέτρου Γιαννακού, σε στίχους του Γιώργου Βουρλιώτη, με τίτλο «Εδώ Πολυτεχνείο», από το άλμπουμ «Πικρές αλήθειες» του 1974. Μαζί με την Καίτη Χωματά τραγουδούσαν οι Βασίλης Χαμηλοθώρης, Μαρίνα Μπιλαδέρη και Νίκος Μαρινίδης.
Στο άλμπουμ του 1985 «Να 'μαστε πάλι εδώ Ανδρέα» των Ανδρέα Μικρούτσικου και Μανώλη Ρασούλη, υπάρχει το τραγούδι «Πολυτεχνείο» που ερμήνευσε η αξέχαστη Μαρία Δημητριάδη.
Βέβαια τραγούδι για το Πολυτεχνείο είναι και το «Νοέμβρης '90» του Διονύση Τσακνή. Το μέλλον είχε καταγράψει πια τι απέγινε με τη θυσία (τις θυσίες) του Πολυτεχνείου και ο απολογισμός ήταν πολλοί στίχοι μετά από «δεκαεννιά χρόνια» που σημείωσε ο ποιητής (Τσακνής) και με την υποσημείωση «Κουφάλες δεν ξοφλήσαμε»…
Και μέσα σε όλα αυτά τα δεδομένα, η μοναδική φορά που τραγούδησε η Έλενα Ναθαναήλ ήταν για να τιμήσει τους νεκρούς του Πολυτεχνείου.
Πολλοί νομίζουν ότι σε μία σκηνή της ταινίας «Επιχείρηση Απόλλων» του 1968, τραγουδά η Έλενα Ναθαναήλ. Η φωνή δεν είναι δική της, είναι της Αλέκας Κανελλίδου.
Η πρώτη και μοναδική φορά που η Έλενα Ναθαναήλ, τραγούδησε, ήταν όταν ερμήνευσε 13 (άγνωστα στους περισσότερους μέχρι σήμερα) τραγούδια, τα οποία είναι ποιήματα της Κωστούλας Μητροπούλου, που γράφτηκαν αμέσως μετά το Πολυτεχνείο και που μελοποιήθηκαν από τον Ανακρέοντα Παπαγεωργίου.
Ένα από αυτά τα τραγούδια, είναι το «Ταυτότητα Νεκρού» για τον πιο μικρό νεκρό της εξέγερσης. Εδώ λοιπόν τραγουδά η Έλενα Ναθαναήλ.
Λίγα λόγια για την ιστορία αυτού του τραγουδιού που ερμήνευσε η Ναθαναήλ.
Αμέσως μετά το Πολυτεχνείο, στην διάρκεια της πρώτης εβδομάδας που ακολούθησε, η Κωστούλα Μητροπούλου, έγραψε μια σειρά στίχων για τα παιδιά του Πολυτεχνείου. Ένας από αυτούς τους στίχους, ήταν για τον πιο μικρό, που έφυγε από σφαίρα. Τον ονομάζει Κωσταντή, μη γνωρίζοντας παραπάνω στοιχεία εκείνη τη δεδομένη στιγμή, αλλά είναι φανερό πως πρόκειται για τον Διομήδη Κομνηνό.
Αλλά, γιατί να τον ονομάσει έτσι; Υπάρχει ένας λόγος τελικά, συμβολικός. Το όνομα Κωσταντής, είναι μία αναφορά στον αιώνιο Κωσταντή της φυλής μας, που μοιρολογά διαχρονικά η Ελληνίδα μάνα (Τραγούδι του Νεκρού αδελφού).
Τους στίχους μελοποίησε ο Ανακρέων Παπαγεωργίου και το τραγούδι (όπως και όλα τα υπόλοιπα που έγραψε η Κωστούλα Μητροπούλου για το Πολυτεχνείο), ηχογραφήθηκαν τότε σε εκατοντάδες κασέτες που κυκλοφόρησαν από χέρι σε χέρι, αλλά δεν βγήκαν ποτέ στη δισκογραφική αγορά.
Τα ποιήματα της Κωστούλας Μητροπούλου περιλαμβάνονται στο βιβλίο «Το Χρονικό των Τριών Ημερών» που, εκτός της λογοτεχνικής του αξίας, αποτελεί και σημαντική μαρτυρία για τα γεγονότα της Εξέγερσης του Πολυτεχνείου.
Το βιβλίο πρωτοκυκλοφόρησε με συνωμοτικό τρόπο, σε φωτοτυπημένα αντίτυπα. Είχε γραφτεί σε δύο γραφομηχανές και όσοι είχαν μάθει για το βιβλίο, πήγαιναν στο σπίτι της Κωστούλας και έλεγαν το σύνθημα «Ήρθαμε για το πακέτο με τους κουραμπιέδες». Έτσι προμηθεύονταν το βιβλίο.
Το «Χρονικό» κυκλοφόρησε επίσημα, τον Ιούλιο του 1974, αμέσως μετά την πτώση της Χούντας. Είναι το πρώτο βιβλίο, που τυπώθηκε στην Ελλάδα της μεταπολίτευσης.
Όπως έγραφε και η ίδια η Μητροπούλου στον πρόλογο:
«Το "Χρονικό των τριών ημερών" γράφτηκε όσο γινόταν πιο 'πιστά' και αληθινά από έναν ευαίσθητο και ευάλωτο 'θεατή' που προσπάθησε να συνδυάσει την προσωπική οδυνηρή εντύπωση από τα γεγονότα με την αντικειμενικότητα της αλήθειας σ' αυτά τα ίδια τα γεγονότα.(…) Άρχισε να γράφεται στις 18 Νοεμβρίου του 1973 και τελείωσε στις 26 του ίδιου μήνα. Ο επίλογος προστέθηκε μετά. Όλον αυτόν τον καιρό μέχρι σήμερα (σ.σ. από τότε που γράφτηκε το βιβλίο, μέχρι τον Ιούλιο του '74 όταν τυπώθηκε) 'περνούσε' από χέρι σε χέρι, σε φωτοτυπημένα αντίτυπα και πάντα με την προσεκτική αγάπη των φίλων, επώνυμων και ανώνυμων, αγαπημένων και εντελώς αγνώστων».
Τα τραγούδια αυτά ακούστηκαν σε συναυλίες, στο Πολυτεχνείο, όπου έχουν δοθεί σε κασέτα και σε μπομπίνα και τα τραγούδησε τελικά και η Έλενα Ναθαναήλ σε ένα αφιέρωμα στην ΕΡΤ που έγινε την πρώτη χρονιά μετά το Πολυτεχνείο. Δεν βγήκαν όμως ποτέ σε δίσκο. Στο LP «Άσπρη Γραμμή» το 1992 με ερμηνεύτρια τη Βάσια Ζήλου, υπήρχε ένα τραγούδι τελικά από αυτή την καταγραφή, με τίτλο «Χρήστος».
Η Κωστούλα Μητροπούλου, έχει γράψει τους στίχους στο τραγούδι "Ο Δρόμος" που μελοποίησε και τραγούδησε ο Μάνος Λοΐζος, ένα τραγούδι που συνδέθηκε πολύ με τα γεγονότα του Πολυτεχνείου, καθώς και για το τραγούδι «Στρατιώτης» που μελοποίησε και πάλι ο Μάνος Λοΐζος για τη φωνή του Βασίλη Παπακωνσταντίνου.
Σχολιάστε