Kώστας Καπνίσης: Ο Mr Soundtrack του ελληνικού κινηματογράφου
Γράφει ο Κώστας Προβατάς
«Σταμάτησα να κάνω ταινίες, όταν δεν υπήρχανε πια ταινίες. Από τότε που σταμάτησε ο Φίνος, σταμάτησαν όλα».
Ο άνθρωπος που έχει γράψει τη μουσική στις περισσότερες από τις ελληνικές ταινίες που ακόμα σήμερα βλέπουμε στις οθόνες μας απεφάνθη. Όμως αυτό που έλεγε ο Κώστας Καπνίσης στα παραπάνω λόγια του, σηματοδοτούσαν ένα τέλος εποχής για τον κινηματογράφο στο σύνολό του. Ο ίδιος τότε άλλαξε ρότα και συγκροτεί μια ορχήστρα, με την οποία θα προβεί σε ηχογραφήσεις ποπ / ροκ τραγουδιών, βασισμένα σε στίχους των Νέστορα Μάτσα – Γιάννη Συλλάνταβου και τα οποία ντύνει με μελωδίες, επηρεασμένες από την παράδοση.
Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή...
Ο Κώστας Καπνίσης έχει επονομαστεί με όλα τα ξένα μεγάλα ονόματα της εποχής του και της ιδιότητάς του. Κυριάρχησε στην ιστορική αρθρογραφία το «Μορικόνε» και όχι άδικα. Ο συνθέτης γεννήθηκε στις 20 Νοεμβρίου του 1920 και έφυγε από τη ζωή την 4η Ιουλίου 2007. Η οικογένεια και η ζωή του είναι συνυφασμένη με τη μουσική από νεαρή ηλικία και κάνει σπουδές Ωδείου δίπλα στον Σκαλκώτα και τον έμπειρο Γιάννη Παπαιωάννου. Συνθέτει από τα 19 του χρόνια και μπαίνει στο Ε.Ι.Ρ. (Εθνικό ίδρυμα Ραδιοφωνίας) στην ελαφρά ορχήστρα δύο χρόνια αργότερα, το 1941. Το 1943 γνωρίζει τον Αλέκο Σακελλάριο, ο οποίος την επόμενη χρονιά του αναθέτει να συνθέσει τη μουσική για το θεατρικό έργο «Η Λίζα τα έκανε θάλασσα». Συνέχισαν μαζί στο «Fleur d' amour» και έκτοτε συνεχίζει να γράφει τραγούδια, σχεδόν μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του '50. Αρκετά από αυτά μάλιστα τα ερμήνευσε ο συνομήλικός του Τώνης Μαρούδας.
Η δεκαετία του '50 πρακτικά τού δίνει μια πολύ μεγάλη ώθηση, αφού ξεκινάει να γράφει μουσική και τραγούδια για τον κινηματογράφο και τη δεκαετία του '60 πια αναλαμβάνει ό,τι κινείται από σούπερ παραγωγή ταινίας ή μιούζικαλ αλλά και άλλων ειδών, όπως τα ντοκιμαντέρ.
Στον κινηματογράφο θα εμφανισθεί για πρώτη φορά ως συνθέτης, το 1951, στην ταινία του Θανάση Μεριτζή, «Μια Νύχτα στον Παράδεισο». Από τις πρώτες κινηματογραφικές δουλειές του ξεχωρίζουν το «Χαρούμενο ξεκίνημα» του Ντίνου Δημόπουλου (1954), «Το κορίτσι με τα παραμύθια» (1956) και «Το ματωμένο ηλιοβασίλεμμα» (1959) του Ανδρέα Λαμπρινού. Σημειώνεται η λέξη «ηλιοβασίλεμμα» με δύο «μ», όπως καταγραφόταν στην αφίσα της ταινίας που παραθέτουμε.
Στις βάσεις δεδομένων έχουν καταγραφεί πάνω από 115 δημιουργίες του, ωστόσο θα πρωτοδεί άλμπουμ LP δικό του το 1988. Η δουλειά του των προηγούμενων χρόνων αφορούσε σε 45άρια και 78άρια γραμμοφώνου, ενώ η υπόθεση “soundtrack” δεν ήταν τότε ιδιαίτερα δυναμική, εκτός εξαιρετικών περιπτώσεων και η κυκλοφορία αυτών των άλμπουμς δεν ήταν προτεραιότητα, εκτός αν υπήρχε ήδη κάποια μεγάλη επιτυχία που ακουγόταν στην ταινία. Αρκεί όμως να παραθέσουμε ενδεικτικά κάποια από τα έργα που έχει συνθέσει μουσική, απλά για να αντιληφθούμε το μέγεθος της συνεισφοράς του: Το Δόλωμα, Η Γυνή να Φοβήται τον Άνδρα, Τζένη Τζένη, Κοντσέρτο για Πολυβόλα, Παπαφλέσσας, Οι γενναίοι του Βορρά, Υπολοχαγός Νατάσα, Έγκλημα στο Κολωνάκι, Αδέλφια μου αλήτες πουλιά, Η Αθήνα τη νύχτα, Κατήφορος…
Ο «Κατήφορος» του 1961 υπήρξε μια εξαιρετική στιγμή, αφού η ταινία με την μουσική του Κώστα Καπνίση είναι γεμάτη από ήχους τζαζ, τσα τσα και τσάρλεστον και όλους τους μοντέρνους τότε ρυθμούς. Το άλμπουμ με τη μουσική της ταινίας βέβαια, κυκλοφόρησε 30 χρόνια αργότερα, το 1991. Μια ταινία όμως που ανέδειξε τη Λάσκαρη, τον Κούρκουλο (μετά από αρκετές ταινίες), τον Βουλγαρίδη, αλλά και το ελληνικό φιλμ νουάρ του Δαλιανίδη. Και κυρίως σηματοδότησε τη συνεργασία του Καπνίση με τη Φίνος Φιλμς, με την οποία κατέγραψαν μαζί 17 ταινίες. Και ίσως του… άνοιξε και την όρεξη, αφού το 1962 έγραψε μουσική για 12 ταινίες!
Μια πολύ μεγάλη επιτυχία του Κώστα Καπνίση, από την ίδια εποχή (1963), ήταν «Το αμαξάκι» (στίχοι Τάσος Μαστοράκης), που είχαν πει η Τζένη Βάνου με τον Γιάννη Βογιατζή. Στο 45άρι δισκάκι της Philips αναφέρεται με αυτόν τον τίτλο το τραγούδι, όμως έγινε επιτυχία από τον πρώτο στίχο που λέει «Είσαι το ταίρι μου», εξάλλου αυτό ενέπνευσε και την ομώνυμη σειρά του MEGA CHANNEL πριν μερικά χρόνια.
Είχε τιμηθεί με Χρυσό Μετάλλιο στο Φεστιβάλ Τραγουδιού της Βραζιλίας (1967), Βραβείο καλλίτερης μουσικής στη ταινία “Τα χέρια” (Θεσσαλονίκη 1962), καθώς και ιδιαίτερα βραβεία για τη μουσική των ταινιών “Ο Πανικός” (1969), και “Αλέξανδρος ο Μέγας στην Ιστορία και τον θρύλο” (Θεσσαλονίκη 1977).
Στην τελευταία περίπτωση, το Φεστιβάλ ήταν χωρισμένο στα δύο, σε κυβερνητικό και αντιφεστιβάλ. Βραβεύτηκε και από τα δύο, όμως δεν παρευρέθηκε σε κανένα.
Για «Τα χέρια» υπήρξαν ελληνικοί στίχοι του Τάσου Μαστοράκη, για τη φωνή της Γιοβάννας, διότι η παραγωγή δεν ήταν ελληνική. Με τη Γιοβάννα ο Καπνίσης είχε μια εξαιρετική συνεργασία εκείνα τα χρόνια, που μάλιστα έπιασε κορυφή όχι εδώ αλλά στη Σοβιετική Ένωση. Η Γιοβάννα είχε επισκεφθεί τη χώρα τρεις τουλάχιστον φορές εκείνη τη δεκαετία. Το 1963 συνοδευόταν και από τον Κώστα Καπνίση, ο οποίος διηύθυνε την ορχήστρα. Έπαιξαν σε διάφορες πόλεις, με τεράστια επιτυχία, με τη συναυλία της Μόσχας να ενθουσιάζει. Φυσικά, είχαν κυκλοφορήσει και πολλοί δίσκοι της Γιοβάννας, τότε, στη Σοβιετική Ένωση, σε όλες τις στροφές (78, 45, 33 1/3), από την κρατική εταιρεία Μελόντια.
Το 1973 επιμελείται την μουσική 4 ταινιών, οπότε και σταματά η συστηματική του ενασχόληση με τον κινηματογράφο. Οι τελευταίες του δουλειές έρχονται το 1978 με δύο ταινίες «Τελευταία πτήση» και η «Βαλίτσα του παππά». Και εδώ επιβεβαιώνονται τα παραπάνω που λέγαμε, ταινίες που τα soundtracks δεν κυκλοφόρησαν ποτέ, ειδικά η «Τελευταία πτήση» που έχει εξαιρετική μουσική και υπήρξε μια πολύ αγαπημένη ταινία του Ντίμη Δαδήρα (στο βίντεο τραγουδά η Irena Maleeva, αγγλικά και ελληνικά).
Το 1993 έκανε τις ενορχηστρώσεις στο δίσκο της Αλέξιας, «Η Αλέξια ερμηνεύει τα κλασσικά», όπου η Κύπρια καλλιτέχνις παρουσιάζει 22 ελληνικά jazz τραγούδια από τις δεκαετίες του '20 έως και του '60. Ο δίσκος ηχογραφήθηκε με τη 20μελή Συμφωνική Ορχήστρα της Βουλγαρίας και ξεπέρασε το 1 εκατομμύριο αντίτυπα στην Ελλάδα και την Κύπρο. Σε αυτόν τον δίσκο συμπεριέλαβε και το πρώτο τραγούδι που είχε συνθέσει στα 19 του χρόνια με τον τίτλο «Γελάς», σε στίχους του Γιώργου Οικονομίδη.
Γυρνώντας στην αρχή του κειμένου, ο Κώστας Καπνίσης, μετά την ολοκλήρωσή της πορείας του στη σύνθεση κινηματογραφικών soundtracks, επέστρεψε ουσιαστικά στις ρίζες του. Στις σπουδές του κατά κύριο λόγο, αφού οι δάσκαλοί του ήταν δεμένοι με την παραδοσιακή μουσική. Από την δουλειά εκείνης της εποχής, κυκλοφόρησε το 2019 και μετά το θάνατο του συνθέτη ένα άλμπουμ που λέγεται «Music Of Greek Folk Echoes / Παραδοσιακοί Αντίλαλοι», με σπάνιες ηχογραφήσεις και ορχηστρικές και ερμηνευτικές. Στις ερμηνευτικές θα συναντήσουμε την Ελένη Βιτάλη, την Τάμμυ, τον Μάριο Κώστογλου και αρκετούς άλλους που τότε επέλεξε ο συνθέτης.
Οι μουσικοί ερευνητές, αλλά και οι μουσικοί γενικότερα, θεωρούν εξαιρετικά σημαντικό όλο το έργο του Κώστα Καπνίση. Από το σύνολό τους, οι συνθέσεις του καταφέρνουν να συνδυάζουν πολλά είδη μουσικής, ενώ ο ίδιος δεν ξεχνά ποτέ τις καταβολές του. Κυριαρχεί στη νεανική και μέση ηλικία του η ενασχόληση με τους μοντέρνους ρυθμούς της εποχής, όμως με την ίδια ευκολία έρχεται να ασχοληθεί με ποπ / ροκ ουσιαστικά, εντάσσοντας το παραδοσιακό στοιχείο. Εξ' αυτού, ακολουθεί (ή τον ακολούθησαν) συγκροτήματα νεανικά που έβαλαν νεανικό ρυθμό σε παραδοσιακά τραγούδια κι αυτό είχε γίνει κι από τη δεκαετία του '60. Περιττό να τονίσουμε ότι πλέον γίνεται αφειδώς. Συνεπώς, οφείλουμε να τονίσουμε ότι η συμβολή του στην ευρεία μουσική τάξη είναι τεράστια, ενώ σηματοδοτεί μια ολόκληρη σινε-εποχή που η μεταπολίτευση την αλλάζει επί της ουσίας. Αλλά ακόμα και σήμερα βλέπουμε αυτές τις υπέροχες παραγωγές, με τη θαυμάσια μουσική του υπέροχου Κώστα Καπνίση.
Σχολιάστε