Παντελής Βούλγαρης - Τα τραγούδια από τις ταινίες του
Γράφει ο Κώστας Προβατάς
Ο Παντελής Βούλγαρης είναι ένας σημαντικός σκηνοθέτης μας, γεννημένος στις 23 Οκτωβρίου του 1940. Γενέθλιος μέρα ίδια με αυτή του αείμνηστου Μάνου Χατζιδάκι (23/10/1925), αλλά αν το πάμε και μακρύτερα με αυτήν του Μανώλη Ανδρόνικου (23/10/1919), του ανθρώπου που ανακάλυψε τη Βεργίνα, μνημειακή ενθύμηση 100 ετών και πλέον. Σε αυτό το αφιέρωμά μας, ξεκινώντας από το σήμερα, θυμόμαστε σημαντικά τραγούδια των ταινιών του Παντελή Βούλγαρη.
Το 2017, στο "Τελευταίο Σημείωμα", η Ασπασία Στρατηγού και ο Γιώργος Νταλάρας τραγουδούν το "Εις Μνημόσυνον" ή αλλιώς "Άι γαρούφαλλό μου" των Αργύρη Κουνάδη και Βαγγέλη Γκούφα, βασισμένο σε μια ισπανική μελωδία. Ιστορικό πάντως τραγούδι για την ελληνική δισκογραφία, αφού ήταν το πρώτο που τραγούδησε η Ελένη Βιτάλη με αυτό το όνομα (πρώην Λαβίδα), εμφανιζόμενη στο άλμπουμ "Δεν περισσεύει υπομονή" των παραπάνω δημιουργών (όπου συμμετείχε και η Σωτηρία Μπέλλου).
Το 2009, η "Ψυχή Βαθιά", είχε τον Γιάννη Αγγελάκα στη μουσική έμπνευση αλλά και ερμηνεία, μια συνεργασία απρόσμενη αλλά αποτελεσματική. Κι ο Αγγελάκας αφιέρωσε την "Ψυχή βαθιά" σε έναν άλλο μεγάλο σκηνοθέτη και φίλο του που πρόωρα είχε χαθεί, τον Νίκο Νικολαϊδη, ο οποίος με τη σειρά του, τον μύησε στο πανί με το "Ο χαμένος τα παίρνει όλα", όπου "Χαμένος" ο Αγγελάκας, εξ' ου και το ομώνυμο τραγούδι.
Το 2004, στις "Νύφες", ο Σταμάτης Σπανουδάκης βραβεύεται για τη μουσική της ταινίας, της οποίας την επιμέλεια παραγωγής είχε ο Μάρτιν Σκορσέζε.
Το 1998, στο "Όλα είναι δρόμος" το σύνθημα "Ηλία, Ρίχτο" έγινε από τότε viral, αλλά περίμενε την εξάπλωση του internet, για να το μάθουν κι άλλοι κι άλλοι κι άλλοι... Η σπονδυλωτή ταινία σχεδόν υπερκαλύφθηκε από αυτό το τμήμα του έργου. Άλλωστε τα "Βιετνάμ" της επαρχίας ήταν πάντα μυστηριακά για τους αμύητους. Τα τραγούδια έγιναν μεγάλες επιτυχίες σε κάθε λογής "μπουζούκια", αν και ορισμένα προϋπήρχαν της ταινίας.
Το 1995, στο "Ακροπόλ", παρουσιάζει μια μουσικοθεατρική παράσταση, με σπουδαίο καστ, αλλά κι ένα τραγούδι που έγινε διαχρονικό. Το "Κλείσε τα μάτια σου" του Νίκου Πορτοκάλογλου, που το ερμήνευσε ο ίδιος, με τη συνοδεία της Μελίνας Κανά. Τραγούδι που αργότερα το έκανε επιτυχία και η Πίτσα Παπαδοπούλου, κατά πολλούς μεγαλύτερη αλλά και λαϊκότερη.
Το 1991 συναντιέται για δεύτερη (χρονικά) σειρά με τον Μάνο Χατζιδάκι, ο οποίος συνέθεσε τη μουσική για τις "Ήσυχες μέρες του Αυγούστου", σπονδυλωτή κι αυτή, η οποία συμμετείχε σε πολλά διεθνή Φεστιβάλ. Η Νένα Βενετσάνου, σε μια απόλυτα ψυχολογική σύνθεση του Χατζιδάκι, ανέδειξε στην ταινία την καθημερινότητα πολλών σκέψεών μας που απλά βουλιάζουν στο χρόνο που περνάει.... Απλά "και η ζωή συνεχίζεται"...
Το 1988 η "Φανέλα με το 9" κάνει αίσθηση με την εμφάνιση του Έλληνα Brad Pitt (όπως ονομάστηκε), Στράτου Τζώρτζογλου. Στην ταινία ωστόσο ο Σταμάτης Σπανουδάκης παρουσιάζει ένα τραγούδι που ήρθε, για να μείνει. Η Κατερίνα Σιάπαντα ερμηνεύει το "Ζωή κλεμμένη", ένα τραγούδι που έγινε μεγάλη επιτυχία όμως με τη φωνή της Ελευθερίας Αρβανιτάκη.
Ο Σπανουδάκης, μετά το "Κοντραμπάντο" που είχε τρομερή επιτυχία το 1986 με την πρωτοεμφανιζόμενη Αρβανιτάκη, την επαναφέρει με το "Τανιράμα", αλλά οι προσδοκίες λόγω της πρώτης μεγάλης επιτυχίας ήταν μεγάλες. Το "Ζωή κλεμμένη" είχε ήδη… κλέψει καρδιές, η μεγαλειώδης φωνή της Ελευθερίας το απογείωσε κι έτσι έγινε η διαχρονική επιτυχία που ξέρουμε. Η Σιάπαντα ωστόσο, είχε δώσει τη δικιά της χροιά σε αυτό το μοναδικό τραγούδι.
Αν αναζητήσει κανείς "δωρικές" ερμηνείες σε πανί, εδώ θα βρει ίσως τη μεγαλύτερη. Στα "Πέτρινα χρόνια", ο Στέλιος Καζαντζίδης ανατριχιάζει τον κόσμο όλο το 1985, συνοδευόμενος από το κλαρίνο του Βασίλη Σαλέα. Η μουσική της ταινίας βραβεύθηκε και σε διεθνή Φεστιβάλ, όμως η Θέμις Μπαζάκα πήρε ότι βραβείο Γυναικείου Ρόλου κυκλοφορούσε τότε στις εμφανίσεις της επικής αυτής ταινίας.
Το 1976 στο περίφημο "Happy day", ο Διονύσης Σαββόπουλος εμφανίζει τον "Λαϊκό Τραγουδιστή" ή αλλιώς τη "Θητεία", που ερμηνεύει επίσης με μεγαλοπρέπεια ο Μιχάλης Μενιδιάτης. Ο τραγουδιστής στη βιογραφία του, εξομολογείται ότι πήρε την άδεια του Άκη Πάνου, για να πει αυτό το τραγούδι, ο οποίος συμφώνησε απλά με το βλέμμα του.
Και τι να πει κανείς αλήθεια για τον "Μεγάλο Ερωτικό" του 1973, ταινία που ο Μάνος Χατζιδάκις συμμετείχε και στην παραγωγή, κατεύθυνε όμως αριστουργηματικά τον Δημήτρη Ψαριανό και τη μοναδική Φλέρυ Νταντωνάκη. Σημειώνουμε από την "Καθημερινή":
"Ξεχωρίζει όχι μόνο μέσα στη χατζιδακική δημιουργία, αλλά και στην ελληνική μουσική γενικότερα. Έργο τομή. Κορύφωση και σύνοψη της άνθησης του ελληνικού τραγουδιού στη δεκαπενταετία που είχε προηγηθεί και μέτρο, ζύγι, για την εποχή που ακολούθησε. Εδώ η μουσική ιδιοφυΐα του Χατζιδάκι μετουσιώνει σε «πραγματεία περί έρωτος» έντεκα ποιήματα από διάφορες εποχές της ελληνικής γλώσσας –από την αρχαϊκή Σαπφώ (Κέλομαί σε Γογγύλα, στην αιολική διάλεκτο) και τον κλασσικό Ευριπίδη (Έρωτα εσύ, χορικό από τη Μήδεια, σε μετάφραση Παντελή Πρεβελάκη), περνώντας από την ελληνιστική της Βίβλου (Κραταιά ως θάνατος αγάπη, από το Άσμα Ασμάτων του Σολομώντα".
Τι άλλο να προστεθεί άραγε... ίσως το σημείωμα της Μυρτιώτισσας τότε στον Μάνο Χατζιδάκι, με ένα ποίημα που λεγόταν "Σ' αγαπώ" και αφιερωμένο στο γιο της, το οποίο φυσικά εμπεριέχεται στον "Μεγάλο Ερωτικό" ανάμεσα στα υπόλοιπα των Ελύτη, Καβάφη, Σαπφούς και άλλων... Ο δε Μάνος Χατζιδάκις εξήγησε σε συνέντευξή του ότι το τραγούδι αυτό δεν το ερμήνευσε πλέον καμιά άλλη μετά την Νταντωνάκη (μέχρι τότε, συνέντευξη του 1989).
Το 1972 παρουσιάστηκε το "Προξενιό της Άννας", χωρίς σχολιασμό περί μουσικής, αλλά με τον παρακάτω διεθνή σχολιασμό για την ταινία:
Ο Vincent Canby έγραψε στους New York Times το 1975, «Κανένας στην ταινία δεν υποψιάζεται τίποτα για επανάσταση, αλλά για επανάσταση είναι που φωνάζει η ταινία, με μια φωνή τόσο ευγενική, ώστε τον πραγματικό θυμό των λέξεων να τον ακούει κανείς μόνο μετά».
Πριν από το "Προξενιό της Άννας", υπάρχουν βιογραφικά τέσσερις ταινίες μικρού μήκους του σκηνοθέτη, "Ο κλέφτης" (1965), "Ο Τζίμης ο Τίγρης" (1966), το ντοκιμαντέρ "Ce n' est qu'un début…" (1971) , "Ο χορός των τράγων" (1971).
Στο αφιέρωμά μας δεν αναφέρονται επίσης οι ταινίες "Μικρά Αγγλία" (2013), στην οποία παρουσιάστηκε πρωτότυπη μουσική της πρωτοεμφανιζόμενης αλλά ιδιαίτερα ταλαντούχας Κατερίνας Πολέμη, καθώς και η "Ελευθέριος Βενιζέλος 1910-1927", όπου τη μουσική και τα τραγούδια είχε γράψει ο Λουκιανός Κηλαηδόνης για τη φωνή της Άννας Καλουτά, που τα παρουσίαζε με θεατρικό τρόπο και μέσα από νούμερα.
Δε θα πρέπει να ξεχνάμε και την σύμπραξή του με τον Μανώλη Μητσιά το 2015, στα "Απαγορευμένα τραγούδια" που παρουσιάστηκαν στο Μέγαρο Μουσικής και αναφερονται σε όσα λογοκρίθηκαν επί χούντας. Ο σκηνοθέτης είχε την επιμέλεια ενός οπτικοακουστικού ντοκιμαντέρ, αλλά με την εμπειρία της εποχής που έζησε κι ο ίδιος, συμμετείχε ενεργά στην υπέροχη αυτή παράσταση, της οποίας παρατίθεται το διαφημιστικό σποτ (2015).
Σχολιάστε