Σταύρος Κουγιουμτζής - Μάνος Ελευθερίου: ΟΙ ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΚΙ ΩΡΑΙΟΙ
Γράφει ο Κώστας Προβατάς
Ήταν 12 Μαρτίου 1938 όταν γεννήθηκε o Μάνος Ελευθερίου, ένας από τους σπουδαιότερους στιχουργούς και ποιητές στη χώρα μας, ενώ ήταν 12 Μαρτίου 2005 που έφυγε από τη ζωή ο Σταύρος Κουγιουμτζής, ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες συνθέτες. Τους δύο συνδέει και η «ανάποδη» κατάσταση την ημερομηνία 22 Ιουλίου, όταν δηλαδή γεννήθηκε ο Σταύρος Κουγιουμτζής και έφυγε από τη ζωή ο Μάνος Ελευθερίου. Μοιραίες καταστάσεις θα πει κανείς ή μια καλοστημένη φάρσα, από αυτές που μόνο η ζωή ξέρει να στήνει.
Ευτυχώς όμως για το ελληνικό τραγούδι, οι δύο αυτοί σημαντικοί δημιουργοί είχαν πολύ καλή σχέση και η σύμπραξή τους αποτυπώθηκε σε αρκετούς δίσκους όπως:
• Μικρές πολιτείες (1974): «Του κάτω κόσμου τα πουλιά», «Τώρα που θα φύγεις», «Τα πρώτα λόγια», «Τα χρέη της καρδιάς σου», «Δίψασα στην πόρτα σου»
• Στα ψηλά τα παραθύρια (1975): «Σαν ραγίσει το ποτήρι», «Στα χρόνια της υπομονής», «Σαν σβησμένο καρβουνάκι»
• Λαϊκές Κυριακές (1976): «Τα μαύρα κοροϊδεύεις», «Τρεις η ώρα νύχτα», «Έφταιξα έφταιξα», «Χρόνια σαν βροχή», «Απ' τον περασμένο Μάρτη»
• Μην περιμένεις (1976): «Τα γράμματα για σένα», «Δεν κοιτάς που ξενυχτάω», «Έχει καρφιά η υπομονή»
• Τραγούδια του καιρού μας (1977): «Ταξιδεμένο μου πουλί». Ένα τραγούδι που ο Μάνος Ελευθερίου εμφανίζεται με ψευδώνυμο, συγκεκριμένα Μάνος Ταξείδης (πληροφ. Θανάσης Γιώγλου, Ogdoo Music Group).
• Τρελοί και άγγελοι (1986): «Όποιος τραγουδάει τον πόνο» και «Οι ελεύθεροι κι ωραίοι»
Παίρνουμε στοιχεία από αφιερώματα του Μετρονόμου που είχαν γίνει στους δύο αυτούς σπουδαίους δημιουργούς, στις εκδόσεις 19, 58, 63.
Είχε πει λοιπόν ο Ελευθερίου για τον Κουγιουμτζή:
«Με τον Σταύρο γίναμε φιλαράκια το 1974. Με πήρε τηλέφωνο και έκτοτε κολλήσαμε. Κάναμε μαζί μια δεκαπενταριά τραγούδια που τα περισσότερα τα ερμήνευσε έξοχα ο Γιώργος Νταλάρας. Η φιλία μας διατηρήθηκε έως σήμερα ασκίαστη. Ήταν σεμνός, οπωσδήποτε, δύσκολος και δάσκαλος, και αναποφάσιστος για πολλά. Τρομαγμένος όμως από την αθλιότητα των ανθρώπων. Ευαίσθητος πολίτης αυτής της χώρας. Ήξερε να θαυμάζει και, όταν θαύμαζε κάποιον, το διαλαλούσε. Ήξερε όμως και να θυμώνει. Και όταν θύμωνε, και στενοχωριόταν συχνά με όσα τον πλήγωναν, πάλι το διαλαλούσε. Απομονώθηκε με ό,τι τραυματικές επιπτώσεις μπορεί να έχει μια τέτοια επιλογή. Το ότι διάλεξε να επιστρέψει στα άγια χώματα της προσφυγιάς, της Θεσσαλονίκης, σημαίνει πολλά. Του έδωσε όμως την ευκαιρία να ασχοληθεί με την πεζογραφία, με έξοχα διηγήματα. Είναι τραγικό σε αυτόν τον τόπο αυτό που συμβαίνει: να πρέπει να πεθάνει κάποιος για να αποδείξει ότι αφενός ζούσε, και ότι όσο ζούσε έκανε θαυμαστά έργα. Ο ίδιος εισέπραξε τα ψίχουλα που έπεσαν στο τραπέζι του, από τα συμπόσια που ο ίδιος πρόσφερε απλόχερα. Είναι παρήγορο ότι η νέα γενιά, ζαλισμένη και ζεματισμένη από ό,τι και με όσα συμβαίνουν γύρω μας, ακούει το έργο του με κατάνυξη. Και αυτό είναι όχι μόνο η προσωπική του καταξίωση αλλά και ο θρίαμβος του ελληνικού καλού τραγουδιού».
Σε άλλη δήλωσή του ο Μάνος Ελευθερίου είχε πει για το φίλο του:
«Ποτέ στα χρόνια που τον γνωρίζω δεν τον είδα να συναλλάσσεται για δημόσιες σχέσεις, για γνωριμίες, για δημοσιεύματα, τόσο συνηθισμένες χειρονομίες, αλίμονο. Από τους συνεργάτες του ζητάει το αδύνατο: την αμεσότητα δηλαδή και την απλότητα. Πράγματα δύσκολα και ακατόρθωτα πολλές φορές, έτσι μπερδεμένοι που είμαστε όλοι σ' αυτόν τον τόπο με την “όρθια διανόηση”. Κι αυτό το “ζητάει” σημαίνει ατελείωτες και βασανιστικές παραλλαγές πάνω σ' ένα στίχο, σε μια λέξη, σ' ένα νόημα»
Από την άλλη πλευρά ο Κουγιουμτζής είχε πει για το φίλο του τα εξής:
«Ο Μάνος Ελευθερίου είναι ένας ποιητής που κουβαλάει ένα βαρύ φορτίο από μνήμες του ελληνισμού, γι' αυτό και οι στίχοι του είναι διαποτισμένοι από αυτό το πολύτιμο φορτίο. Έτσι, ακούγοντας κανείς τα τραγούδια του διακρίνει τη ματωμένη πορεία του ελληνισμού (επιμένω στη λέξη ελληνισμός από τη φθαρμένη και αγοραία πλέον ρωμιοσύνη). Παλιές φωτογραφίες, καρτ ποστάλ της Σμύρνης, εικονίσματα από το Βυζάντιο, μια πνευματική και ιστορική συνέχεια που εμένα με συγκινεί ιδιαίτερα, παρά εκείνη η αποκομμένη από την παράδοση ατομικότητα και δήθεν προσωπικό ύφος μερικών ξιπασμένων. Καμιά φορά σκέπτομαι πως αν ο Παπαδιαμάντης έγραφε στίχους για τραγούδι, κάπως έτσι θα έγραφε. Σαν τον Μάνο Ελευθερίου».
Σχολιάστε