Αφιερώματα

Για να θυμούνται οι παλιοί και να μαθαίνουν οι νεότεροι

Σταύρος Κουγιουμτζής - Μάνος Ελευθερίου: ΟΙ ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΚΙ ΩΡΑΙΟΙ

Γράφει ο Κώστας Προβατάς

Ήταν 12 Μαρτίου 1938 όταν γεννήθηκε o Μάνος Ελευθερίου, ένας από τους σπουδαιότερους στιχουργούς και ποιητές στη χώρα μας, ενώ ήταν 12 Μαρτίου 2005 που έφυγε από τη ζωή ο Σταύρος Κουγιουμτζής, ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες συνθέτες. Τους δύο συνδέει και η «ανάποδη» κατάσταση την ημερομηνία 22 Ιουλίου, όταν δηλαδή γεννήθηκε ο Σταύρος Κουγιουμτζής και έφυγε από τη ζωή ο Μάνος Ελευθερίου. Μοιραίες καταστάσεις θα πει κανείς ή μια καλοστημένη φάρσα, από αυτές που μόνο η ζωή ξέρει να στήνει.

Ευτυχώς όμως για το ελληνικό τραγούδι, οι δύο αυτοί σημαντικοί δημιουργοί είχαν πολύ καλή σχέση και η σύμπραξή τους αποτυπώθηκε σε αρκετούς δίσκους όπως:

Μικρές πολιτείες (1974): «Του κάτω κόσμου τα πουλιά», «Τώρα που θα φύγεις», «Τα πρώτα λόγια», «Τα χρέη της καρδιάς σου», «Δίψασα στην πόρτα σου»

Στα ψηλά τα παραθύρια (1975): «Σαν ραγίσει το ποτήρι», «Στα χρόνια της υπομονής», «Σαν σβησμένο καρβουνάκι»

Λαϊκές Κυριακές (1976): «Τα μαύρα κοροϊδεύεις», «Τρεις η ώρα νύχτα», «Έφταιξα έφταιξα», «Χρόνια σαν βροχή», «Απ' τον περασμένο Μάρτη»

Μην περιμένεις (1976): «Τα γράμματα για σένα», «Δεν κοιτάς που ξενυχτάω», «Έχει καρφιά η υπομονή»

Τραγούδια του καιρού μας (1977): «Ταξιδεμένο μου πουλί». Ένα τραγούδι που ο Μάνος Ελευθερίου εμφανίζεται με ψευδώνυμο, συγκεκριμένα Μάνος Ταξείδης (πληροφ. Θανάσης Γιώγλου, Ogdoo Music Group).

Τρελοί και άγγελοι (1986): «Όποιος τραγουδάει τον πόνο» και «Οι ελεύθεροι κι ωραίοι»

Παίρνουμε στοιχεία από αφιερώματα του Μετρονόμου που είχαν γίνει στους δύο αυτούς σπουδαίους δημιουργούς, στις εκδόσεις 19, 58, 63.

Είχε πει λοιπόν ο Ελευθερίου για τον Κουγιουμτζή:

«Με τον Σταύρο γίναμε φιλαράκια το 1974. Με πήρε τηλέφωνο και έκτοτε κολλήσαμε. Κάναμε μαζί μια δεκαπενταριά τραγούδια που τα περισσότερα τα ερμήνευσε έξοχα ο Γιώργος Νταλάρας. Η φιλία μας διατηρήθηκε έως σήμερα ασκίαστη. Ήταν σεμνός, οπωσδήποτε, δύσκολος και δάσκαλος, και αναποφάσιστος για πολλά. Τρομαγμένος όμως από την αθλιότητα των ανθρώπων. Ευαίσθητος πολίτης αυτής της χώρας. Ήξερε να θαυμάζει και, όταν θαύμαζε κάποιον, το διαλαλούσε. Ήξερε όμως και να θυμώνει. Και όταν θύμωνε, και στενοχωριόταν συχνά με όσα τον πλήγωναν, πάλι το διαλαλούσε. Απομονώθηκε με ό,τι τραυματικές επιπτώσεις μπορεί να έχει μια τέτοια επιλογή. Το ότι διάλεξε να επιστρέψει στα άγια χώματα της προσφυγιάς, της Θεσσαλονίκης, σημαίνει πολλά. Του έδωσε όμως την ευκαιρία να ασχοληθεί με την πεζογραφία, με έξοχα διηγήματα. Είναι τραγικό σε αυτόν τον τόπο αυτό που συμβαίνει: να πρέπει να πεθάνει κάποιος για να αποδείξει ότι αφενός ζούσε, και ότι όσο ζούσε έκανε θαυμαστά έργα. Ο ίδιος εισέπραξε τα ψίχουλα που έπεσαν στο τραπέζι του, από τα συμπόσια που ο ίδιος πρόσφερε απλόχερα. Είναι παρήγορο ότι η νέα γενιά, ζαλισμένη και ζεματισμένη από ό,τι και με όσα συμβαίνουν γύρω μας, ακούει το έργο του με κατάνυξη. Και αυτό είναι όχι μόνο η προσωπική του καταξίωση αλλά και ο θρίαμβος του ελληνικού καλού τραγουδιού».

Σε άλλη δήλωσή του ο Μάνος Ελευθερίου είχε πει για το φίλο του:

«Ποτέ στα χρόνια που τον γνωρίζω δεν τον είδα να συναλλάσσεται για δημόσιες σχέσεις, για γνωριμίες, για δημοσιεύματα, τόσο συνηθισμένες χειρονομίες, αλίμονο. Από τους συνεργάτες του ζητάει το αδύνατο: την αμεσότητα δηλαδή και την απλότητα. Πράγματα δύσκολα και ακατόρθωτα πολλές φορές, έτσι μπερδεμένοι που είμαστε όλοι σ' αυτόν τον τόπο με την “όρθια διανόηση”. Κι αυτό το “ζητάει” σημαίνει ατελείωτες και βασανιστικές παραλλαγές πάνω σ' ένα στίχο, σε μια λέξη, σ' ένα νόημα»

Από την άλλη πλευρά ο Κουγιουμτζής είχε πει για το φίλο του τα εξής:

«Ο Μάνος Ελευθερίου είναι ένας ποιητής που κουβαλάει ένα βαρύ φορτίο από μνήμες του ελληνισμού, γι' αυτό και οι στίχοι του είναι διαποτισμένοι από αυτό το πολύτιμο φορτίο. Έτσι, ακούγοντας κανείς τα τραγούδια του διακρίνει τη ματωμένη πορεία του ελληνισμού (επιμένω στη λέξη ελληνισμός από τη φθαρμένη και αγοραία πλέον ρωμιοσύνη). Παλιές φωτογραφίες, καρτ ποστάλ της Σμύρνης, εικονίσματα από το Βυζάντιο, μια πνευματική και ιστορική συνέχεια που εμένα με συγκινεί ιδιαίτερα, παρά εκείνη η αποκομμένη από την παράδοση ατομικότητα και δήθεν προσωπικό ύφος μερικών ξιπασμένων. Καμιά φορά σκέπτομαι πως αν ο Παπαδιαμάντης έγραφε στίχους για τραγούδι, κάπως έτσι θα έγραφε. Σαν τον Μάνο Ελευθερίου».

    Μοιραστείτε το άρθρο:

    Σχολιάστε

    ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ

    Xρήστος Κολοκοτρώνης: Εγώ με την αξία μου...

    Γράφει ο Κώστας Προβατάς «Μεγάλος γλεντζές ο Χρήστος, πολύ μεγάλος. Ήτανε,...

    Συνέχεια

    Γιάννης Ρίτσος: Ένας αιώνας ενός έθνους σε μια ζωή

    Γράφει ο Κώστας Προβατάς «Αν κάποιος θα ήθελε να διαβάσει την ιστορία του περασμένου αιώνα,...

    Συνέχεια

    Nότης Περγιάλης: Πάμε μια βόλτα στο φεγγάρι...

    Γράφει ο Κώστας Προβατάς «Η λογοτεχνία είναι μια ζωντανή πραγματικότητα και ο λογοτέχνης οφείλει να...

    Συνέχεια

    David Bowie: Ο άνθρωπος με τα χίλια πρόσωπα

    Γράφει ο Κώστας Προβατάς Ο Ντέιβιντ Ρόμπερτ Τζόουνς (David Robert Jones, 8 Ιανουαρίου 1947 – 10 Ιανουαρίου...

    Συνέχεια

    Oδυσσέας Ελύτης - Τα ποιήματα που τραγουδήσαμε

    Γράφει ο Κώστας Προβατάς «Οι λέξεις που ξεκινούσαν από «ελ» μου ασκούσαν πάντα...

    Συνέχεια

    Γιάννης Σπανός - Πιο πάνω κι απ' την μαρκίζα

    Γράφει ο Κώστας Προβατάς «Γεια σας, είμαι ο Γιανί Σπανός», δεν το ήθελα...

    Συνέχεια

    Ιστορίες τραγουδιών εν έτει... 1940

    Γράφει ο Κώστας Προβατάς Παρά το γεγονός ότι η αρνητική απάντηση του Ιωάννη Μεταξά προς τους...

    Συνέχεια

    Παντελής Βούλγαρης - Τα τραγούδια από τις ταινίες του

    Γράφει ο Κώστας Προβατάς Ο Παντελής Βούλγαρης είναι ένας σημαντικός σκηνοθέτης μας, γεννημένος...

    Συνέχεια

    Ο Μάνος του Τρίτου

    Γράφει η Μίνα Μαύρου Εικοσιτρείς Οκτωβρίου του 1925 ο Μάνος Χατζιδάκις...

    Συνέχεια

    Διονύσης Θεοδόσης - Ένα μεγάλο γιατί...

    Γράφει ο Κώστας Προβατάς Συμπληρώθηκαν 29 χρόνια από το θάνατο του Διονύση Θεοδόση (1993&ndash...

    Συνέχεια